گرایش :جزا و جرم‌شناسی
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد
گروه علوم انسانی
پایان‌نامه برای دریافت درجه‌ی کارشناسی ارشد در رشته حقوق (M.A)
گرایش : جزا و جرم‌شناسی
عنوان :
بررسی و تبیین سن مسئولیت کیفری اطفال در حقوق موضوعه ایران وحقوق فرانسه
تابستان ۱۳۹۵
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست مطالب
چکیده ۱
۱-بیان مساله. ۲
۲-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. ۲
۳-اهداف تحقیق. ۳
۴-سوالات تحقیق. ۳
۵-فرضیات تحقیق. ۳
۶-پیشینه تحقیق. ۴
۷-روش تحقیق. ۵
۸-ساماندهی تحقیق. ۵
فصل اول-مفهوم شناسی ۶
مبحث اول:مفهوم مسوولیت کیفری ۶
گفتار اول: در لغت ۶
بند اول : در حقوق ایران. ۷
بند دوم : درحقوق فرانسه. ۱۰
بند سوم : در فقه امامیه. ۱۱
گفتار دوم: دراصطلاح. ۱۲
بند اول : درحقوق ایران. ۱۷
بند دوم : درحقوق فرانسه. ۱۹
بند سوم :در فقه امامیه. ۱۹
مبحث دوم:مفهوم اطفال. ۲۰
بند اول : درحقوق ایران. ۲۱
بنددوم : درحقوق فرانسه. ۲۲
بند سوم : در فقه امامیه. ۲۲
گفتار دوم: در اصطلاح. ۲۳
بنداول : در حقوق ایران. ۲۳
بند دوم : در حقوق فرانسه. ۲۴
بند سوم : در فقه امامیه. ۳۴
مبحث سوم:مفهوم مسولیت کیفری طفل. ۳۶
مبحث چهارم:پیشینه مسوولیت کیفری اطفال. ۳۷
گفتار اول:تا قرن هیجدهم. ۳۷
گفتار دوم:مسوولیت کیفری اطفال از دیدگاه مکاتب حقوق جزا(مسؤولیت کیفری در دوران معاصر. ۴۰
بند اول- مسؤولیت کیفری اطفال از دیدگاه مکتب کلاسیک. ۴۲
بند دوم- مسؤولیت کیفری اطفال از دیدگاه مکتب نئوکلاسیک. ۴۳
بند سوم-مسؤولیت کیفری اطفال از دیدگاه مکتب اثباتی( تحققی ) ۴۴
بند چهارم- مسؤولیت کیفری اطفال از دیدگاه مکاتب دفاع اجتماعی ۴۶
بند پنجم- مکتب دفاع اجتماعی افراطی ۴۷
بند ششم- مکتب دفاع اجتماعی اعتدالی ۴۸
گفتار سوم-مسؤولیت کیفری اطفال در ایران. ۴۹
الف مسؤولیت کیفری اطفال در ایران قبل از انقلاب اسلامی ۴۹
ب-مسؤولیت کیفری اطفال در قوانین بعد از انقلاب اسلامی ۵۵
فصل دوم-شناسایی مبانی مسوولیت کیفری اطفال. ۶۰
مبحث اول:مسولیت کیفری اطفال در آورده های فقه شرعی ۶۰
گفتار اول: در قران. ۶۰
گفتار دوم: در سنت ۶۲
گفتار سوم: در روایات ۶۴
گفتار چهارم-نظر فقهای شیعه در مورد مسوولیت اطفال. ۷۲
مبحث دوم:مسوولیت کیفری اطفال در آموزه های حقوقی ۷۹
گفتار اول-حقوق ایران. ۷۹
بند اول:قبل از انقلاب اسلامی ۸۱
بند دوم:بعد از انقلاب اسلامی ۸۳
گفتار دوم-حقوق فرانسه. ۸۴
بند اول : قبل از انقلاب کبیر فرانسه. ۸۴
بند دوم : بعد از انقلاب کبیر فرانسه. ۸۵
مبحث سوم- جرایم مرتبط با وضعیت شخصی کودک ۸۵
گفتار اول- خشونتهای جنسی ۸۵
گفتار دوم- دیگر شیوههای خشونت ۹۰
مبحث سوم- جرایم مرتبط با وضعیت خانوادگی و اجتماعی کودک ۱۰۰
گفتار اول- حمایت از وضعیت خانوادگی کودک ۱۰۰
گفتار دوم- حمایت از وضعیت اجتماعی کودک ۱۰۵
فصل سوم- جلوه های مسوولیت کیفری اطفال و پاسخ های فرا روی آن. ۱۲۱
مبحث اول:مسوولیت کیفری اطفال در حقوق کیفری ایران. ۱۲۱
گفتار اول:ارکان مسوولیت کیفری اطفال در پرتو قانون مجازات اسلامی ۱۳۱
الف:سن ۹تا۱۲سال. ۱۳۱
ب:سن ۱۲تا۱۵سال. ۱۳۲
ج:گروه سن ۱۵تا ۱۸. ۱۳۳
گفتار دوم-واکنش‌های اتخاذی در قبالِ اطفال و نوجوانانِ معارضِ قانون در مراحل مختلف سنِّی ۱۳۸
بند اول- گونههای واکنش‌های مبتنی بر اقداماتِ تأمینی و تربیتی و ترمیمی ۱۵۴
بند دوم-گونههای واکنش‌های مبتنی بر سزادهی و مجازات ۱۶۱
گفتار سوم-سن مسوولیت کیفری در قوانین موضوعه. ۱۶۳
بند اول :در قوانین موضوعه. ۱۶۳
بند دوم : در اصول و منابع فقهی ۱۶۵
گفتار چهارم- پذیرشِ سنِّ مسئولیّت کیفریِ تدریجی و تعدیلِ نظام پاسخ‌دهی در قبالِ بزهکاری اطفال و نوجوانان در قانون مجازات اسلامی کیفری ۱۶۶
مبحث دوم:مسوولیت کیفری در حقوق کیفری فرانسه. ۱۷۳
گفتاراول:آثار مسوولیت کیفری اطفال در فرانسه. ۱۷۳
گفتار دوم:شناسایی ومسوولیت کیفری اطفال. ۱۷۵
گفتارسوم-واکنش‌های اتخاذی در قبالِ اطفال و نوجوانانِ معارضِ قانون در مراحل مختلف سنِّی ۱۸۰
نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۸۰
فهرست منابع. ۱۹۰
الف – منابع فارسی ۱۹۰
۱- کتاب‌ها ۱۹۰
۲- مقالات ۱۹۱
۳ – پایان‌نامه‌ها ۱۹۴
ب – منابع لاتین ۱۹۴
Abstract: 195
چکیده
تاریخ پیدایش انسان نشان می دهد که این موجود خاکی و با استعداد ، از بدو خلقت ، در معرض لغزش و انحراف و جنایت قرار داشته است . تعیین کیفرهای الهی و بشری نیز در جهت پیشگیری از این گونه لغزش هاست .داستان لغزش اولین انسان ( آدم علیه السلام ) و همسرش در تناول میوه ممنوعه و مجازات آنها و داستان ارتکاب اولین جنایت بشری ، قتل هابیل توسط قابیل .اما در این زمینه ، جامعه بشری همیشه شاهد افراط و تفریط هایی بوده است . به طوری که اصول حاکم بر جرائم و مجازات ها که امروزه به عنوان اصول بدیهی و غیرقابل انکار پذیرفته شده ، درجوامع مختلف رعایت نمی شود چنان که جامعه بشری ، شاهد مجازات کودکان و مجانین بوده است . قوانین کیفری اطفال در ایران از جهات متعدد، مبهم، ناقص، نارسا، متضاد با مقررات داخلی، معارض با نیازهای روز جامعه و در تناقض با مقررات بین المللی از جمله کنوانسیون حقوق کودک است که ایران به آن ملحق شده و حسب ماده ۹ قانون مدنی ملزم به اجرای مفاد آن است. مهم ترین چالش های مترتب بر قوانین کیفری اطفال در کشور ما را می توان چنین دسته بندی کرد.
کلید واژه :مسوولیت کیفری،طفل،جرم،مجازات،حقوق فرانسه،حقوق ایران.
۱-بیان مساله
یکی از اساسی ترین مفاهیم علم حقوق به خصوص حقوق جزا مسأله مسؤولیت است، مسؤولیت پلی بین جرم و مجازات است در واقع لازمه اعمال مجازات مجرمین، وجود مسئولیت کیفری است و تا زمانی که فرد از جهت قانونی دارای مسئولیت کیفری نباشد به هیچ وجه نمی توان مجازاتی در باره وی تجویز نمود.مسئولیت در لغت به معنی ” پرسیده شده و خواسته شده ” و غالبا به مفهوم” تکلیف و وظیفه و انچه که انسان عهده دار و مسئول آن باشد” استبه طور کلی باید گفت الزام شخص به پاسخگویی در قبال تعرض به دیگران ، خواه به جهت حمایت از حقوق فردی صورت گیرد و خواه به منظور دفاع از جامعه ، تحت عنوان مسئولیت کیفری یا مسئولیت جزایی مطرح می شود.امروزه وجود حدود ششصد میلیون کودک در کشورهای جهان که بیش از ۴۰ درصد جمعیت آنها را تشکیل می دهند و لزوم توجه به این جمعیت عظیم ، باعث شده که موضوع اطفال و مسئولیت کیفری انها در این تحقیق مدنظر قرار گیرد و مطالب ارائه شده در این تحقیق در جهت شناخت هرچه بهتر وضعیت موجود و تحقق حقوق اطفال و رفع کاستی های این حوزه با نگرشی به دین مبیین اسلام وتوجه ویژه شریعت به تعیین سن بلوغ و شرایط آن و همچنین با در نظر گرفتن حقوق فرانسه، علاوه بر رفع ابهامات و پاسخ به سوالات پیش رو ، موضوع مسئولیت کیفری اطفال را با رویکرد جدید و راهبردی جهت کشف روزنه های نوین قانون گذاری در مسیر تعیین ضوابط و شرایط مسئولیت کیفری اطفال گام مفیدی بردارد.
۲-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
سن مسئولیت کیفری از دیرباز جزو موضوعات مهم و پر چالش حقوق کیفری محسوب میشود. این از جمله چالش ها مسئله تدریجی یا دفعی بودن مسئولیت کیفری است. تحول در دیدگاه های کیفری دستاوردهای مهمی در زمینه دادرسی اطفال، نوجوانان و حقوق کیفری به دنبال داشته است. توجه به ویژگیهای شخصیتی اطفال و نوجوانان، پدید آمدن سیاست جنایی افتراقی، اتخاذ واکنش مناسب در قبال جرایم آنها با هدف تربیت، بازاجتماعی و مسئولیت پذیر کردن از جمله مهمترین دستاوردها بوده که شامل اصول و حقوق متعدد شکلی و ماهوی است. یکی از اصول مشترک بین المللی، تعیین حداقل سن مسـئولیت کیفری برای نوجـوانان است. این امر در اسناد بین المللی و نظامهای حقوقی مختلف مورد تأکید قرار گرفته و کشورهای مختلف به تناسب محیط اجتماعی و شاخص های مختلف رشد، سنین متفاوتی را به عنوان حداقل سن مسئولیت کیفری تعیین نموده اند. اکثر قریب به اتفاق کشورها در کنار تعیین حداقل سن مسئولیت کیفری، سن مسئولیت مطلق کیفری یا سن بلـوغ کیفری افراد را نیز تعیین و برای محدوده زمانی بین این دو سن واکنـش های اجتمـاعی متـفاوتی در قبال اطفال و نوجوانان معارض قانون درنظر گرفته‌اند. این واکنش ها نسبت به مسئولیت و مجازات بزرگسالان جنبه تخفیف یافته و به اعتبار میزان رشد و تکامل کودک جنبه تدریجی و تکاملی دارد.
۳-اهداف تحقیق
۱.بررسی و تبیین سن مسئولیت کیفری اطفال در حقوق موضوعه ایران وحقوق فرانسه .
۲.تعیین سن ورود افراد به سیستم کیفری در حقوق موضوعه وحقوق فرانسه .
- بررسی مفاهیم و تعاریف مربوط به مسئولیت اطفال در حقوق موضوعه وحقوق فرانسه .
- ضرورت ارتقاء و یا کاهش سن مسئولیت کیفری اطفال در حد معقول و متناسب با وضعیت کودکان از منظر حقوق موضوعه و حقوق فرانسه .
۴-سوالات تحقیق
- مبنای مسولیت کیفری تدریجی اطفال در حقوق کیفری ایران و فرانسه چیست ؟
- آیا در حقوق کیفری ایران و فرانسه می توان مبنا یا مبانی مشترکی برای مسولیت کیفری تدریجی اطفال یافت ؟
- آیامعیار سن بلوغ اطفال می تواند معیار مناسبی برای تعیین اهلیت کیفری اطفال می باشد؟
- آیا قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ در زمینه مسوولیت کیفری کودکان نوآوری داشته است؟
۵-فرضیات تحقیق
۱- به نظر می رسد رسیدن به بلوغ مبنای مسولیت کیفری تدریجی اطفال در حقوق کیفری ایران و فرانسه می باشد.
۲- به نظر می رسد در حقوق کیفری ایران و فرانسه می توان مبنا یا مبانی مشترکی برای مسولیت کیفری تدریجی اطفال یافت .
۳- به نظر می رسد عیار سن بلوغ اطفال می تواند معیار مناسبی برای تعیین اهلیت کیفری اطفال می باشد.
۴- بلی، به نظر می رسد قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ در زمینه مسوولیت کیفری کودکان نوآوری داشته است.
۶-پیشینه تحقیق
۱-دکتر علی نجفی توانا حقوقدان و استاد دانشگاه که در زمینه سن مسئولیت کیفری اطفال مطالعات گسترده ای دارند معتقدند مسئولیت کیفری اطفال باید در تمام دنیا تقریباً از لحاظ سنی به ویژه سن مسئولیت مطلق کیفری یک حد مشخص و مشابه داشته باشد. ایشان یکی از نکات مثبت قانون جدید را ، مبنای جدید برای تعیین سن مسئولیت کیفری ، برای مجازات قصاص و حد می دانند. در ماده ۹۰ قانون جدید مجازات اسلامی مبنای جدیدی برای محاسبه سن مسئولیت کیفری لحاظ شده است. در تبصره این ماده آمده است که با استفاده از نظر کارشناس نسبت به تشخیص سن مسئولیت کیفری اقدام شود در این قانون دیگر سن مسئولیت کیفری مطلق نیست.
۲-بابک پور قهرمانی محقق و وکیل پایه یک دادگستری نیز به بررسی دقیقی پیرامون حقوق کودک که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد با عنوان «کنوانسیون حقوق کودک» نامگذاری شده است پرداخته ، از لحاظ تدوین مقرراتی جامع درباره حقوق اطفال، انتظارات جامعه بشری را در حمایت از اطفال برآورده است و موجب گردیده است تا اکثر کشورها از جمله ایران به تدوین مقررات جدید در حمایت از اطفال اقدام نمایند .
دکتر نسرین مهرا عضو هیات علمی دانشگاه که در زمینه حقوق اطفال صاحب نظر است. طی مطالعات و تحقیقات فراوانی که در زمینه اطفال در حقوق فرانسه داشتند به این نتیجه دست یافتند که با کم رنگ کردن جنبه سزادهی در عدالت کیفری فرانسه می توان فرایند ترمیم بزه دیدگان را تسریع کرد و صلح و آرامش را در جامعه حاکم نمود در واقع ایشان معتقدند با مسئول کردن طفل بزهکار و ایجاد حس ندامت در وی از طریق گفتگو و مذاکره همراه با حمایت جامعه محلی ، می توان از تکرار جرم طفل پیشگیری نمود . ایشان معتقدند این امر علاوه بر پیشگیری در پایین آوردن سن ارتکاب به بزه در اطفال نیز نقش موثری را ایفا می کند.
۳-یکی از حقوقدانان فرانسه قبول اماره عدم توانایی ارتکاب جرم برای اطفال زیر ۱۰ سال را قبول نمادین ناپختگی اطفال و نیاز و حق آنها بر حمایت می داند و طی تحقیقات خود به این نتیجه دست یافته است که دولت فرانسه نه تنها باید از لغو اماره قانونی عدم تکلیف صرف نظر کند بلکه باید آن را حفظ و حتی المقدور گسترش دهد. ایشان طی تحقیقات خود به دوگانگی رفتارهای جامعه و دولت نسبت به اطفال دست یافت و معتقد است که این دوگانگی در حوزه عدالت کیفری فرانسه انعکاس پیدا کرده است و حوزه عدالت کیفری فرانسه را به یکی از پر تنش ترین حوزه ها تبدیل کرده است.
۴-یکی از طرفداران اولیه حقوق کودک که تحقیقات بسیاری در زمینه اطفال داشته است به این نتیجه دست یافته بود در فرانسه کودکان بشدت قربانی سیاستهای اقتصادی غلط و خطاهای سیاسی هستند و در بسیاری از مواقع فدای مسائل سیاسی می شوند ایشان معتقدند بودند دولت فرانسه باید سیاستهای خود را در جهت منافع اطفال اصلاح نماید.
در رابطه با نوآوری و وجه تمایز پایان نامه حاضر با آثار دیگر می توان اشاره داشت که این اثر به نحو تطبیقی بین حقوق کیفری ایران و حقوق کیفری فرانسه صورت گرفته است،همچنین بیشتر کتب و مقالات حاضر در این زمینه بررسی های خود را روی قوانین قدیم آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی انجام داده اند.اما پایان نامه حاضر قوانین جدید را مورد لحاظ قرار داده است و ابعاد مختلف فقهی و حقوقی مسوولیت کیفری اطفال را مطمح نظر قرار داده است.
