وزارت علوم تحقیقات و فناوری
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده و استاد راهنما در سایت درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
چکیده
خانواده نهاد مقدسی است که زن و مرد عضو اصلی و مهم آن را تشکیل می‌دهند. برای آن‌که خانواده بتواند افراد خود را به سعادت و تعالی برساند، لازم است هر یک از افراد آن تلاش کنند وظایف خود را انجام دهند. امروزه بسیار شاهد خساراتی هستیم که در اثر شکسته شدن احترام کانون خانواده و زیر پاگذاشتن حقوق زوجین گریبانگیر هر یک از زن و شوهر گردیده است. بر این اساس و در جهت تضمین احترام به چنین کانونی لازم است جامعه و در رأس آن جامعه حقوقی بتوانند از این کانون مقدس حمایت‌های قانونی لازم را به عمل آورند. در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده و برخی دیگر از قوانین، ضمانت اجراهایی نسبت به برخی از حقوق زوجین مشخص و معین شده است و نسبت به بعضی دیگر از حقوق زوجین ضمانت اجرایی دقیقی تصریح نشده است. لذا در زمانی که از اقدام یکی از زوجین خسارتی به طرف دیگر وارد شود و ضمانت آن به‌طور مشخص تعیین نشده باشد، با استناد به قواعد عام مسئولیت مدنی ازجمله قاعده لاضرر و قانون مسئولیت مدنی مصوب ۱۳۳۹ میتوان ضعف قوانین را جبران نمود؛ لذا در این پژوهش هم به ضمان قراردادی ناشی از نقض حقوق و هم به ضمان غیر قراردادی ناشی از سوءاستفاده از حقوق در روابط زوجین میپردازد. براساس نتایج حاصل از تحقیق، در صورت امتناع زوجین از انجام وظایف خود، ضمانت اجراهایی که قانونگذار ایران در نظر گرفته است، کافی میباشد. ولی چنانچه هرکدام از زوجین از حقشان سوءاستفاده نمایند و خسارتی بر دیگری وارد کنند، به‌موجب قواعد مسئولیت مدنی باید آن را جبران نمایند. جبران خسارت با توجه به اوضاع و احوال می‌تواند به شکل پرداخت مبلغی پول یا الزام واردکننده زیان به حسن معاشرت یا طریقه مناسب دیگری باشد.
کلمات کلیدی: ضمان زوجین، نقض حقوق، حق ریاست، سوءاستفاده از حق، سوء معاشرت
فهرست مطالب
۱. فصل اول:پیشگفتار. ۱
۱-۱ مقدمه. ۲
۱-۲ بیان مساله. ۲
۱-۳ پیشینه‌ی موضوع. ۳
۱-۴ اهمیت تحقیق ۴
۱-۵ چارچوب نظری ۴
۱-۶ تجزیه و تحلیل داده‌ها ۴
۱-۷ سؤالات تحقیق ۴
۱-۷-۱ سؤال اصلی ۴
۱-۷-۲ سؤالات فرعی ۵
۱-۸ فرضیه تحقیق ۵
۱-۹ اهداف تحقیق ۵
۲. فصل دوم:کلیات ۷
۲-۱ مفهوم، اقسام و مبانی ضمان ۸
۲-۱-۱ مفهوم ضمان ۸
۲-۱-۱-۱ مفهوم لغوی ضمان ۸
۲-۱-۱-۲ مفهوم اصطلاحی ضمان ۹
۲-۱-۲ اقسام ضمان ۹
۲-۱-۲-۱ ضمان ناشی از عقد (ضمان معاوضی) ۹
۲-۱-۲-۲ ضمان قراردادی ۱۰
۲-۱-۲-۳ ضمان قهری ۱۰
۲-۱-۳ مبانی ضمان ۱۱
۲-۱-۳-۱ مبانی نظری ضمان قهری ۱۱
۲-۱-۳-۱-۱ نظریه تقصیر. ۱۱
۲-۱-۳-۱-۲ نظریه ایجاد خطر. ۱۲
۲-۱-۳-۱-۳ نظریه‌های مختلط. ۱۲
۲-۱-۳-۱-۳-۱ نظریه فرض تقصیر. ۱۳
۲-۱-۳-۱-۳-۲ نظریه کار نامتعارف. ۱۳
۲-۱-۳-۱-۳-۳ نظریه خطر در برابر انتفاع ۱۳
۲-۱-۳-۱-۴ نظریه تضمین حق. ۱۴
۲-۱-۳-۱-۵ نظریه انتساب ضرر. ۱۵
۲-۲ ارکان ضمان قهری ۱۵
۲-۲-۱ زیان ۱۵
۲-۲-۱-۱ مفهوم ضرر ۱۶
۲-۲-۱-۲ اقسام ضرر ۱۶
۲-۲-۱-۲-۱ ضرر مادی ۱۶
۲-۲-۱-۲-۲ ضرر معنوی ۱۷
۲-۲-۱-۳ شرایط ضرر قابل مطالبه. ۱۸
۲-۲-۱-۳-۱ مسلم بودن ضرر ۱۸
۲-۲-۱-۳-۲ مستقیم بودن ضرر ۱۸
۲-۲-۱-۳-۳ عدم جبران قبلی ضرر ۱۹
۲-۲-۱-۳-۴ قابل پیش بینی بودن ضرر ۱۹
۲-۲-۲ وجود فعل زیان‌بار ۲۰
۲-۲-۲-۱ علل موجهه فعل زیان‌بار ۲۰
۲-۲-۲-۱-۱ دفاع مشروع. ۲۱
۲-۲-۲-۱-۲ حکم قانون یا مقام صالح ۲۱
۲-۲-۲-۱-۳ اجبار یا اکراه ۲۲
۲-۲-۲-۱-۴ رضایت زیان دیده ۲۲
۲-۲-۳ وجود رابطه سببیت. ۲۳
۲-۲-۳-۱ نحوه تقسیم مسئولیت. ۲۳
۲-۳ موجبات ضمان ۲۴
۲-۳-۱ اتلاف ۲۴
۲-۳-۲ تسبیب. ۲۵
۲-۳-۳ ضمان ید. ۲۵
۲-۳-۴ غرور ۲۵
۲-۳-۵ نفی حکم ضرری ۲۶
۲-۳-۶ سوءاستفاده از حق ۲۷
۲-۳-۷ استیفاء ۲۷
۳. فصل سوم: ضمان زوجین ناشی بر هم زدن نامزدی ۲۹
۳-۱ مفهوم نامزدی ۳۰
۳-۱-۱ ماهیت حقوقی نامزدی ۳۰
۳-۱-۲ ضمان ناشی از بر هم زدن نامزدی ۳۱
۳-۱-۳ استرداد هدایا ۳۲
۴. فصل چهارم: حقوق زوج و ضمان ناشی از نقض و سوء استفاده از آن 34
۴-۱ حق ریاست زوج ۳۵
۴-۱-۱ مفهوم حق ریاست زوج بر زوجه. ۳۵
۴-۱-۲ قلمروی ریاست زوج ۳۶
۴-۱-۳ پیامدهای ریاست زوج ۳۸
۴-۱-۳-۱ حق زوج در منع زوجه جهت خروج از منزل ۳۸
۴-۱-۳-۱-۱ ضمان ناشی از نقض حق زوج در منع زوجه جهت خروج از منزل ۳۹
۴-۱-۳-۱-۲ ضمان ناشی از سوءاستفاده از حق در منع زوجه جهت خروج از منزل ۳۹
۴-۱-۳-۲ حق زوج در تعیین مسکن ۴۰
۴-۱-۳-۲-۱ ضمان ناشی از نقض حق زوج در تعیین مسکن ۴۱
۴-۱-۳-۲-۲ ضمان ناشی از سوءاستفاده از حق در تعیین مسکن ۴۱
۴-۱-۳-۳ حق زوج در منع زوجه از اشتغال ۴۲
۴-۱-۳-۳-۱ ضمان ناشی از نقض حق زوج در منع زوجه از اشتغال ۴۳
۴-۱-۳-۳-۲ ضمان ناشی از سوءاستفاده از حق در منع زوجه از اشتغال ۴۴
۴-۱-۳-۴ حق زوج در لزوم تمکین زوجه. ۴۴
۴-۱-۳-۴-۱ ضمان ناشی از نقض حق زوج در لزوم تمکین زوجه. ۴۵
۴-۱-۳-۴-۲ ضمان ناشی از سوءاستفاده ازحق در لزوم تمکین زوجه. ۴۶
۴-۲ حق طلاق ۴۷
۴-۲-۱ ضمان ناشی از نقض حق طلاق ۴۷
۴-۲-۲ ضمان ناشی از سوء استفاده از حق طلاق ۴۸
۴-۳ حق تعدد زوجات. ۴۹
۴-۳-۱ ضمان ناشی از نقض حق تعدد زوجات. ۵۲
۴-۳-۲ ضمان ناشی از سوء استفاده از حق تعدد زوجات. ۵۲
۵. فصل پنجم: حقوق زوجه و ضمان ناشی از نقض و سوء استفاده از آن 56
۵-۱ حق نفقه. ۵۷
۵-۱-۱ مبنای نفقه. ۵۸
۵-۱-۲ ضمان ناشی از نقض حق نفقه. ۵۹
۵-۱-۳ ضمان ناشی از سوء استفاده از حق نفقه. ۶۱
۵-۲ حق مهر. ۶۲
۵-۲-۱ ضمان ناشی از نقض حق مهر. ۶۴
۵-۲-۲ ضمان ناشی از سوء استفاده از حق مهر. ۶۵
۵-۳ حق قسم و حق مواقعه. ۶۷
۵-۳-۱ ضمان ناشی از نقض حق قسم و حق مواقعه. ۷۰
۵-۳-۲ ضمان ناشی از سوء استفاده از حق قسم و حق مواقعه. ۷۲
۶. فصل ششم: حقوق مشترک زوجین و ضمان ناشی از نقص و سوء استفاده از آن 73
۶-۱ حسن معاشرت. ۷۴
۶-۱-۱ ضمان ناشی از سوء معاشرت. ۷۵
۶-۲ معاضدت. ۷۶
۶-۲-۱ ضمان ناشی از عدم معاضدت. ۷۶
۶-۳ وفاداری ۷۷
۶-۳-۱ ضمان ناشی از عدم وفاداری ۷۷
نتیجهگیری و بیان پیشنهادات. ۷۹
۷. منابع و مآخذ. ۸۴
۱ فصل اول:پیشگفتار
پیشگفتار
۱-۱ مقدمه
خانواده نهاد مقدسی است که زن و مرد عضو اصلی و مهم آن را تشکیل می‌دهند. خانواده این قدرت را دارد که افراد خود را به معراج هدایت کند و یا به مقام شیطان و شیطان‌صفتان تنزل دهد. برای آن‌که خانواده بتواند افراد خود را به سعادت و تعالی برساند، لازم است هر یک از افراد آن تلاش و کوشش کنند و وظایف خود را انجام دهند. از آنجا که مهمترین عامل ناسازگاری و اختلاف، آشنا نبودن همسران به وظایف زناشویی است و همان‌گونه که بر عهده گرفتن هر مسئولیتی، آشنایی و آمادگی ویژه می‌طلبد، برای زندگی مشترک نیز تخصص، آمادگی و آگاهی کافی لازم است. (بتول جعفری، ۱۳۸۷، ۱۰۰) از آنجایی که خانواده از حساسیت های بیشتری نسبت به دیگر اجتماعات برخوردار است باید زوجین قبل از داخل شدن در این اجتماع از وظایف و حقوق خود به نحو مطلوب آگاه باشد؛ زیرا در صورت عدم آگاهی کافی از وظایف خود، آثار مخربی بر خانواده وارد میشود که تا حدودی غیر قابل جبران است.
همین‌که نکاح به‌طور صحیح واقع شود، روابط زوجیت آغاز میشود و زوجین حقوق و تکالیفی نسبت به هم پیدا می‌کنند که حقوقدانان به آن آثار نکاح می‌گویند. آثار حقوقی نکاح شامل دو بخش میباشد: الف-حقوق و روابط مالی زوجین ب-حقوق و روابط غیرمالی زوجین که البته در کتب حقوقی ما، بیشتر حقوق و وظایف مالی مورد توجه و مطالعه قرار گرفته است. (جهانیان، ۱۳۹۰، ۱۵) البته باید اضافه کرد که منظور این نیست که به حقوق و وظایف غیر مالی زوجین توجه نشده است، بلکه منظور این است که حقوق و تکالیف مالی زوجین بیشتر از حقوق و تکایف غیر مالی زوجین مبتلابه است. به همین خاطر است که در کتب حقوقی بیشتر به حقوق مالی اشاره شده است.
آنچه که مسلم میباشد، این است که مقابله با سوء استفاده از حق در ایران دارای یک جایگاه فقهی و حقوقی بسیار عمیق و ریشه داری است که دست ما را برای پرداختن به ضمانت های اجرایی که در این مورد وجود دارد باز گذارده است.
ساختار اصلی این پژوهش بر محوریت موضوع آن طراحی شده است و شامل شش فصل میباشد: فصل اول: پیشگفتار، فصل دوم: کلیات تحقیق، فصل سوم: ضمان ناشی از بر هم زدن نامزدی، فصل چهارم: حقوق زوج، در این فصل ضمانت های ناشی از نقض و سوء استفاده از این حقوق بررسی میشود، فصل پنجم: حقوق زوجه که این فصل نیز به ضمانت های ناشی از نقض و سوء استفاده از این حقوق می پردازد و فصل ششم که در این فصل حقوق مشترک زوجین و ضمان های ناشی از آن نیز برسی میشود.
