دانشگاهقم
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده و استاد راهنما در سایت درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
چکیده
پیشگیری از بزهکاری کودکان و نوجوانان همواره مورد توجّه نهاد های مرتبط بوده است و برای نیل به این هدف رویکرد های مختلفی اتخاذ شده است. آموزش مفاهیم پیشگیرانه از جرم به وسیلهی کتب هدیه های آسمانی دوره ابتدایی، یکی از عوامل مؤثّر جلوگیری از بزهکاری کودکان و نوجوانان می باشد. بنابراین توجّه به محتوای این کتب از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و از این رو باید دید در محتوای هدیه های آسمانی تا چه اندازه به مفاهیم پیشگیرانه از جرم توجّه شده است. در تحقیق حاضر به روش تحلیل محتوا و از طریق تجزیه و تحلیل متن کتب مذکور، حجم مفاهیم پیشگیرانه و کیفیت آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه ی حاصل آن که، اگر چه مفاهیم به لحاظ کمیّت مناسب به نظر می رسد ولی کیفیت آن ها دچار کاستی های عدیده ای است و از سطح مطلوبی برخوردار نمی باشد.
واژگان کلیدی: پیشگیری از جرم، تحلیل محتوا، تعلیم و تربیت، کتب هدیه های آسمانی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه۱
۱.بیان مساله.۱
۲.سوالات تحقیق.۱
۳.ضرورت تحقیق۱
۴.اهداف تحقیق.۲
۵.فرضیه های تحقیق۲
۶.پیشینه تحقیق.۲
۷.روش تحقیق.۲
۸.سامانه تحقیق۳
فصل اوّل: کلّیات۴
مبحث اوّل: مفاهیم.۵
گفتار اوّل: پیشگیری۵
بند اوّل: مفهوم پیشگیری۵
بند دوم: انواع پیشگیری از جرم۸
گفتار دوم: تعلیم و تربیت.۱۱
بند اوّل: مفهوم تعلیم و تربیت.۱۱
بند دوم: تعلیم و تربیت از دیدگاه دانشمندان.۱۲
بند سوم: ابعاد تعلیم و تربیت.۱۵
گفتار سوم: تحلیل محتوا۱۷
گفتار چهارم: کتب درسی۱۸
بند اوّل: ماهیت کتب درسی.۱۸
بند دوم:اهمیت کتب درسی در حوزه آموزش و پرورش.۱۹
مبحث دوم: تعلیم و تربیت و پیشگیری از جرم۲۱
گفتار اوّل: سیر تاریخی تعلیم و تربیت( آموزش و پرورش).۲۳
گفتار دوم: نهاد های مؤثّر در تعلیم و تربیت۲۸
بند اوّل: خانواده.۲۸
بند دوم: همسالان.۲۹
بند سوم: رسانه.۲۹
بند چهارم: آموزش و پرورش۳۰
گفتار سوم: آموزش و پرورش و پیشگیری از جرم۳۱
بند اوّل: ابعاد تاثیر گذاری نهاد آموزش و پرورش در پیشگیری از وقوع جرم۳۱
بند دوم: ضرورت مداخله نهاد آموزش و پرورش در پیشگیری از بزهکاری.۳۵
بند سوم: نهاد آموزش و پرورش و اجرای برنامه های پیشگیرانه از جرم۳۸
مبحث سوم: روش شناسی تحقیق.۴۷
گفتار اوّل: تحلیل محتوا.۴۷
گفتار دوم: مراحل تحلیل محتوا۴۷
بند اوّل: تجزیه ابتدایی محتوا۴۸
بند دوم: بررسی نتایج، استنباط و تفسیر آن ها.۴۸
گفتار سوم: روش انجام کار.۴۸
فصل دوم: مبانی.۴۹
مبحث اوّل: نقش کتب درسی در پیشگیری از جرم.۵۰
گفتار اوّل: جامعه پذیری.۵۰
گفتار دوم: آموزش مدیریت بحران و خویشتن داری۵۲
گفتار سوم: آموزش کاربردی حرفه و فنون۵۳
گفتار چهارم: بیان پیامدهای هنجار شکنی و عدول از هنجارها.۵۴
مبحث دوم: کتب درسی و پیشگیری رشدمدار از جرم.۵۵
گفتار اوّل: ماهیت پیشگیری رشدمدار.۵۵
گفتار دوم: جایگاه کتب درسی در پیشگیری رشدمدار از جرم۵۷
بند اوّل: تدریجی بودن شکل گیری شخصیت.۵۸
بند دوم: قابل شناسایی بودن عوامل خطر.۶۰
بند سوم: امکان رفع عوامل خطر.۶۲
بند چهارم: تاثیر بیشتر مداخله در کودکی.۶۲
مبحث سوم: اسناد و قوانین در حوزه آموزش و پرورش و محتوای کتب درسی.۶۴
گفتار اوّل: اسناد و قوانین بین المللی.۶۵
بند اوّل: اسناد و قوانین بین المللی در خصوص اهمیت آموزش و پرورش۶۵
بند دوم: اسناد و قوانین بین المللی در خصوص محتوای کتب درسی.۷۰
گفتار دوم: اسناد و قوانین داخلی۷۱
بند اوّل: اسناد و قوانین داخلی در خصوص اهمیت آموزش و پرورش.۷۱
بند دوم: اسناد و قوانین داخلی در خصوص محتوای کتب درسی.۷۲
مبحث چهارم: نقش تحلیل محتوا در فرآیند آموزش و طرّاحی کتب درسی۷۸
گفتار اوّل: کاربردهای تحلیل محتوای کتاب درسی۷۹
بند اوّل: کاربرد توصیفی۷۹
بند دوم: کاربرد تحلیلی۷۹
بند سوم: کاربرد توسعه ای.۸۰
گفتار دوم: ابعاد تحلیل محتوای کتاب درسی۸۱
بند اوّل: بعد درونی کتاب درسی۸۱
بند دوم: بعد بیرونی کتاب درسی۸۲
فصل سوم: تجزیه و تحلیل محتوای کتب هدیه های آسمانی.۸۳
مبحث اوّل:تجزیه محتوای کتب هدیه های آسمانی۸۴
گفتار اوّل:کتاب هدیه های آسمانی پایه دوم۸۴
بند اوّل: نماز۸۴
بند دوم: مسئولیت اجتماعی۸۶
بند سوم: الگوهای رفتاری نیکو۸۹
بند چهارم: محیط های مثبت۹۳
گفتار دوم: هدیه های آسمانی پایه سوم۹۵
بند اوّل: حجاب.۹۵
بند دوم: معاد باوری.۹۷
بند سوم: مسئولیت اجتماعی.۹۸
بند چهارم: محیط های مثبت۹۹
بند پنجم: الگوهای رفتاری نیکو.۱۰۰
بند ششم: ماه رمضان و روزه داری.۱۰۱
گفتار سوم: کتاب هدیه های آسمانی پایه چهارم۱۰۲
بند اوّل: نماز جماعت.۱۰۲
بند دوم: محیط های مثبت۱۰۳
بند سوم: مسئولیت اجتماعی.۱۰۴
بند چهارم: الگوهای رفتاری نیکو.۱۰۵
گفتار چهارم: کتاب هدیه های آسمانی پایه پنجم.۱۰۶
بند اوّل: یاد خدا و پرستش او.۱۰۶
بند دوم: معاد باوری.۱۰۷
بند سوم: الگوهای رفتاری نیکو۱۰۸
بند چهارم: مسئولیت اجتماعی.۱۰۹
بند پنجم: نماز جماعت۱۱۰
گفتار پنجم: کتاب هدیه های آسمانی پایه ششم.۱۱۱
بند اوّل: معاد باوری.۱۱۱
بند دوم: مسئولیت اجتماعی۱۱۲
بند سوم: الگوهای رفتاری نیکو۱۱۲
بند چهارم:حجاب۱۱۳
مبحث دوم:تحلیل محتوای کتب هدیههای آسمانی .۱۱۴
گفتار اوّل: اصول انتخاب محتوای آموزشی. ۱۱۴
بند اوّل: انطباق مفاهیم با هدف های آموزشی معین.۱۱۵
بند دوم: ارتباط با علاقه و رغبت فراگیران۱۱۶
بند سوم: ارتباط با نیازهای جامعه و فراگیران.۱۱۷
بند چهارم: ارتباط با توانایی فراگیران.۱۱۸
بند پنجم: توجّه به هنجارها و ایجاد زمینه برای پرورش رفتارهای مطلوب انسانی۱۲۰
بند ششم: ارتباط پرسش ها و تمرین ها با اهداف و محتوای درس.۱۲۱
بند هفتم: اعتبار علمی مفاهیم.۱۲۱
بند هشتم: حجم مفاهیم کتب درسی.۱۲۲
گفتار دوم: اصول سازماندهی محتوای آموزشی۱۲۲
بند اوّل: داشتن سیر منطقی.۱۲۳
بند دوم: ارتباط محتوای یک پایه با کتاب سایر پایه ها۱۲۵
بند سوم: وسعت بخشی تدریجی۱۲۶
گفتار سوم: اصول انتخاب زبان و نحوه بیان۱۲۷
بند اوّل: استفاده از واژگان و جملات متناسب با سن مخاطب۱۲۷
بند دوم: رعایت اصل سادگی و روانی۱۲۷
بند سوم: استفاده از زبان خاص هر موضوع.۱۲۸
گفتار چهارم: اصول انتخاب تصاویر.۱۲۹
بند اوّل: کمک تصاویر به درک بهتر مفاهیم اساسی و کلیدی محتوا.۱۳۰
بند دوم: جذابیت تصاویر.۱۳۰
بند سوم: تناسب با فهم مخاطب۱۳۱
بند چهارم: توجّه به شئون اجتماعی، اسلامی و فرهنگی.۱۳۱
نتیجه گیری۱۳۳
پیشنهادات۱۳۴
منابع.۱۳۵
مقدمه
- بیان مساله
تعلیم و تربیت صحیح، مهم ترین عامل در پیشگیری از وقوع جرم محسوب می شود. یکی از مهم ترین نهادهای مؤثّر در تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان و جامعه پذیری صحیح آن ها، نهاد آموزش و پرورش و به طور خاص نهاد مدرسه می باشد. این نهاد برای اعمال اصول تربیتی موردنظر خود، از ابزارهای متنوعی بهره میگیرد که اساسی ترین آن ها، کتاب های درسی و محتوای آموزشی این کتب است که فراگیران از بدو یادگیری و افزایش رشد مهارت های شناختی خود با آن ها آشنا می شوند و آن را به عنوان منبع اصلی آموزشی ملاک عمل قرار میدهند. کتب مذکور تاثیر انکار ناپذیری بر روی شکل گیری شخصیت فرد و یاددهی هنجار ها به وی و در نتیجه جامعه پذیری صحیح او دارد. از این رو محتوای آن ها باید به گونه ای باشد که جنبه ی پیشگیرانه از بروز ناهنجاری ها، انحرافات رفتاری و در نهایت جرم را در آینده داشته باشد.
یکی از کتبی که فضای باز و مناسبی برای پرداختن به این قسم آموزه ها را دارا می باشد،کتب هدیههای آسمانی دوره ابتدایی است که به لحاظ موضوع، قابلیت ارائه ی حجم مناسبی از مفاهیم پیشگیرانه از جرم را دارا میباشد. اگر محتوای این کتب به صورت علمی بتوانند مفاهیم مذکور را در بر بگیرند، این مفاهیم از نخستین مراحل رشد شناختی کودک و نوجوان در وی نهادینه خواهد شد و این امر تاثیر بسیار زیادی بر جلوگیری از انحرافات در آینده بر روی وی خواهد داشت.
- سوالات تحقیق
- در متن کتب هدیه های آسمانی دوره ابتدایی تا چه اندازه به مفاهیم و آموزه های پیشگیرانه از جرم توجّه شده است؟
- مفاهیم پیشگیرانه موجود در کتب هدیه های آسمانی به لحاظ کیفیت و کمیّت در چه سطحی ارائه شده اند؟
- ضرورت تحقیق
با توجّه به تاثیرگذاری بسیار بالای کتاب هدیه های آسمانی بر روی عقاید، باورها و شخصیت کودک و نوجوان و نقش اساسی مفاهیم این کتب در تربیت اخلاقی و اجتماعی فرد و بهنجار کردن وی، لذا ضروری است که برای پیشگیری از انحرافات در آینده و جامعه پذیر کردن صحیح کودک و نوجوان، تجزیه و تحلیلی اصولی و علمی بر روی کمیّت و کیفیت مفاهیم پیشگیرانه از جرم این کتاب صورت بگیرد.
- اهداف تحقیق
- بررسی وجود یا عدم وجود مفاهیم پیشگیرانه از جرم در محتوای کتب هدیه های آسمانی دوره ابتدایی.
- بررسی کمیّت و کیفیت مفاهیم پیشگیرانه از جرم به کار رفته در کتب هدیه های آسمانی.
- فرضیه های تحقیق
- به نظر می رسد در کتب هدیه های آسمانی دوره ابتدایی، برخی مفاهیم پیشگیرانه از جرم وجود دارد.
- به نظر می رسد گرچه برخی مفاهیم پیشگیری از جرم در محتوای کتاب های هدیه های آسمانی وجود دارد اما از کمیّت و کیفیت مطلوب برخوردار نمی باشند.
- روش تحقی
تعداد صفحه :۱۶۳ روش تحقیق در این پایان نامه همچون اکثر تحقیقات علوم انسانی به صورت توصیفی_تحلیلی است. به عبارت دیگر مطالعه ی منابع و فیش برداری به همراه تحلیل ونقد آنها و تجزیه و تحلیل داده ها، روش تحقیق در این پایان نامه می باشد. روش جمع آوری اطّلاعات نیز کتابخانه ای میباشد.
در فصل اوّل سعی شده است کلّیات موضوع تحقیق در سه مبحث: مفاهیم، تعلیم و تربیت و پیشگیری از جرم و روش شناسی تحقیق، ارائه شود.
مبحث اوّل : مفاهیم
در مواجهه با موضوعات مختلف، در خیلی از موارد در می یابیم که یکی از علل و موارد مهم مناقشه، ناسازگاری و چالش اذهان خوانندگان و شنوندگان و اطراف گفت و گو، بی توجّهی به معنا و مفهوم واژه های کلیدی است که بدون دریافت معنا و ادراک آن ها نمی توان به ماهیت اصلی مطلب پی برد. از سوی دیگر آشنایی خواننده با مفاهیم بنیادین به کار رفته در یک تحقیق شرط لازم برای فهم محتوای تحقیق می باشد. بنابراین برای فهم درست مباحث در هر زمینه و رشته ی علمی، پیش از هر اقدامی لازم است به بحث مفهوم شناسی توجّه کافی داشته باشیم.
گفتار اوّل : پیشگیری
در این گفتار به بررسی معنا و مفهوم پیشگیری و انواع آن خواهیم پرداخت.
بند اوّل: مفهوم پیشگیری
الف ) معنای لغوی:
پیشگیری از نظر لغوی معنایی روشن و پرکاربرد دارد. در ادبیات محاوره ای پیشگیری در معنای مانع وقوع امری شدن، جلوی وقوع امر ممکنی را گرفتن، به استقبال خطر رفتن و مانع تحقق آن شدن استعمال می شود. تعریف لغت شناسان نیز منطبق بر همین معنای عامیانه می باشد و پیشگیری را به معنای جلوگیری کردن، مانع شدن، منع کردن، به نگهداری برخواستن، از پیش مانع شدن از سرایت امراض و پیش بندی کردن مانند سیل یا جریان آب[۱]، دانسته اند.
ب) معنای اصطلاحی
پیشگیری در معنای اصطلاحی، با توجّه به فلسفه ی وجودی حقوق کیفری و راهکار های آن در برخورد با پدیده ی مجرمانه و همچنین گرایش های مختلف جرم شناسی، دارای دو مفهوم موسّع و مضیّق می باشد.
۱-مفهوم موسّع
بر طبق مفهوم موسّع پیشگیری، هر اقدامی اعم از کیفری و غیر کیفری که در راستای مقابله با جرم و کاهش آمار جنایی صورت بگیرد در مفهوم پیشگیری می گنجد.کاربرد پیشگیری در این مفهوم به بکاریا برمی گردد با جمله مشهور «پیشگیری از وقوع جرایم بهتر از کیفر دادن است». وی آخرین فصل رساله جرایم و مجازات های خود را به پیشگیری از جرم اختصاص داده است.[۲] پس از وی انریکو فری، طیف وسیعی از تدابیر و اقدامات را به عنوان اقدامات پیشگیرانه معرفی میکند که از آن جمله است: آزادی داد و ستد برای جلوگیری از افزایش غیر طبیعی قیمت مواد خوراکی و جرائم مربوط به بازار سیاه، لغو انحصارات برای جلوگیری از قاچاق کالا، جانشین کردن طلا و نقره به جای اسکناس برای جلوگیری از جعل، ایجاد کوچه های پهن، بهبود روشنایی در شب ها برای جلوگیری از سرقت.[۳]
مفهوم موسع پیشگیری، امروزه نیز در ادبیات جرم شناسی به کار می رود. هیگ و رومانو پیشگیری را مشتمل بر آن دسته از تلاش هایی می دانند که یک یا چند مورد از جنبه های ذیل را در بر داشته باشد: وقوع رفتار نابهنجار را به تأخیر بیاندازند، آثار یک رفتار نابهنجار را کاهش دهند، آگاهی ها، نگرش و رفتارهایی را که باعث افزایش بهبود جسمی و عاطفی افراد می شود گسترش دهند و از سیاست های سازمانی اجتماعی و دولتی که بهبود وضعیّت جسمانی و روانی افراد را در پی دارد، حمایت کنند.[۴]
به طور کلی کاربرد غیر تخصصی واژه ی پیشگیری از جرم عمدتا درمعنای موسّع است.
۲-مفهوم مضیّق:
پیشگیری در معنای مضیّق علی القاعده طیف محدودتری از اقدامات را در برمی گیرد. از پیشگیری در معنای مضیق و یا در معنای خاص تعاریف متعددی ارائه شده است که به ذکر برخی از آن ها بسنده می کنیم.
ریموند گسن در یک تعریف بیان می کند پیشگیری مجموعه اقداماتی است به جز اقدامات کیفری، که هدف غایی آن، منحصرا یا به صورت جزئی محدود کردن دامنه ارتکاب جرم، غیرممکن کردن، مشکل کردن وکم کردن احتمال وقوع جرم باشد. از این رو، گسن پیشگیری را خارج از نظام کیفری متصور می شود. وی در سال ۲۰۰۲ تعریف دیگری از پیشگیری ارائه میدهد که طبق این تعریف، پیشگیری مجموعه اقدامات و تدابیر غیر قهر آمیز است که با هدف خاص مهار بزهکاری، کاهش احتمال وقوع جرم و کاهش وخامت جرم، پیرامون علل جرائم اتخاذ میشود. در این تعریف اقدام پیشگیرانه، اقدام غیر قهر آمیزی است که بر عوامل جرم زا اعمال میگردد.[۵]
با توجّه به تعاریف ذکر شده به طورکلی چهار ویژگی و مؤلّفه را می توان برای تدابیر پیشگیرانه در معنای خاص برشمرد:
- غیر قهر آمیز و غیر کیفری بودن: برای اعمال این اقدامات رضایت ذی نفع الزامی است. برخلاف ضمانت اجرای کیفری که یکسویه اعمال می گردد و مجرم در آن دخالتی نمی تواند بکند. اقدامات قهر آمیز، اصلاح و درمان معمول در حقوق جزا مشمول اقدامات پیشگیرانه نمیشود.
- اختصاصی بودن اقدامات پیشگیرانه: هدف و غایت اصلی این اقدامات باید به طور ویژه مربوط به پیشگیری باشد، نه این که پیشگیری، از آثار جنبی آن باشد.
- کاستن آثار جرم: اگر اقدامات پیشگیرانه نتواند جرم را محو کند، می بایست از شدت آثار و افزایش آمار آن بکاهد.
- ۴. در نظر گرفتن عوامل خطر و محیط اجتماعی: تدابیر پیشگیرانه در معنای خاص، می بایست هم علل مستعد سازی بروز جرم ناظر بر شخص را در نظر بگیرد و هم ناظر بر محیط پیرامون فرد و عوامل جرم زا در این محیط باشد.
1.لغت نامه دهخدا، جلد هفتم، ص۷۳۳.
[۲] .سزار بکاریا، رساله جرایم و مجازات ها، مترجم: محمّدعلی اردبیلی، چاپ ششم، (تهران: انتشارات میزان، ۱۳۸۹)، ص۱۴۶.
