(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فصل اول
کلیات ومفاهیم
) بیان مسأله (تشریح ابعاد، حدود مسأله، معرفی دقیق مسأله، بیان جنبه‌های مجهول و مبهم و متغیرهای مربوط به پرسش‌‌های تحقیق، منظور تحقیق):
درجهان مدرن امروزحمایت از حقوق و رفتار با کودک ویافتن ابزارها وسازوکارهای حمایتی از حقوق آن یکی از چالش های موجود می باشد . قدرت های استیلاطلب ، حقوق کودکان ، حقوق زنان ، حقوق بشر، آزادی، جهانی شدن و حقوق کودک را مستمسک خود قرار داده و از روزنه آن به کشورهای دیگر عیب وایراد می گیرند . دین مبین اسلام از آغاز دستوراتی را در جهت حمایت از کودکان و تربیت آنها بیان فرموده است .و دراین راستا کنوانسیون حقوق کودک که در حمایت از کودکان تدوین شده ، برای ایجاد زندگی بهتر کودکان و تلاش در راه رشد هماهنگ وتعادل آنان د رزمینه های اساس رشد جسمی،ذهنی ،عاطفی و روانی و رشد اجتماعی است وبرای دستیابی به این هدف چهار محور اساسیِ رشد ،بقا،حمایت و مشارکت را مورد توجه قرار داده است .
وقتی خداوند یا قانون الهی که توسط پیامبران تشریح می گرددانام کاری را اجازه داده یا آن را منع نکرده باشد، کودک یا نوجوان حق دارد از آن بهره مند شده و ان را انجام دهد مثل حق زندگی ، حق تفکر، واین مباحث و مباحثی همچون حمایت از حقوق کودکان منحصر به دین اسلام نیست بلکه همه ی ادیان الهی به ان تأکید دارند ، اسلام نیز با گستردگی آن را بیان نموده است.درکنواسیونحقوق کودک مبنای رفتار با کودک ، حقوقی وجنبه ی حمایتی از او دارد ولی در اسلام مبنای رفتار تربیت حقوقی است چون کودک باید برای آینده تربیت شود و حقوق او حفظ گردد و آینده جامعه بدست کودکان امروز می باشد .
آیا ما ابزارها و سازوکارهایی را که در شکل گیری شخصیت کودک ودر جهت حمایت از حقوق آن ها مؤثر است می شناسیم ؟ آیا ابزارها و سازوکارهایی را که قبل از تولد کودک در سرنوشت و بهداشت روح وروان وی تأثیر دارد می شناسیم و به کار می گیریم ؟ آیا هنگام انتخاب همسر لحظه ای به کودک آینده مان اندیشیده ایم ؟و آیا از میان معیارهای انتخاب همسر هیچ گاه داشتن کودکی با شخصیت سالم را هم در نظر گرفته ایم؟ (که یکی از حق های کودک داشتن پد رومادری است که در جهت حمایت از حقوق او باشند ) و آیا هنگام مشاجرات خانوادگی د رمقابل کودکان به روحیه ی پاک ولطیف آنها توجهی داشته ایم ؟آیا محیط مدرسه ، دوستان ،برنامه های رادیو و تلویزیون ،کتابها، مطبوعات و.که فرزند دلبند ما با آنها سرو کار دارد برای ما مهم هستند ؟
این تحقیق ضمن پاسخ به این گونه سؤالها ،رهنمونی است برای کسانی که به دنبال ابزارها و سازو کارهای مناسب درجهت حمایت ازحقوق کودک و سرنوشت کودک که آرزوی کودکی سالم وشاداب و موفق را در دل می پرورند . وراهنمایی است برای پدران ومادرانی که طالب خانه ای سبز و خانوادهای سالم و موفق هستند و دستمایه ای است برای معلمان ومربیان دلسوز و کلاً کسانی که دلشان برای حمایت و سعادت کودکان می تپد.
: کودکان آسیب پذیرترین گروه جامعه انسانى، نخستین کسانى هستند که در معرض هجوم مستقیم انواع ناگوارى ها، فشارها و مشکلات ناشى از زندگى بزرگ ترها قرار مى گیرند و آن را تحمل مى کنند. امروزه میلیون ها کودک در سراسر جهان به خاطر بى سرپرستى، آواره گى هاى ناشى از جنگ و بلاهاى طبیعى، تغذیه نامناسب، آلودگى به انواع بیمارى هاى خطرناک، اعتیاد والدین و مشکلات ناشى از طلاق، یا در شرایط دشوارى به سر مى برند یا در چنگال افراد پلید به انواع سوءاستفاده هاى انسانى مانند توزیع مواد مخدر، خودفروشى و کار اجبارى تن مى دهند و به تعبیرى بهتر، حقوق آنها نقض مى شود.
البته چگونگى نقض حقوق کودکان، در نقاط مختلف جهان متفاوت است. در کشورهاى در حال توسعه، کودکان، بیشتر با فقر و پى آمدهاى ناشى از آن مانند سوءتغذیه، کمبود امکانات بهداشتى، درمانى و تحصیلى درگیرند. در حالى که در کشورهاى توسعه یافته، مشکلات اخلاقى و ضعف بنیاد خانواده گریبان گیر کودکان است. خوشبختانه در کشورهاى مسلمان، به سبب وجود استحکام در بنیاد خانواده و گرایش هاى دینى و اعتقادى و آشنایى بیشتر با احکام اسلامى، وضعیت حقوقى کودکان جایگاه نسبى مناسب ترى دارد. بنابراین، بهتر است دیدگاه دین اسلام درباره حقوق کودک را بررسى کنیم و دستورهاى پیشرفته آن را در این زمینه در نظر بگیریم و البته هیچ مکتب و آیینى به اندازه دین مقدس اسلام، به حقوق کودکان توجه نکرده و سفارش‌هاى لازم را نداده است.
والدین، مسئول اصلى رعایت حقوق کودک: در کنوانسیون حقوق کودک، بیشترین مسئولیت در رعایت حقوق کودک بر دوش والدین نهاده شده است، چنان که در ماده ۱۸ کشورهاى طرف کنوانسیون متعهد شده اند: «بیشترین تلاش خود را براى تضمین به رسمیت شناختن این اصل که پدر و مادر کودک، مسئولیت مشترکى در زمینه رشد و پیشرفت کودک دارند، به عمل آورند. والدین یا قیم قانونى، مسئولیت عمده را در رشد و پیشرفت کودک به عهده دارند و اساسى ترین مسئله آنان، (حفظ) منافع عالیه کودک است».در آموزه هاى آسمانى اسلام نیز بیشترین مسئولیت در قبال کودک، بر دوش والدین است که به آن «حق الوَلَدِ عَلَى الوالِد» مى گویند؛ زیرا کودک، برکت خانه و نعمت و حسنه اى است که خداوند به پدر و مادر ارزانى کرده است. آموختن سواد به کودکان، به آنها کرامت ببخشیم و کلید گشایش بسیارى از مشکلات زندگى را در اختیار آنان قرار دهیم.کودکان مانند هر انسان دیگرى دوست دارند، محبوب واقع شوند و به شخصیت آنها احترام گذارده شود. ازاین رو، رسول خدا صلى الله علیه و آله سفارش مى کند: «دوست بدارید کودکان خود را و به آنها ترحم و به وعده خود به آنان وفا کنید.» همچنین مى فرماید: «وقتى نام فرزندتان را مى برید، او را گرامى دارید و جاى نشستن را براى وى باز کنید و با او ترش رو نباشید».باز مى فرماید: «اگر کسى فرزند خود را ببوسد، حسنه اى براى او نوشته مى شود».در واقع، همه این موارد، از نشانه هاى احترام گذارى درست و کامل به کودکان است که والدین مى توانند، با رعایت کردن آن، به مقام کودک خود ارزش قائل شوند و نیازهاى روانى او را برآورده کنند.
حقوق کودک واژه‌ای مرکب از دو کلمه حقوق و کودک فراهم آمده است. بررسی این واژه به ما کمک می‌کند که با شناخت مفهوم اصطلاحی آن بتوانیم با تعریفی جامع و مانع مصادیق اعتباری و عینی این واژه مرکب را دریابیم. ماهیت این موضوع از این جهت است که کودکان دارای حقوق مخصوص به خود هستند، به گونه ای که با صداق عنوان کودکی، آن حقوق برای آن ها ثابت می شود مانند حق حضانت، حق رضاع، یا مصونت کودکان در مقابل احکام کیفری همچون حدود، قصاص و . که امام باقر(ع) می‌فرمایند: دختر هنگامی که نه ساله شد یتیم و کودکی او پایان می‌پذیرد و ازدواج می‌کند و حدود عمومی علیه او به نفع او جاری می‌شود. از مفهوم مخالف این روایت مصونیت جزائی اطفال استنباط می‌شود. (وسائل الشیعه ج۱/۳۱، باب۴) کودکان از برخی حقوقی که افراد بالغ از آنها برخوردارند محرومند و شروع مقدس و قانون در مواردی از اطفال سلب اختیار کرده است از جمله این موارد به ممنوع‌التصرف بودن کودک در مال خودش اشاره کرد. همین مطلب در ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی آمده است.
و افرادی که در یک جامعه معین زندگی می‌کنند به عنوان سرمایه و منابع انسانی آن جامعه محسوب می‌گردند. پیشرفت یک جامعه علاوه بر منابع مناسب مالی، به طور تنگاتنگی بستگی به کیفیت منابع موجود انسانی دارد و اطفال و نوجوانان به عنوان اصلی‌ترین و مهمترین بخش این منابع، نقش بسزایی را در این زمینه ایفا می‌نمایند.
در عصر حاضر، کودکان قربانیان مستقیم تزلزل در بنیاد خانواده‌ها افزایش آمار طلاق، اعتیاد، فقر و بیکاری هستند که نمودهای آن به صورت کودک آزاری، کودکان خیابانی، کودکان فراری، فروش اعضای بدن کودکان استثمار کودکان کار، سوء استفاده‌های جنسی از کودکان بروز کرده است. کودکان به عنوان افراد بالقوه آسیب‌پذیر در معرض بزه‌دیدگی قرار دارند. روانشناسان معتقدند افرادی که در کودکی در معرض اذیت و آزار قرار گرفته‌اند، نمی‌توانند در آینده تعامل سالم و منطقی با دیگر اعضای جامعه برقرار کنند و کودکان آزاردیده امروز بزهکاران فردا خواهند بود و این دور باطل هم‌چنان ادامه خواهد داشت.
کودکان به عنوان اعضای جامعه بشری در سطح بین‌المللی موردتوجه قرار گرفته‌اند و در اسناد مختلفی به حقوق و لزوم حمایت‌های ویژه از آنان پرداخته شده است. اعلامیه جهانی حقوق بشر (ماده ۲۵ و ۲۶) میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (مواد ۲۳ و ۲۴) میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (ماده ۱۰) از این جمله‌اند.
و پرداختی به ابزارها و سازوکارهایی برای حمایت از کودکان لازم و ضروری به نظر می‌رسد در حقوق بویژه در سطح بین‌المللی روشهائی همچون ضرورت گزارش‌هایی از عملکرد دولتها، وجود گزارشگرهای متعدد نظر به عملکرد دولتها، تصویب قوانین لازم برای حمایت از حقوق کودک و مجازات کردن ناقصین این حقوق به عنوان راهکار حمایتی تعریف شده است در فقه چگونه این موضوع دیده شده است. در این تحقیق فقه بر آن است که این راهکارها را مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
۸) پیشینه و تاریخچه موضوع : ( مطالعات و تحقیقاتی که در باره موضوع در داخل و خارج کشور صورت گرفته و نتایج حاصل از آن)
در مورد حقوق کودک و حمایت از کودک ده‌ها مقاله و کتاب به زبانهای مختلف نگارش یافته و تحقیقات زیادی انجام شده است و همچنین پایان‌نامه‌هایی در مورد حقوق کودک در اسلام و قانون مدنی نوشته شده است و مقالاتی در مورد کودک ابزار نیست، کودکان و رسانه‌های تصویری که در انجمن حمایت از حقوق کودکان نوشته شد، و عامل بسیاری از بزه‌دیدگی کودکان را رسانه‌های تصویری دانسته است و همچنین مقاله‌ای در مورد نگاهی به حقوق کودک در اسلام و کنوانسیون جهانی از حسین بافکار که در سایت پایگاه حوزه وجود دارد نوشته شده است و مقاله‌ای در مورد حمایت از کودکان بی‌سرپرست از ایراندخت نظری و مقاله‌های مختلف دیگر پیرامون موضوعات مختلف حقوق کودک کار شده است ولی هیچ مقاله‌ای در مورد ابزارها و سازوکارهای حمایت از حقوق کودک انجام نشده است.
و از جمله کتبی که در این مورد نوشته شده است کنوانسیون حقوق کودک و بهره‌برداری از آن در حقوق داخلی ایران که مجری این طرح نسرین مصفا هستند و همچنین حقوق کیفری اطفال تألیف مریم عباچی، بزهکاری اطفال و نووجوانان از دکتر هوشنگ شامبیانی و همچنین کتاب حفوف فرزند از نظر قرآن و سنت از فریبا لباف، تربیت کودک در اسلام از مائده رضائی، حقوق کودک شیرین عبادی و بررسی خلاء‌های قانونی حقوق کودک از شهربانو محلاتی و همچنین در مجله فلسفه و کلام و عرفان مطلبی با عنوان اسلام و حقوق کودک حمایت و امداد کودک از احمد بهشتی نوشته شده. و همچنین پایان‌نامه‌هایی در بررسی تطبیقی حقوق کودک در اسلام و کنوانسیون جهانی از ابوالفضل موحدی‌نیا در دانشگاه آزاد و بررسی حمایت‌های کیفری از اطفال در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی از طاهره زارع در دانشگاه تهران و در مورد حمایت از کودک در معرض خطر بهره‌کشی جسنی در دانشگاه تهران و در مورد حمایت بین‌المللی از کودکان گرفتار در مخاصمات مسلحانه دردانشگاه مفید از فریبا جعفری گجور کار شده است.
ولی هیچ پایان‌نامه و کتابی در رابطه با این موضوع نوشته نشده است و خلاء زیادی در مورد بررسی این موضوع در فقه و همچنین حقوق احساس می‌شود و ابزارها و سازوکارهای حمایت از حقوق کودک جای زیادی برای بحث دارد که امید است بتوانم از عهده آن برآیم.
۹) سؤال های اصلی تحقیق:
۱- ابزارهاوسازوکارهای حمایتی از حقوق کودک در فقه و حقوق چیست؟
۲- در صورت تجاوز و نقض این حقوق ضمانت اجرای آن کدام است؟
۱۰) فرضیه ها(هر فرضیه به صورت یک جمله خبری نوشته شود.)
۱- در فقه اسلامی راهکارهای متعددی اعم از مالی وغیر مالی برای حمایت از کودک تعریف شده است با محوریت اخلاق ، خداباوری، معادباوری
۲- نظارت حاکم بر اجرای حقوق کودک، یکی از مهمترین این راهکارها است.
۲- اسناد بین المللی سازوکارهای مختلفی با محوریت نظارت بیرونی را پذیرفته اند در حالیکه فقه به نظارت درونی توجه ویژه ای کرده است.
۱۱)اهداف تحقیق: (شامل اهداف علمی، کاربردی و ضرورت‌های خاص انجام تحقیق)
اهداف علمی: ۱- تلاش برای روشن کردن دیدگاه فقهی برای حمایت از حقوق کودک ۲- بررسی موشکافانه موضوع تحقیق و ارائه راه‌حل فقهی حقوقی در خصوص هر مسئله محتمل
اهداف کاربردی: ۳- با بررسی همه جانبه حمایت از حقوق کودک، راهکارهای عملی در خصوص این موضوع در اختیار محاکم قضائی قرار داده شود.
ک وظیفه‌ای است که امید است از عهده آن برآییم.
