بخش علوم تربیتی
پایان نامه تحصیلی برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
رشته تحقیقات آموزشی
 
بررسی رابطه بین مسئولیت‌پذیری و سازگاری با پیشرفت‌تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستان‌های روزانه وشبانه‌روزی شهرستان رفسنجان
 
بهمن ماه 1393
 

فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                 صفحه
فصل اول کلیات پژوهش. 1
1-1 مقدمه 2
1-2 بیان مسئله 4
1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق. 7
1-4 اهداف پژوهش. 9
1-4-1 هدف‌ کلی. 9
1-4-2 اهداف‌ جزئی. 10
1- 5 سوال های پژوهش. 10
1-5-1 سوال کلی. 10
1-5-2 سوال های ‌ جزئی. 10
1-6 تعاریف مفهومی متغیرهای پژوهش. 11
1- 7 تعاریف عملیاتی متغیرهای پژوهش. 12
فصل دومپیشینه پژوهش. 13
مقدمه 14
2-1 پیشینه نظری. 14
2-1-1 مسئولیت پذیری. 14
2-1-1-1 نظریات مسئولیت پذیری. 14
2-1-1-2  شکل گیری مسئولیت پذیری. 18
2-1-1-3  عوامل موثر بر مسئولیت 22
2-1-1-4 ویژگی های افراد مسئولیت پذیر. 23
2-1-1-5  فواید مسئولیت پذیری. 25
2-1-1-6  مسئولیت پذیری دانش آموزان. 25
2-1-1-6-1 تعریف مسئولیت پذیری دانش آموزان. 25
2-1-1-6-2 انواع مسئولیت دهی به دانش آموزان. 25
2-1-1-6 -3 اقسام مسئولیت های قابل تنفیض به دانش آموزان. 26
2-1-1-6-4 تعریف مسئولیت‌های آموزشی. 26
2-1-1-6-5 تعریف مسئولیت‌های پرورشی. 26
2-1-1-6-6 تعریف مسئولیت‌های انضباطی و اجتماعی. 26
2-1-1-6-7 مسئولیت پذیری دانش آموزان در حیطه ی معاونت پرورشی. 27
2-1-1-7  محرک های مسئولیت پذیری. 27
2-1-1-8  نقش والدین در مسئولیت پذیری نوجوانان. 29
2-1-1-9  پرورش مسئولیت 32
2-1-1-10 منشاء تعالیم مربوط به مسئولیت پذیری. 33
2-1-1-11 مسئولیت انسان از نظر اسلام 34
2-1-1-12 انواع مسئولیت پذیری. 36
2-1-1-13 مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی. 36
2-1-1-14  ضرورت پرورش مسئولیت از لحاظ فردی. 38
2-1-1-15  ضرورت پرورش مسئولیت از لحاظ اجتماعی. 39
2-1-1-16 مسئولیت فردی اجتماعی. 39
2-1-1-17  مسئولیت پذیری فردی. 39
2-1-1-18  مسئولیت پذیری اجتماعی. 41
2-1-1- 19  رویکرد نظری مسئولیت پذیری اجتماعی. 43
2-1-2  سازگاری. 45
2-1-2-1 تعاریف سازگاری. 47
2-1-2-2 نظریات سازگاری. 48
2-1-2-3 خصوصیات افراد سازگار 49
2-1-2-4 ابعاد سازگاری. 51
2-1-2-5 جنبه های دیدگاه سازگاری. 55
2-1-2-6 تعریف سازگاری اجتماعی. 56
2-1-2 -7 خلاصه ی دیدگاه ها درباره ی سازگاری اجتماعی. 60
2-1-2-8 سازگاری آموزشی. 61
2-1-2-9 سازگاری عاطفی. 62
2-1-3 تاریخچه مدارس شبانه روزی. 63
2-1-3-1 اهداف مدارس‌ شبانه‌روزی‌. 65
2-1-3-2 شرایط ونحوه‌ تأسیس‌ مدارس‌ شبانه‌روزی‌. 65
2-1-3-3 سازمان‌ اداری‌ وآموزشی‌ ونحوه‌ اداره‌ مدارس‌ شبانه‌ روزی‌. 66
2-1-3-4 شرایط پذیرش‌ وتحصیل‌ دانش‌ آموزان در مدارس‌ شبانه‌ روزی‌. 67
2-1-4 پیشرفت تحصیلی. 68
2-1-4-1 نظریات مرتبط با اصطلاح پیشرفت تحصیلی. 68
2-1-4-2 عوامل تاثیر گذار در پیشرفت تحصیلی. 69
2-1-4-3 ارزشیابی پیشرفت تحصیلی      71
2-2 پیشینه تجربی. 79
2-2-1 سوابق پژوهشی داخلی. 79
2-2-1-1 پژوهش های مرتبط با مسئولیت پذیری. 79
2-2-1- 2 پژوهش های مرتبط با  سازگاری. 83
2-2-1-3 پژوهش های مرتبط با  مدارس شبانه‌روزی. 88
2-2-1-4 پژوهش های مرتبط با پیشرفت  تحصیلی. 91
2-2-1-5 پیشینه های مرتبط مربوط به تعامل مؤلفه­ها 92
2-2-1-5-1 پیشرفت تحصیلی با مسئولیت پذیری. 92
2-2-1-5-2 مسئولیت پذیری و سازگاری. 92
2-2-1-5-3  سازگاری با پیشرفت تحصیلی. 92
2-2-1-5-4 شبانه‌روزی با پیشرفت تحصیلی و  مسئولیت پذیری و سازگاری. 97
2-2-2 سوابق پژوهشی خارجی. 99
2-2-2-1 مسئولیت پذیری. 99
2-2-2-2سازگاری. 101
2-2-2-3 مدارس شبانه روزی. 102
2-2-2-3 پیشرفت  تحصیلی. 103
2-2-2-4 متغیرهای مرتبط با یکدیگر. 103
2-2-2-4-1 پیشرفت تحصیلی با مسئولیت پذیری. 103
2-2-2-4-2 سازگاری با پیشرفت تحصیلی. 104
2-2-2-5 جدول بررسی پیشینه های داخلی و خارجی پژوهش. 106
2-3 چارچوب نظری تحقیق. 131
2-4  مدل مفهومی تحقیق. 134
2-5  مدل تحلیلی تحقیق. 135
فصل سوم روش پژوهش. 136
مقدمه 137
3-1  روش تحقیق. 137
3-2  فرآیند تحقیق. 137
3-3  جامعه ی آماری. 141
3-4  حجم نمونه و روش نمونه گیری. 141
3-4-1 حجم نمونه 141
3-4-2 روش نمونه­گیری. 142
3-5  ابزار جمع آوری داده ها 142
3-5-1 سوالهای پرسشنامه مسئولیت پذیری.            143
3-5-2 سوالهای پرسشنامه سازگاری.         143
3-6  روایی و پایایی پرسشنامه 143
3-6-1 تعیین روایی پرسشنامه 143
3-6-2 تعیین پایایی پرسشنامه 144
3-7 روش جمع آوری اطلاعات 145
3-8  روش تجزیه و تحلیل داده ها 145
خلاصه 145
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده‌ها 146
مقدمه 147
4-1 توصیف داده ها 147
4-1-1متغیرهای جمعیت شناختی. 147
4-1-1-1 جنسیت 147
4-1-1-2 پایه تحصیلی. 148
4-1-1-3 رشته تحصیلی. 149
4-1-1-4 نوع مدرسه 150
4-1-2  توصیف کمی متغیرها 151
4-2  آزمون فرضیه ها 152
4-2-1 سوال اول: رابطه مولفه های سازگاری (آموزشی،اجتماعی و عاطفی)با پیشرفت تحصیلی چگونه است؟. 154
4-2-2 سوال دوم: رابطه مولفه‌های مسئولیت پذیری (مسئولیت پذیری فردی و مسئولیت پذیری اجتماعی)با پیشرفت تحصیلی چگونه است؟ 154
4-2-3 سوال سوم: آیا بین رابطه سازگاری و مسئولیت پذیری با پیشرفت تحصیلی در پسران ودختران تفاوت وجود دارد؟ 155
4-2-4 سوال چهارم: آیا رابطه بین مولفه های سازگاری و مولفه های مسئولیت پذیری با پیشرفت تحصیلی در پسران با دختران تفاوت وجود دارد؟ 156
4-2-5 سوال پنجم: آیا رابطه بین مولفه های سازگاری و مولفه های مسئولیت پذیری با پیشرفت تحصیلی در مدارس روزانه و شبانه تفاوت وجود دارد؟ 158
خلاصه 159
فصل پنجمبحث و نتیجه گیری 160
مقدمه 161
5-1  نتایج  جمعیت شناسی تحقیق. 161
5-2- نتایج سوالات تحقیق. 162
5-3 بحث و نتیجه گیری. 166
5-4 پیشنهاد ها 170
5-4-1 پیشنهادهای کاربردی بر مبنای سوال اصلی. 170
5-4-2 پیشنهادهای کاربردی بر مبنای سوالات فرعی. 171
5-4-3 پیشنهادهای پژوهشی. 172
5-5 محدودیت‌های پژوهش. 172
خلاصه 173
منابع. 174
منابع فارسی. 175
منابع لاتین. 185
پیوست­ها.        190


فهرست پیوست ها
عنوان                                                                                                                                  صفحه
پیوست الف: جامعه آماری.       191
پیوست ب: پرسشنامه مسئولیت پذیری و  پرسشنامه سازگاری.         192
پیوست ج: روایی پرسشنامه مسئولیت پذیری و پرسشنامه سازگاری         197
پیوست د: محاسبه روایی پرسشنامه مسئولیت پذیری.         205
پیوست  ه : محاسبه روایی پرسشنامه سازگاری.        206
پیوست و : سنجش پایایی متغیرهای پژوهش        207
 
 
 
فهرست جدول‌ها
عنوان                                                                                                          صفحه
جدول2-1  محرک های مسئولیت پذیری       28
جدول 2-1 بررسی پیشینه داخلی و خارجی پژوهش.         106
جدول 3-1 سئوال‌های پرسشنامه مسئولیت پذیری.         143
جدول 3-2 سئوال‌های پرسشنامه سازگاری.       143
جدول 4-1  وضعیت شرکت کنندگان بر حسب جنسیت.         147
جدول 4-2 وضعیت شرکت کنندگان بر حسب پایه تحصیلی          148
جدول 4-3 وضعیت شرکت کنندگان بر حسب رشته تحصیلی          149
جدول 4-4 وضعیت شرکت کنندگان بر حسب  نوع مدرسه.          150
جدول4-3 خلاصه شاخص های توصیفی نمره های شرکت کنندگان در متغیرهای پژوهش. 151
جدول 4-4 خلاصه تحلیل رگرسیون همزمان پیش بینی پیشرفت تحصیلی.           152
جدول 4-5  خلاصه ضرایب رگرسیون پیش بینی پیشرفت تحصیلی .           153
جدول 4-6 نتایج تحلیل ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش         154
جدول 4-7  نتایج تحلیل ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش.           155
جدول 4-8  خلاصه تحلیل رگرسیون همزمان پیش بینی پیشرفت تحصیلی           155
جدول 4-9 نتایج تحلیل ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش.          157
جدول 4-7  نتایج تحلیل ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش.         159




فهرست شکل‌ها
عنوان                                                                                                          صفحه
شکل 2-1الگوی مسئولیت پذیری اجتماعی بِرمن(برمن،1994).          45
شکل 2-2 ارتباط بین زمینه ، خود ، عمل و نتایج(کانل و ولبورن،1991).          54
شکل 2-3 مدل مفهومی تحقیق.        134
شکل3-1 فرایند تحقیق138
شکل4-1 نمودار ستونی توزیع شرکت کنندگان در متغیر  جنسیت          148
شکل4-2 نمودار ستونی توزیع شرکت کنندگان در متغیر  پایه تحصیلی.          149
شکل4-3 نمودار ستونی توزیع شرکت کنندگان در متغیر  رشته تحصیلی150
شکل4-4 نمودار ستونی توزیع شرکت کنندگان در متغیر نوع مدرسه       150


 
فصل اول
کلیات پژوهش
 
 

1-1 مقدمه
جامعه موفق توسط افراد آن شکل می‌گیرد. انسان عامل توسعه است و این قابلیت از طریق آموزش و پرورش فرصت ظهور می‌یابد.آموزش پرورش در جوامع امروزی با کارکردهای متعدد،  مسئولیت بزرگی برای تحقق اهداف فردی و اجتماعی بر عهده گرفته است و به عنوان بهترین فرصت برای شکوفایی استعدادهای انسان‌مطرح و مورد توجه است(ابوالمعالی و همکاران،1391؛به نقل از سروش،1391).
در جامعه موفق فرصت های یادگیری را باید چنان در نظر گرفت که دانش‌آموزان امروز شهروندان فرهیخته فردا شوند.گلسر[1](1998) معتقد است که برای موفقیت فرد در زندگی بطور کلی او باید نخست موفقیت را در یکی از جنبه های مهم زندگی خود تجربه کند و این جنبه مهم برای بسیاری از مردم قاعدتا مدرسه است. موفقیت در تحصیل و داشتن پیشرفت تحصیلی[2] یکی از عرصه های اصلی کسب احساس موفقیت در مدرسه می باشد.
پولین سیزر[3]( 1987) ابراز می داردکسانی که تجربه موفقیت تحصیلی را دارند ، حتی در مواجهه با شکست های تحصیلی گاه به گاه برخورد بهتری نسبت به دانش آموزان که موفقیت تحصیلی را تجربه نکرده اند از خودشان می دهند. ارزیابی پیشرفت و عملکرد تحصیلی در حوزه یادگیری و آموزش به مثابه مفهوم کنترل کیفیت در حوزه تولید و صنعت است. به زبان تولید این ارزیابی می تواند موجب تضمین کارآیی و اثربخشی اندوخته‌ها و مهارت‌های علمی و عملی در افراد متخصص شود که همانا محصول نهایی حوزه تعلیم و تربیت محسوب می شوند و بدین ترتیب بازده کارخانجات تولید علم و فن آوری که همان دانشگاه ها و موسسات علمی و آموزشی هستند بیش از پیش مورد تقویت و بهبود قرار خواهند گرفت. پیشرفت تحصیلی یکی از مهمترین معیارهایی است که در بررسی توانایی دانش آموزان برای انجام تحصیلات در رسیدن به مرحله فارغ التحصیلی نقش قابل توجهی را ایفا می کند . این مفهوم یکی از مهمترین پارامترهایی است که در پیش بینی وضعیت آتی فراگیران از لحاظ کسب صلاحیت و مهارت های علمی و عملی لازم مورد استفاده قرار می گیرد(سنایی نسب و همکاران،1391).
عوامل زیادی اعم از عوامل درونی و فردی و عوامل بیرونی و موقعیتی بر پیشرفت تحصیلی تاثیر می گذارند.یکی از مسائل تربیت که در علمکرد روحیه افراد نقش تعیین کننده ای دارد اصل مسئولیت پذیری[4] است. انسان مسئول با عملکرد خویش به عنوان فردی کار آمده است که در او امکان اقدام به فعالیت های خود خواهانه کاهش می یابد وگلاسر انسان مسئول را انسان سالم معرفی می کند.
آلیس[5] فرد را مرکز عالم قرار می دهد و او را مسئول اعمال و احساسات اعمال و احساسات خویش می داند و متعقد است که فرد می توان میان آنچه که از محیط می گیرد و بازده عاطفی خویش مبادله کند بنابراین انسان موجودی تلقی می شود که کنترل قابل ملاحظه ای برا افکار و احساسات و اعمال خود دارد(کرد لو، 1387 : 5 ).
به اعتقاد گلاسر افراد دارای انگیزه پیشرفت بالا برای پیدا کردن راه حل مسائل شخصا مسئولیت می پذیرند هدف مدار هستند و اهداف چالشی را انتخاب می کنند بنابراین مسئولیت پذیری فردی[6] زمینه ساز مسئولیت پذیری اجتماعی[7] است و مسئولیت پذیری اجتماعی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی زیادی دارد .
انسان همواره در ارتباط با محیط پیرامون خود با مسائل و مشکلات متنوع و ناشناخته ای روبرو است و برای پاسخگویی به خواسته خود نیازمند تعامل و سازگاری[8] با محیط اطراف خودی می باشد. این در حالی است که در دنیای معاصر پیشرفت های تکنولوژی و ارتباطی نیز نقش همنوایی کنار آمدن و سازگار با موفقیت ها مسائل پیش رو را  ضروری تر ساخته است . سازگاری جریان است که در آن فرد برای وقف دادن خود با منشاهای درونی و ملزومات بیرونی تلاش و کوشش به خرج می دهد( رید – ویکتور[9]، 2004 ؛ مک آلیستر[10]، 1999 ).
سازگاری شرایط یا حالتی است که در آن فرد با نیاز های خود با جامعه ای که به آن تعلق دارد منطبق شود. فرد احساس می کند که نیازهای ارضا شده اند و یا ارضا خواهند شد( کاظمی، 1388؛ به نقل ازروشنایی،1389 ). تفاوت در تجارت خانوادگی اشخاص می تواند در طول زمانی تفاوت‌های فردی را در سازگاری دانش آموزان پدید آورد یعنی دلایل سازگاری دانش آموزان ممکن است به تجارب گذشته آن‌ها مربوط باشد. در حال حاضر نظام های آموزشی یکی از ابزارهای قدرتمند برنامه ی توسعه اقتصادی اجتماعی سیاسی کشورها به شمار می رود زیرا تامین نیروهای انسانی متبحر و متخصص به جهت توسعه از سیاست های نظامی تعلیم و تربیت بوده است تاسیس مدارس و مراکز شبانه روزی به منظور رفع محرومیت ها و کشف و شکوفایی و تقویت استعدادهای در نقاط دور دست و محروم از تسهیلات بخصوص مناطق روستایی و دور از مراکز و حمایت از خانواده پر جمعیت و داری فرزندان نخبه و با استعداد و خلاق صورت گرفت.
از سوی دیگر نمی توان منکر نقش تربیت فرزند و میزان مسئولیت پذیری و سازگاری و کمک به رشد طبیعی و شناسایی و پرورش صحیح استعدادهای نهفته و زمینه سازی برای امر تعلیم و تربیت مطلوب آن‌ها و ارتقای سطح روانی افراد در یک کانون متمرکز و گرم خانواده شد. با توجه به اهمیت پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بررسی و تاثیر گذار بودن عواملی حوزه عاطفی مانند مسئولیت پذیری و سازگاری در میزان آن و همچنین وجود دو قشر دانش آموزانی که در خانواده زندگی می کنند و گروهی دیگر که در شبانه روزی هاحضور دارند پژوهشی حاضر باهدف بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری و سازگاری با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستان‌های روزانه و شبانه‌روزی شهرستان رفسنجان در سال تحصیلی 93-92 انجام گرفت تا از نتایج آن درتوسعه وتعمیق علم استفاده گردد .
1-2 بیان مسئله
امروزه پیشرفت تحصیلی به عنوان مسئله ای عمده در نظام آموزش و پرورش هر کشوری مطرح است به طوری  که میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به عنوان یک شاخص مهم برای ارزیابی نظام های آموزشی و موفقیت در فعالیت های علمی مورد توجه دست اندکاران نظام آموزش و پرورش، میزان بهره وری و توفیق نظام های آموزشی است(سیف،1381).
پیشرفت تحصیلی در طی حدود یک قرن گذشته یکی از مسائل مهم در رواشناسی و علوم وابسته بوده است (پرنمیوزیک و فرنهام[11]،2003). در جامعه امروزی تحصیلات و به تبع آن پیشرفت تحصیلی به دغدغه های اصلی والدین برای کودکان و نوجوانان خود بدل شده است. در حقیقت می توان گفت در جوامع امروزی تحصیلات مناسب به هدف دستیابی به موقعیت های اجتماعی، شغلی و اقتصادی بالاتر یکی از اهداف اصلی برای والدین و سیاست گذاران کشورها تلقی می شود و ملاک اثر بخشی موفقیت آموزش نیز پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است.
بنابراین شناخت ابعاد مختلف پیشرفت تحصیلی و متغیرهای مرتبط با آن گام نخست و اصلی برای این هدف است. دامنه بسیار گسترده ای از متغیرهای فردی، اجتماعی و خانوادگی و فرهنگی با پیشرفت تحصیلی مرتبط است. بعضی از پژوهش‌گران بر اهمیت متغیرهای فردی در این زمینه تاکید می کنند. احساس مسئولیت یکی از ویژگی‌های شخصیتی انسان هاست که عبارت است از قابلیت پذیرش، پاسخگویی و به عهده گرفتن کاری که از کسی درخواست می‌شود و فرد حق دارد آن را بپذیرد یا نپذیرد (کلمز[12] ،ترجمه علی پور، 1385). سروتو[13](1989) معتقد است که مسئولیت پذیری یک تعهد و الزام درونی از سوی فرد با انجام مطلوب کلیه فعالیت هایی می باشد که بر عهده وی گذاشته می شود ( به نقل از موسوی ده موردی ،1377).
مسئولیت پذیری فرایندی است که فرد باید از اولین سال‌های کودکی آن را آموخته تا بتواند با وظایف متعددی که در دوران مختلف زندگی با آن‌ها روبرو می شود مسئولانه برخورد کند. بچه ها احساس مسئولیت را از والدین، مدرسه، دوستان، و اجتماع می آموزندو با آموختن این مهارت با ارزش را تا آخر عمر حفظ کرده و این امر باعث موفقیت آن‌ها در امور زندگی می شود. هم چنین مسئولیت حاصل سه ویژگی تشخیص تصمیم و خلاقیت است. کسی که بداند، تصمیم بگیر و دگرگون کند؛ بنابراین مسئول است. فرد مسئول ترجیح می دهد خود تصمیم بگیرد و در جریان آن تمام دانش، کوشش، مهارت و سرمایه خود را نیز به کار گیرد او به توانایی خود اطمینان دارد، به خود به عنوان فردی ارزشمند احترام می گذارد و از قبول مسئولیت نمی‌هراسد (باهنر، 1370؛ به نقل از رضایی و همکاران، 1384).
دو بعد مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی که وجود دارند در واقع از یک منشا هستند یعنی مسئولیت پذیری در بعد شخصی زمینه ساز مسئولیت اجتماعی می شود (سبحانی نژاد و فردانش، 1379). برخی از محققان احساس مسئولیت پذیری را برای بدست آوردن هرگونه پیشرفت و موفقیت فردی در نوجوانان لازم دیده اند. سبحانی نژاد (1379) معتقد است که باید مسئولیت پذیری اجتماعی و ابعاد سه گانه عاطفی، شناختی و رفتاری را در آموزش های مدارس بگنجانیم تا پیشرفت تحصیلی به دست آید.
در جهان امروز، تحولات سریع و گسترده علوم، فناوری، ارتباطات و پیدایش دیدگاه‌های نوین درباره مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی سبب شده است که در نظام‌های آموزشی و روش‌های تعلیم و تربیت دگرگونی اساسی ایجاد شود. سازگاری موفقیت آمیز در عصر اطلاعات و انفجار علم و فناوری مستلزم آن است که شخص برای جستجوی اطلاعات، تجزیه و تحلیل و به کاربستن آن‌ها برای حل کردن مسائل و تصمیم گیری مناسب از توانایی و مهارت‌های کافی برخوردار باشد. نسل آینده در دنیایی زندگی خواهد کرد که به شیوه تفکر دقیق و پیچیده تری نیاز خواهد داشت تا با برخورداری از سیالی اندیشه و مهارت‌های اساسی، خود را با شرایط همواره متحول زمان، سازگار کند (سیسیلیا و بلگو[14]،2007).
سازگاری آموزشی[15]، اجتماعی[16] و عاطفی[17] به معنای موفقیت آموزشی ، رضایت اجتماعی و آرامش روحی است (راتل[18]، 2005). عواملی که انسان را به سوی سازگاری سوق می دهند بسیارند، با این وجود نیازها به عنوان مهمترین عامل ایجاد سازگاری به شمار می آیند. همه افراد دارای یک سری از نیازها هستند یک دسته نیازهای بیولوژیکی و دسته دوم نیازهای روانی که فرد به جهت رشد سالم شخصیت، برای برطرف کردن آن‌ها تلاش می کند و ارضای این دسته از نیاز ها منجر به سازگاری عاطفی و اجنماعی می‌شود. وقتی نیازهای فرد برآورده نمی شود تعادل روانی به هم خورده و فرد دچار کنش می شود بنابراین برطرف کردن ناکامی و غلبه بر مشکلات زندگی منجر به سازگاری می شود (فریدنبرگ[19]، 1996؛ به نقل از توزنده جانی و همکاران،1386).
رابطه سازگاری با پیشرفت تحصیلی در اغلب پژوهش‌ها مثبت و معنا دار گزارش شده است (لایدار[20] و همکاران،2007؛ شکری و همکاران،1385؛آتش روز و همکاران،1387) و همچنین پرموزیک و فورنهام[21] (2003) نشان دادند که بین عامل سازگاری و غیبت در کلاس رابطه منفی وجود دارد و بین سازگاری و رفتار مثبت در کلاس ارتباط مستقیم برقرار است (به نقل از روشنایی،1389 ).
چنانچه که عوامل  مسئولیت پذیری و سازگاری با پیشرفت تحصیلی رابطه داشته باشند با تقویت و توجه به این عوامل نه تنها دانش آموزانی فرهیخته و با سواد داریم بلکه شهروندانی خواهیم داشت که مسئول و سازگارند، زیرا اینان سرمایه اصلی و مدیران و مسئولان فردای جامعه اند که در روند پیشبرد اهداف کشور تاثیری ژرف دارند. مدارس شبانه روزی به منظور ایجاد فرصت مناسب برای تحصیل دانش آموزان روستایی و حاشیه نشین تاسیس شده‌اند، اما باید این مطلب در نظر قرار بگیرد که آیا هنگامی که دانش آموزان از محیط اصلی و کانون خانواده جدا می شوند و تحت نظم و شرایط جدید قرار می گیرند، میزان یادگیری و پیشرفت تحصیلی و همچنین عواملی مثل مسئولیت پذیری  و سازگاری آنان در مقایسه با دانش آموزان مدارس روزانه تفاوت پیدا می کند یا خیر؟ توجه به اهمیت موضوع پژوهشگر را بر آن داشت که آیا بین مسئولیت پذیری و سازگاری با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستان‌ها ی روزانه و شبانه روزی شهرستان رفسنجان سال تحصیلی 93-92 رابطه وجود دارد؟ در ضمن با توجه به اینکه دخترها و پسرها دنیای متفاوتی از یکدیگر دارند و تحولات را نیز متفاوت تجربه می کنند، آیا این تغییرات متفاوت به یک سازگاری، مسئولیت پذیری و پیشرفت تحصیلی متفاوت نیز منتهی خواهد شد؟
[1] Gellser
[2] academic achievement
[3] Thizer
[4] responsibility
[5] Alies
[6] personal responsibility
[7] social responsibility
[8] adjustment
[9] Reed-victor
[10]Mcleod & McAllister
[11] Permuzic&Furnham
[12] Kolmsee
[13] Seroto
[14] Cicilia & Belgeve
[15]academic adjustment
4 social adjustment
5 Emotional adjustment
[18] Rattel