پایان نامه سرقت حدی در فضای مجازی  پایان نامه رشته حقوق وزارت علوم تحقیقات  و فناوری مؤسسه‌ی آموزش عالی شهید اشرفی اصفهانی گروه حقوق پایان‌نامه برای دریافت درجه‌ی کارشناسی ارشد(M.A.) گرایشحقوق جزا و جرم‌شناسی موضوع سرقت حدی در فضای مجازی استاد مشاور دکتر مهدی نقوی تیرماه  1392 برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده و استاد راهنما در سایت درج نمی شود (در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است) چکیده      یکی از موضوعات نوظهور در عرصه ی ارتباطات جهانی و در فضای مجازی، سرقت رایانه ای است که متأسفانه روز به روز بر مرتکبین آن افزوده می شود. از طرف دیگر می دانیم که ماهیت سرقت رایانه ای که در محیط مجازی اینترنت واقع می شود، غیر از سرقتی است که در دنیای ملموس غیر اینترنتی رخ می دهد. از این رو این سوالات مطرح است که: آبا سرقت رایانه ای می تواند همان سرقت مصطلح فقهی باشد؟ تحقق شرایط آن چگونه است؟ آیا در سرقت رایانه ای همانند سرقت سنتی، صاحب مال از عین مال خود محروم می شود؟ آیا    داده ها و اطلاعات مال محسوب می شوند؟آیا در فضای مجازی حرز محقق می شود؟ مجازات سرقت رایانه ای می تواند حدی باشد؟ ما در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به کتب و مقالات ضمن تبیین ماهیت سرقت رایانه ای، پاسخی به سوالات مطرح شده داده و مجازات سرقت رایانه ای را علاوه بر تعزیری بودن، حدی نیز دانسته ایم؛  زیرا داده های رایانه ای مال محسوب می شوند و نگهداری داده ها در محل رمز گذاری شده درفضای مجازی (براساس تعریف قانون مجازات اسلامی از حرز) محرز محسوب شده و در نهایت امکان اجماع شرایط سرقت حدی در سرقت رایانه ای وجود دارد. وازگان کلیدی: سرقت رایانه ای، سرقت سنتی، داده، مال، حرز، سرقت حدی.  علائم اختصاری ق.م.ا                                             قانون مجازات اسلامی ق.م.ا.س                                        قانون مجازات اسلامی سابق ق.م.ا.ج                                          قانون مجازات اسلامی جدید ق.ج.ر                                            قانون جرائم رایانه ای ق.م                                               قانون مدنی م                                                  میلادی ه. ش                                             هجری شمسی ه. ق                                              هجری قمری  فهرست مطالب عنوان صفحه مقدمه۱ ۱.بیان مسأله۱ ۲.سابقه و پیشینه ی تحقیق.۲ ۳.ضرورت و نوآوری تحقیق۳ ۴.سولات تحقیق.۴ ۵.فرضیات تحقیق.۴ ۶.هدف ها و کاربردهای تحقیق۵ ۷.روش و نحوه ی انجام تحقیق و به دست آوردن نتیجه.۵ ۸.ساماندهی(طرح) تحقیق۵ فصل اول: کلیات۷ بخش اول: تعاریف.۹ گفتار اول: تعریف سرقت حدی.۹ گفتار دوم: تعریف سرقت تعزیری.۱۰ ۱.سرقت تعزیری ساده.۱۱ ۲.سرقت تعزیری مشدده۱۲ گفتار سوم: تعریف سرقت رایانه ای.۱۴ کاربر۱۵ استفاده از تکنولوژی رایانه ای.۱۶ محیط مجازی.۱۶ شکستن قفل۱۶ بخش دوم: سابقه و پیشینه ی جرم سرقت.۱۷ گفتار اول: سرقت سنتی۱۷ گفتار دوم: سرقت رایانه ای۲۱ بخش سوم: بررسی اجمالی برخی از جرائم رایانه ای۲۶ گفتار اول: دسترسی غیر مجاز۲۶ ۱.عنصر قانونی جرم.۲۶ ۲.عنصر مادی جرم.۲۶ ۳.عنصر روانی جرم۲۷ ۴.مجازات جرم.۲۷ گفتار دوم: جعل رایانه ای و استفاده از داده های مجعول.۲۷ ۱.جعل رایانه ای.۲۸ الف. عنصر قانونی جرم۲۸ ب. عنصر مادی جرم۲۸ ج. عنصر روانی جرم۲۹ د. مجازات جرم۲۹ استفاده از داده های مجعول.۲۹ الف. عنصر قانونی جرم۲۹ ب. عنصر مادی جرم۲۹ ج. عنصر روانی جرم۳۰ د. مجازات جرم۳۰ گفتار سوم: کلاهبرداری رایانه ای.۳۰ ۱.عنصر قانونی جرم.۳۰ ۲.عنصر مادی جرم.۳۱ ۳.عنصر روانی جرم۳۱ ۴.مجازات جرم.۳۱ گفتار چهارم: سرقت رایانه ای۳۲ ۱.عنصر قانونی جرم.۳۲ ۲.عنصر مادی جرم.۳۲ ۳.عنصر روانی جرم۳۳ ۴.مجازات جرم.۳۳ بخش چهارم: شرایط سرقت مستوجب حد۳۴ گفتار اول: شرایط سارق.۳۴ ۱.بلوغ.۳۴ عقل.۳۵ اختیار.۳۵ عدم اضطرار.۳۶ نبودن رابطه ی ابوّت۳۶ ۶.عدم استرداد مال مسروق به مال باخته۳۷ سارق قاصد باشد.۳۷ علم و آگاهی بر حرمت سرقت۳۸ علم و آگاهی بر ربودن مال غیر.۳۸ مباشرت سارق در هتک حرز۳۹ ۱۱.مباشرت سارق در اخراج مال دیگری از حرز۳۹ گفتار دوم: شرایط مال مسروق.۳۹ ۱.ارزش مال.۴۰ ۲.عین بودن مال۴۰ ۳.مال مسروق از اموال دولتی و وقف و مانند آن که مالک شخصی ندارند نباشد۴۰ مال در حرز مناسب گذاشته شود.۴۱ گفتار سوم: ویزگی های ربایش۴۱ ۱.پنهانی بودن.۴۱ ۲.سرقت در سال قحطی نباشد.۴۲ فصل دوم: مالیّت داده های رایانه ای۴۴ بخش اول: تعریف مال.۴۶ گفتار اول:تعریف لغوی مال.۴۶ گفتار دوم: تعریف مال از دیدگاه حقوقدانان۴۷ گفتارسوم: تعریف مال ازدیدگاه فقها۵۳ گفتار چهارم: نقد تعاریف مال۵۵ ۱.نقد تعریف مال بر مبنای مفید بودن۵۶ ۲.نقد تعریف مال برمبنای قابلیّت اختصاص.۶۰ الف. تولیدات بدن انسان۶۱ ب. دریای سرزمینی۶۲ ۳.نقد تعریف مال بر مبنای جمع دو مبنای مفید بودن و قابلیّت اختصاص.۶۴ نقد تعریف مال بر مبنای ارزش اقتصادی۶۶ نقد تعریف مال بر مبنای واگذاری تعریف به عرف.۶۸ بخش دوم: تطبیق داده های رایانه ای با ویژگی های مال موضوع سرقت۶۹ گفتاراول: ویژگی برآورده کردن نیازها در داده های رایانه ای۷۰ ۱.نفع عقلایی و مشروع در داده های رایانه ای۷۰ ۲.منافع مادی و معنوی در داده های رایانه ای۷۵ ۳.نسبیّت نفع در داده های رایانه ای.۷۸ گفتار دوم: ویژگی منقول بودن در داده های رایانه ای۷۹ گفتار سوم: ویژگی قابلیّت اختصاص در داده های رایانه ای۸۱ گفتار چهارم: ویژگی ارزش اقتصادی در داده های رایانه ای۸۲ گفتار پنجم: ویژگی عینیت داشتن در داده های رایانه ای.۸۴ گفتار ششم:ویژگی طبیعتاً قابل معامله بودن در داده های رایانه ای۸۷ گفتار هفتم: ویژگی به حکم قانون قابل معامله بودن در داده های رایانه ای.۸۸ گفتار هشتم: ویژگی شرعاً قابل معامله بودن در داده های رایا نه ای۹۰ فصل سوم: حرز و امکان اجرای حد درسرقت رایانه ای۹۳ بخش اول: تعریف حرز و ضرورت آن در اجرای حد.۹۵ گفتار اول: تعریف لغوی حرز.۹۵ گفتار دوم: تعریف اصطلاحی حرز.۹۶ ۱.مستند نظریه مشهور۹۷ ۲.مستند نظریه شیخ طوسی (ره)۹۷ گفتار سوم: ضرورت حرز در اجرای حد.۹۹ ۱.روایت موافق۹۹ ۲.روایت مخالف۱۰۰ رفع تعارض بین روایات.۱۰۲ بخش دوم: تحقق حرز در فضای مجازی و نقد نظریات حدی یا تعزیری بودن سرقت رایانه ای.۱۰۲ گفتاراول: انواع حرز از دیدگاه فقها۱۰۳ گفتار دوم: حرز از دیدگاه عرف و تحقق آن در فضای رایانه.۱۰۴ ۱.نسبیّت در واژه ی حرز.۱۰۴ ۲.عناصر تحقق حرز.۱۰۶ ۳.جای طبیعی اشیاء حرز نیست.۱۰۷ ۴.تناسب حرز با مال۱۰۹ گفتار سوم: نقد و بررسی دلایل حدی یا تعزیری بودن سرقت رایانه ای.۱۱۴ سرقت تعزیری به دلیل عدم نص شرعی.۱۱۵ سرقت تعزیری به دلیل عموم ادلّه ی تعزیر.۱۱۸ درصورت اجماع شرایط حد سرقت رایانه ای حدی است۱۲۵ نتیجه گیری۱۲۸ پیشنهادات۱۳۰ منابع.۱۳۱ Abstract.139 مقدمه      یکی از واقعیت های اجتناب ناپذیر دنیای معاصر، اینترنت و به تبع آن تعاملات اینترنتی است. اینترنت را به جهت برخورداری از کارکرد های فوق العاده و چشمگیر آن می توان به عنوان یک اعجاز مسحور کننده به حساب آورد که توانسته است افراد زیادی را به خود مشغول کند و هر روز نیز بر تعداد کاربران آن افزوده می شود. از طرف دیگر به همان نسبت که اینترنت می تواند در راههای مفید و درست، مورد بهره برداری قرار گیرد، می تواند در جهت منفی، توسط تبهکاران و بزهکاران مورد سوء استفاده قرار گیرد. یکی از این استفاده های سوء و منفی، سرقت رایانه ای است که متأسفانه اثرات منفی بسیار مخربی را در عرصه ی اقتصادی و به تبع آن اجتماعی به وجود آورده است؛ مثلاً تصور کنید سارق رایانه ای بتواند از حساب بانکی رمز گذاری شده عبور کند و رقم بالایی از آن حساب را به حساب خویش منتقل کند. حال با این فرض کسی که احساس امنیت اقتصادی نمی کند، آیا حاضر به سرمایه گذاری در بانک ها در جهت یک کار اقتصادی مشروع می شود؟      اخذ اطلاعات و داده ها ممکن است در قالب موارد متعددی مانند: سرقت، کلاهبرداری، اختلاس، استلاب و انتهاب مطرح گردد که بحث پیرامون هر یک از این ها پژوهشی مستقل را می طلبد، اما آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد، سرقت رایانه ای است. ۱.بیان مسأله      سرقت از جمله جرائمی است که درآن افراد جامعه درمعرض خطر ناشی از سلب امنیت اجتماعی می باشند که از نظر لغوی سرقت کلمه‌ای است عربی از مادۀ «سَرَقَ» به فتح یا کسر راء به معنای «دزدیدن» و مصدر آن «سرقه» است.( معلوف، ۱۳۶۴، ۳۳۱)      قانونگذار در مادۀ ۱۹۷ ق.م.ا سرقت را چنین تعریف نموده است: «ربودن مال دیگری به طور پنهانی» نهانی بودن در تعریف سرقت، مربوط به سرقت مستوجب حد است با حذف صفت «پنهانی» باید صفت دیگری را که از ارکان ربودن است جایگزین آن کنیم و آن «ربودن متقلبانه» است.(صبری،۱۳۷۸، ۴۳) البته این مشکل در قانون جدید مجازات اسلامی برطرف گردیده است و در ماده ی ۲۶۷ق.م.ا.ج سرقت را چنین تعریف می کند: «سرقت عبارت است از ربودن مال متعلق به غیر.»      سرقت در اصطلاح فقه « السّرقهُ أخذُ مِنْ حِرز فی خَفی بغیرِ حق » ترجمه: سرقت، گرفتن چیزی از حرز به طور پنهانی بدون حق است.( طوسی، بی تا، ۱۶۹)      با توجه به رشد گسترده تکنولوژی و استفاده روزافزون از وسایل ارتباط جمعی مثل اینترنت دیگر مثل گذشته نمی توان جرایم را منحصر به جرائم مندرج در ق.م.ا دانست که بیشتر به بررسی جرایم کلاسیک می پردازد. قانون در این خصوص با خلأ آشکاری روبرو بود. در این راستا قانون جرائم رایانه ای به تصویب رسید که ماده ۱۲ این قانون به عنوان سرقت رایانه ای به تصویب رسید، که موضوع قابل بررسی درمورد این ماده این است که، آیا این ماده در مورد سرقت حدی نیزحاکم است؟ یعنی اگر شرایط ماده ۱۹۸ ق.م.ا سابق یا اکنون شرایط ماده ی ۲۶۸ق.م.ا جدید در یک سرقت رایانه ای موجود باشد، حد سرقت اجرا می شود؟ از آنجا که تحقق همه ی شرایط ماده ۲۶۸ق.م.ا.ج در سرقت رایانه ای بدیهی است و فقط در دو مورد شک وجود دارد. یکی بحث وجود حرز و دوم مال بودن داده های رایانه ای، ما قصد داریم این دو مورد را بررسی نموده و در آخر به این سوال که در این موارد حد سرقت قابل اجرا است یا خیر؟ پاسخ دهیم. ضرورت و نوآوری تحقیق      مجازات در فقه و حقوق اسلام با دقت نظر فراوان در شناخت موضوع جرم و مجازات آن انجام می شود.از آن جا که سرقت بعنوان یکی از حدود الهی، معرکه ی آرای فقها و به تبع آنان حقوقدانان گردیده است لازم و ضروری است که چنین جرمی از حیث موضوع و نوع مجازات تبیین شود، چرا که با توجه به نوع مختلف آن، مجازات سارق مختلف می گردد و در این زمینه باید ملاک دقیق و جامع ارائه داد تا سرقت به عنوان یک جرم مشمول کیفر حد، چهره ی خود را به صورت واضح پیدا کند.      همچنین مجازات سارق باید به نحوی باشد که عدالت اجتماعی را تأمین نموده و وجاهت شرعی و عقلی داشته باشد، که این مهم هنگامی بدست می آید که مجازات سارق درقانون جرائم رایانه ای نیز مستند و مستدل تبیین گردد که آیا حد سرقت را نیز در بر می گیرد یا خیر؟ شایان ذکر است نگاشته هایی که با موضوع سرقت رایانه ای تدوین یافته عمدتاً این امر را در برنگرفته است. باید تحقیقی انجام شود که بتواند از میان نظرات محتلف، آراء مناسب را با ادلّه ی فقهی و عقلی استخراج نماید و این پژوهش در صدد جبران این نقیصه و ارائه آراء دقیق و منطقی می باشد.      با احراز این مطلب که سرقت ماده ۱۲ قانون جرائم رایانه ای حد را نیز در بر دارد و در صورت وجود شرایط، حد را می توان جاری کرد و اثبات آن با ادلّه متقن فقهی به نحوی  می توان دامنه اختلاف نظرها را برچید. همچنین اساساً توجه دقیق به ابواب روایی سرقت از یک طرف و استدلال های فقها و حقوقدانان از طرف دیگر برای تأمین نظرات مناسب با سیستم قضایی و توجه جدی به فلسفه ی حدود و مجازات ها از نو آوری های این پژوهش می باشد.      ضمناً آنچه تا کنون توسط محققین در زمینه ی سرقت رایانه ای نگارش یافته است، صرفاً گردآوری آراء فقها و حقوقدانان و عمدتاً تبعیت از نظر مشهور فقها می باشد. حال آن که با توجه به دامنه ی نظریات مختلف فقها در باب سرقت و استدلال های قوی و منطقی این باب می توان آراء قابل قبول تر و منطقی تری را ارائه داد که با ذائقه ی شرع و مقتضیات قانونگذاری تناسب داشته باشد و این پژوهش این مهم را به عنوان یک نوآوری در رأس اهداف خود می داند. ۴.سوالات تحقیق ۱.آیا داده های رایانه ای مال محسوب می شوند؟ ۲.آیا در فضای رایانه حرز وجود دارد؟ ۳.سرقت ماده ۱۲قانون جرائم رایانه ای یکی از انواع سرقت های تعزیری است یا عنوانی کلی دارد؟ ۵.فرضیات تحقیق ۱.داده های رایانه ای از مصادیق اموال محسوب می شوند. ۲.درفضای رایانه ای حرز وجود دارد. ۳.سرقت ماده ۱۲قانون جرائم رایانه ای عنوانی کلی دارد که اعم از سرقت حدی و تعزیری است. ۶.هدف ها و کاربرد های تحقیق      از انجام این پژوهش اهداف و کاربردهای زیر مورد انتظار است:     1.تلاش برای جمع میان نظریات فقها و حقوقدانان در مباحث اختلافی و در صورت عدم قابلیت جمع، برگزیدن نظراتی که پشتوانه استدلالی قوی تر و مناسب تری با سیستم دادرسی و فلسفه مجازات ها دارند.     2..با روشن ساختن این سوال که ماده۱۲ قانون جرائم رایانه ای عنوانی کلی دارد یا نه؟ می توان نوعی نظم عمومی در باب مجازات ها ایجاد کرد.     3.با اثبات این مطلب که ماده ۱۲قانون جرائم رایانه ای حد را در بر می گیرد یا خیر؟ سیستم دادرسی و قاضی با توجه به جرم انجام شده ترتیب مجازات را باید رعایت نماید و از اعمال سلیقه در اجرای حد جلوگیری می شود.     4.اصلاح ساختار قوانین جزائی کشور و ارائه راه حل های مناسب برای اجرای بهتر عدالت قضایی بر مبنای منابع حقوق اسلامی اعم از کتاب،. سنت، اجماع،. عقل و آراء حقوقدانان. ۷.روش و نحوه ی انجام تحقیق و به دست آوردن نتیجه      ما در این پژوهش از روش توصیفی – تحلیلی استفاده می کنیم، که در آن ابتدا با مطالعه کتب، مقالات و سایر منابع مرتبط آگاهی های لازم را نسبت به موضوع کسب نموده و همزمان از موارد مختلف فیش برداری نموده و پس از اتمام این کار فیش ها را متناسب با فصل ها و بخش های پایان نامه مرتب نموده و نتیجه گیری را نسبت به موضوع انتخابی ارائه می نمائیم. ۸.ساماندهی(طرح) تحقیق