عنوان : آسیب شناسی کاهش سن گرایش به بزهکاری بین زندانیان با ارائه راهکارهای پیشگیرانه

دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات کردستان

گروه حقوق

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی (MA)

 

عنوان:

آسیب شناسی کاهش سن گرایش به بزهکاری بین زندانیان با ارائه راهکارهای پیشگیرانه

 

استاد راهنما:

دکترسید سجاد کاظمی

استاد مشاور:

دکتر هانه فرکیش

زمستان۹۳

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                           صفحه                   

فصل اول کلیات پژوهش

چکیده۱

۱- ۱مقدمه. ۲

۱-۲بیان مسئله۴

۱-۳اهمیت وضرورت انجام تحقیق.۶

۱-۴ جنبه جدیدبودن ونوآوری تحقیق.۹

۱-۵اهداف پژوهش.۹

۱-۵-۱ هدف اصلی.۹

۱-۵-۲ هدف فرعی.۹

۱-۶ سوالات پژوهش.۹

۱-۷ فرضیه ها۱۰

۱-۷-۱ فرضیه اصلی.۱۰

۱-۷-۲فرضیه فرعی۱۰

۱-۸ چارچوب نظری.۱۰

۱-۹ تعریف مفهومی متغیرها۱۰

۱-۱۲ تعریف عملیاتی متغیرها۱۱

فصل دوم ادبیات وپیشینه تحقیق

۲-۱ تعربف بزه.۱۳

۲-۲ تارخچه بزهکاری.۱۳

۲-۳ تعریف بزهکار۱۴

۲-۴ بزهکلری نوجوانان وجوانان.۱۶

۲-۵ تعریف جرم.۱۶

۲-۵-۱ تعریف جرم درفقه اسلامی۱۶

۲-۶ کودکان بزهکاروبزه دیده درحقوق ایران۱۷

۲-۷ تعرف بزهکاری دررویکردهای مختلف۱۸

۲-۷-۱ رویکرد حقوقی جرم.۱۸

۲-۷-۲ رویکرد جامعه شناختی .۱۸

۲-۷-۳ رویکردها جرم شناسی۱۸

۲-۸ رویکرد ها درمورد علل بزهکاری۱۸

۲-۸-۱ رویکرد ظاهری۱۸

۲-۸-۲ رویکردساختارزیستی۱۹

۲-۸-۳ رویکردروانشناختی۲۰

۲-۸-۴ رویکردوضعیت اقتصادی.۲۱

۲-۸-۵ رویکردکنترل اجتماعی۲۱

۲-۸-۶ رویکرد پیوندافتراقی.۲۲

۲-۸-۷ رویکرد التقاطی۲۳

۲-۹ مبانی نظری آسیب های اجتماعی۲۳

۲-۱۰ هدف ها ومقاصدآسیب اجتماعی۲۴

۲-۱۱ دیدگاهها ونظرات جامعه شناسی انحراف وآسیب های اجتماعی۲۴

۲-۱۱-۱ دیدگاه کارکردگرایی .۲۴

۲-۱۱-۲ دیدگاه کنش متقابل نمادین۲۵

۲-۱۲ نظرگاههای اقتصادی درآسیب شناسی اجتماعی۲۷

۲-۱۳ نظرگاههای روانشناختی درآسیب شناسی اجتماعی.۲۷

۲-۱۴ نظرگاههای مبتنی برویژگیهای اجتماعی درآسیب شنلسی اجتماعی.۲۸

۲-۱۵عوامل جرم زا۲۸

۲-۱۵-۱عوامل زیستی .۲۹

۲-۱۵-۲ عوامل درونی.۲۹

۲-۱۵-۳ عوامل جرم زای فردی۳۰

۲-۱۵-۴ علل محیطی و اجتماعی.۳۰

۲-۱۵-۵ علل وضعی.۳۱

۲-۱۶ عوامل جرم زای اجتماعی۳۱

۲-۱۶-۱ نا بهنجاری خانوادگی۳۱

۲-۱۶-۲ محرومیت اقتصادی و فقر.۳۲

۲-۱۶-۳ تبعیض و نابرابری بر اعمال قانون.۳۲

۲-۱۶-۴ تاثیر جمعیت شهری در وقوع جرم.۳۳

۲-۱۷ عوامل موثر بر بزهکاری کودکان.۳۳

۲-۱۷-۱ خانواده و بزهکاری۳۳

۲-۱۷-۲ مدرسه وبزه کاری۳۴

۲-۱۷-۳ گروه همسالان و بزهکاری۳۴

۲-۱۷-۴ رسانه ها وبزهکاری.۳۴

۲-۱۸ انواع بزهکاری نوجوانان وجوانان۳۵

۲-۱۹ فرصت وبزهکاری۳۸

۲-۲۰ تا ثیر جرم انکاری در بزهکاری۴۰

۲-۲۱ تعریف پیش گیری.۴۳

۲-۲۲ مفهوم پیش گیری در جرم شناسی۴۴

۲-۲۳ انواع پیش گیری.۴۴

۲-۲۴ نحوه اجرای پیشگیری.۴۶

۲-۲۵ جرم وراههای پیشگیری از آن.۴۷

۲-۲۶ راههای کنترل وپیشگیری ازبزهکاری۴۸

۲-۲۷ پیشگیری جامعه مدار.۵۰

۲-۲۸ اسلام وپیشگیری از وقوع جرم۵۰

۲-۲۹ پیشگیری از بزهکاری درقرآن کریم۵۳

۲-۳۰ نقش  دین در کاهش جرایم۵۴

۲-۳۰-۱ عوامل کاهش دهنده جرم.۵۶

۲-۳۰-۲ راه کار های اجتمایی.۵۹

۲-۳۰-۳ مجازات.۶۰

۲-۳۰-۴ وظایف حکومت دینی۶۳

۲-۳۱ پیشینه تحقیق.۶۳

۲-۳۱-۱ تحقیقات داخلی۶۳

۲-۳۱-۲ تحقیقات خارجی. ۶۹

فصل سوم:روش شناسی پژوهش

۳-۱ مقدمه.۷۴

۳-۲ روش انجام پژوهش.۷۴

۳-۳ جامعه آماری.۷۴

۳-۴نمونه و روش نمونه گیری۷۵

۳-۵ حجم نمونه. ۷۵

۳-۶ تعریف مفاهیم وسنجش متغیرها. ۷۵

۳-۷ نمره گذاری مقیاس بزهکاری۷۶

۳-۸ ابزار اندازه گیری.۷۶

۳-۹ روایی و پایایی پرسشنامه ۷۶

۳-۱۰ روش گردآوری داده.۷۷

۳-۱۱ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.۷۷

۳-۱۲ روش اجرای پژوهش.۷۷

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

۴-۱ مقدمه.۷۹

۴-۲ تجزیه و تحلیل وضعیت آماری زندانیان از سال ۷۹-۹۲.۷۹

۴-۳ بررسی وتوصیف ویژگی ها و برداشت پاسخ دهندگان (آمار توصیفی).۸۹

۴-۴تجزیه وتحلیل استنباطی داده های پرسشنامه (آمار توصیفی)۹۶

۴-۵ فرضیه های پژوهش.۹۶

۴-۶ تجزیه وتحلیل فرضیات تحقیق۹۶

۴-۶-۱ فرضیه اصلی۹۶

۴-۶-۲ فرضیه های فرعی۹۹

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

۵-۱ بحث وتفسیر نتایج.۱۰۵

۵-۲ پیشنهادات۱۰۷

۵-۲-۱ پیشنهادات پژوهشی۱۰۷

۵-۲-۲پیشنهادات کاربردی۱۰۷

۵-۳ محدودیت ها۱۱۱

فهرست منابع.۱۱۲

منابع فارسی۱۱۲

منابع لاتین۱۱۷

پرسشنامه ۱۱۸

چکیده انگلیسی.۱۱۹

فهرست جداول

جدول ۴-۱.۸۰

جدول۴-۲۸۱

جدول۴-۳۸۲

جدول۴-۴۸۴

جدول ۴-۵.۸۵

جدول۴-۶۸۷

جدول۴-۷۸۸

جدول۴-۸۹۰

جدول۴-۹۹۱

جدول۴-۱۰۹۱

جدول۴-۱۱۹۲

جدول۴-۱۲۹۳

جدول۴-۱۳۹۳

جدول۴-۱۴۹۴

جدول۴-۱۵۹۴

جدول۴-۱۶۹۵

جدول۴-۱۷۹۵

جدول۴-۱۸۹۷

جدول۴-۱۹ .۹۸

جدول۴-۲۰۹۹

جدول۴-۲۱۱۰۰

جدول۴-۲۲۱۰۰

جدول۴-۲۳۱۰۱

جدول۴-۲۴۱۰۲

فهرست نمودارها

نمودار۴-۱.۸۱

نمودار۴-۲.۸۲

نمودار۴-۳.۸۴

نمودار۴-۴.۸۵

نمودار۴-۵.۸۷

نمودار۴-۶.۸۸

نمودار۴-۷.۸۹

نمودار۴-۸.۹۱

نمودار۴-۹.۹۲

نمودار۴-۱۰.۹۴

نمودار۴-۱۱.۹۵

نمودار۴-۱۲.۹۶

 

فصل یکم

کلیات پژوهش

 

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل کاهش سن گرایش به بزهکاری در بین زندانیان انجام گرفت. به این منظور نسبت به گردآوری آمار زندانیان ورودی  از سال ۷۹-۹۲ به تفکیک سال و بر حسب سن اقدام گردید که جهت جمع آوری اطلاعات علل کاهش سن بزهکاری، از ابزار پرسشنامه استفاده شد. نمونه آماری پژوهش تعداد ۱۰۱ نفر از زندانیان شهرستان سنقر بودند که بصورت تصادفی انتخاب شدند . داده های حاصل از آمار و پرسشنامه با استفاده از ضریب همبستگی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت که ارتباط معنا داری بین هر یک از متغیرهای پژوهش(بیکاری، فقر اقتصادی،کمبود آموزشی، نداشتن اعتقادات دینی، همسالان ،خانواده نابسامان و عدم کنترل خانواده اعتیاد،نقش نهادهای تعقیب و تحقیق و زندان)بامیزان کاهش سن بزهکاری مشاهده شد.                          .                                                                          

 کلید واژه ها : بزه، بزهکار، بزهکاری، آسیب اجتماعی، زندان ، اعتیاد

۱-۱) مقدمه

بدون شک یکی ازاساسی ترین ومحوری ترین مسائل هرکشوری تربیت نسل درحال تکامل، جوانان ونوجوانان می باشدوحرکتی که شرط ضروری وانکارناپذیرتوسعه ورشدجامعه رادربردارد .که اگردراین امرکوتاهی گردد،باعث کندی کلیه فعالیتهای علمی ،فرهنگی ،واجتماعی وسیاسی می گردد.جوانان ونوجوانان سرمایه های اصلی ومعنوی بشمارمی روندوسلامت روح وجسم وفکر آنها تضمین کننده سلامت آینده وجامعه می باشد.وبررسی ریشه ای مسائل اطفال ،جوانان ونوجوانان برای رسیدن به جامعه ای ایده ال ضروریست.واگربه هردلیل این سرمایه های معنوی ازابعاد جسمانی ،روانی ورفتاری به نقصان یا انحرافی آلوده گردد.مسلما بازپروری آنان مستلزم صرف هزینه های هنگفت وزیادی می باشد .واکثرافرادی که مرتکب جرم وباعث برهم خوردن نظم واتلاف وقت جامعه می گردند،بدون تردید همان کودکان بزهکارقبلی بوده اند. از جمله مسائل همیشگی و مطرح نزد اندیشمندان و بالاخص حقوقدانان و جرم شناسان ، موضوع بزهکاری اطفال و نحوه مقابله با آن و شیوه های انحراف و کجروی آن ها در جامعه می باشد . از آن جا که دلایل و عوامل بروز جرم در میان اطفال با افراد بزرگسال متفاوت بوده و از سوی دیگر این طبقه از جامعه دارای وضع روانی و اجتماعی حساس تر و به مراتب آسیب پذیرتری نسبت به سایرین می باشند ، لذا باید روشی متناسب با شرایط و موقعیت این افراد اتخاذ نمود . این روش تحت عنوان سیاست کیفری مربوط به کودکان ونوجوانان بزهکاراهمیت فراوانی دارد . برخورداری از یک سیاست جنائی و کیفری متناسب با شرایط و وضعیت صغار و نوجوانان می تواند به جامعه جهت پیشبرد یکی از اهدافش که پیش گیری از وقوع جرائم در آینده است ، کمک فراوانی کند .

رواﺑﻂ اﻓﺮاد درﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮ ﻧﻈﻢ و ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﺎﺻﻲ اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ. در ﺣﻘﻴﻘـﺖ، زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ ﻳﺎ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎعی^۱ ﺗـﺪاوم  ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ. ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ اﻓـﺮاد از ﻗﻮاﻋﺪی ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از اﻧﻮاع رﻓﺘﺎر را در وﺿﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان رﻓﺘﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺮﺧـﻲ دﻳﮕـﺮرا ﺑﻪﻋﻨﻮان رﻓﺘﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫـﺎی آنﻫـﺎ دﺳـﺘﺨﻮش ﻫﺮج وﻣﺮج ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺮﻋﻜﺲ، ﭘﻴﺮوی آدﻣﻴﺎن از ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻪ

 

۱.social

زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺧﺼـﻠﺘﻲ ﻣﻨﻈﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺑﺨﺸـﺪ، اﻟﺒﺘـﻪ ﻫﻤﻴﺸـﻪ و ﻫﻤـﻪﻛـﺲ ﺑـﺎ اﻧﺘﻈـﺎرات

اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻫﻢﻧﻮاﻳﻲ^۱ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ.و وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر اﻓﺮاد ﺑﺮ ﺧﻼف ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و اﻧﺘﻈـﺎرات ﻋﻤـﻮﻣﻲ  ﺑﺎﺷﺪ، از آن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﻧﺤﺮاف اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد. اﻟﺒﺘﻪ اﻧﺤﺮاف اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ زﻣﺎن، ﻣﻜﺎن، ﻣﻘﺎم و اﻣﺮی ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺖ. ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ، ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ رﻓﺘـﺎر ﻓـﺮد ﺑـﺮ ﺧـﻼف ارزشﻫﺎ و ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻋﻀﺎی ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ،بدون این که ﭼﻨﻴﻦ رﻓﺘﺎری ً اﻟﺰاﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮنﺷﻜﻨﻲ ﺑﻴﻨﺠﺎﻣﺪ. از دﻳﺪﮔﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻧﺤﺮاف اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ^۲ است که ﺑﻪ دو ﻃﺒﻘﺔ ﺑﺰﻫﻜﺎری و ﺟـﺮم  ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺳﺖ.

ﮔﻔﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳـﻦ   ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪی ﻧـﻪ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﻧـﻮع و ﺷـﺪت رﻓﺘـﺎر اﻧﺤﺮاﻓﻲ، ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻦ اﻓﺮاد در ﻫﻨﮕﺎم ارﺗﻜﺎب ﭼﻨﻴﻦ اﻋﻤﺎﻟﻲ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﻓﺘﺎر اﻧﺤﺮاﻓﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، آن را ﺟﺮم ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ و درﺻﻮرﺗﻲﻛـﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن و ﺟﻮاﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺰﻫﻜﺎری ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد(احمدی۱۳۸۴،۸)، (زنگنه۱۳۸۳، ۱۰۷).

ﮔﺴﺘﺮش روزاﻓﺰون رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﻧﺤﺮاﻓﻲ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﻣﺸﺮوﺑﺎت اﻟﻜﻠﻲ،ﺗﺨﺮﻳﺐ اﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ و اوﺑﺎﺷﮕﺮی ﺑﻌﺪ از ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﻓﻮﺗﺒـﺎل، رواﺑـﻂ   ﻧﺎﻣﺸـﺮوع  ﺟﻨﺴﻲ، ﻓﺮار از ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺪرﺳﻪ و اﻋﻤﺎل ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰدرﺑﻴﻦﺟﻮاﻧﺎنﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺒﻴـﻴﻦ  ﺑﺰﻫﻜﺎری اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻓﺮاد و ﻛﺸﻒ ﻋﻠﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮﺑـﺮرﻓﺘـﺎر ﺑﺰﻫﻜﺎراﻧـﻪ آﻧـﺎن ، در ﻛـﺎﻧﻮن ﺗﻮﺟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﻗﺮار ﮔﻴﺮد . (احمدی۱۳۸۴، ۱۵۴).

مطالعه انحرافات اجتماعی از دیرباز مورد توجه متفکران اجتماعی بوده است ، گروهی از متفکران اجتماعی مانند ژان ژاک روسو، سرشت آدمی را همچون آینه ای نقش پذیر می دانند و به نقش تربیت اجتماعی بسیار اهمیت می دهند(منوچهریان۱۳۴۴، ۱۱۴). آینده کشور و جامعه بلکه آینده کل جهان را بر دوش نوجوانان و جوانان باید ساخت زیرا نوجوانان امروز بزرگسالان یا زنان و مردان فردا هستند(ستوده۹۴،۱۳۸۷).

نوجوان را می توان همچون پرنده هزار بالی دانست که در پرشتاب ترین دوران زندگی به هر سو پر می کشد تا سرانجام در آنجا که دل باخته است، آشیان گیرد اما پرنده های پر و بال سوخته ای نیز هستند که عاقبت کج ویرانی را بر می گزیند و جامعه درمانده تر از خود را در سوگ حاشیه زیستی خویش می نشاند(صدیق۱۳۸۵،۵۸ ).

شکل گیری جرم در سنین نوجوانی و جوانی امری ناآگاهانه نیست بلکه روندی تدریجی در گذر زمان دارد، بی تردید فضا و محیط خانوادگی در این امر، بسیار تأثیر گذار است به عبارت دیگر نوجوانی دوره

 

                                                                                . conformity.1

social deriation                                                                                   ۲

جالبی است، زیرا برای هر عبارتی که در نوجوانان بکار می رود مفهوم مقابل و ضد بر آن می تواند قرار

گیرد مثلاً نوجوانان با والدین خود سازگاری دارند، و یا نوجوانان علیه والدین خویش شورش و طغیان می کنند(صدیق۱۳۸۵،۳).

۱-۲)بیان مسئله

شامل تشریح ابعاد ،حدود مسأله،معرفی دقیق آن، بیان جنبه های مجهول و مبهم ،متغیرهای مربوط ، سوالات تحیق ، منظور تحقیق می باشد .افراد جامعه سرمایه ها و منابع انسانی آن جامعه محسوب می شوندوپیشرفت وتوسعه جامعه ارتباط مستقیمی با کیفیت منابع انسانی آن دارد واطفال ونوجوانان اصلیترین ومهمترین بخش این منابع تلقی می شوند «کنفوسیوس حکیم چینی معتقد است اگرقصد داریدسرمایه گذاری یک ساله نمایید ،برنج بکاریدواگرقصددارید سرمایه گذاری میان مدت نمایید ، درخت بکارید واگرقصددارید سرمایه گذاری بلندمدت نمایید انسان تربیت کنید »(رجبی پور۱۳۸۲،۹) پس سرمایه گذاری درمورد اطفال مهمترین سرمایه گذاری استکه هر دولتی میتواندانجام دهدوهیج کشوری بدون سرمایه گذاری عظیم درمورد اطفال خودبه توسعه پایداروارزشمند نخواهدرسید،ودرارتباط بابزهکاری این گروه سنی شناسایی عواملی که باعث ارتکاب جرم آنان می گردد از ضروریات است.درجامعه شناسی مرادازانحراف مجموعه رفتارهایی است که باهنجارهای اجتماعی درعین اعتبارواجرا مطابقت ندارد و بنابراین درگروه اجتماعی موجب بروز واکنشهای متنوعی می شوند که نظارت اجتماعی خوانده می شود از این رو انحراف از نقض بدنی و روانی آغازو بر اثر نقض مقرارت مذهبی،اوامر اخلاقی رسوم اجتماعی وفواعد قانونی غیرکیفری به بزهکاری می رسد (گسن۱۳۷۴، ۸۴).

بـزهـکـاری، پـدیده اجتماعی در سطح جهانی است. که معمولاً برای جرایم نوجوانان زیر ‌۱۸‌سال به کار برده می‌شود. بر اساس تعاریف موجود، گرچه جوامع گــونــاگـون بـر حـسـب وضـعـیـت اقـتـصـادی و اجتماعی خود با انواع متفاوتی از آن روبه رو هستند، در همه جوامع انسانی اصطلاح بزهکار درخصوص افرادی به کار برده می‌شود که اعمال خلاف قانون یا موازین مذهبی آن جامعه را انجام می‌دهند.
فرد متخلف در یک جامعه ممکن اسـت در جـامعه دیگر از تخلف مبرا باشد. ‌آمارهای منتشره حاکی از رشد فزاینده پدیده بـزهـکـاری در جـامـعـه اسـت کـه کـارشـنـاسان اجـتـمـاعـی عوامل مختلفی همچون تضعیف مـنـاسـبـات گروهی، خانواده، ناهنجاری‌های اجتماعی، عوامل اقتصادی و سیاسی را در این رشد فزاینده دخیل می‌دانند.بر اساس اطلاعات موجود اغلب افرادی که در سال‌های ۱۳۸۰ تاکنون ‌به زندان افتاده اند، در دامنه سنی ‌نوزده ‌تا ‌۲۵‌سال بوده و افراد زیر هجده‌سال حدود پنج درصد از کل افراد ورودی به زندان‌ها را تشکیل می‌دهند.(جانقلی ۱۳۸۲ ،۵۷).

‌بزهکاری یک پدیده بسیار پیچیده اجتماعی است که در محیط‌های اجتماعی مختلف به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود. ‌تعریف بزه و رفتار بزهکارانه در هر جامعه ای از قوانین حقوقی و هنجارهای اجتماعی آن جامعه مشخص می‌شود. ‌در تعریف رفتار بزهکارانه قرن‌هاست که رفـتـارهایی مانند دزدی، قتل، نزاع، تخریب، کلاهبرداری، تجاوز، غارت، وحشی گری و آتـش افروزی به عنوان رفتارهای بزهکارانه پذیرفته شده است. ‌امروزه بزه شناسی، دامنه مطالعه خود را به پدیده انحراف از هنجارهای اجتماعی گسترش داده است؛ بدین معنا که جوان منحرف ضمن این که از نظر قانونی مجرم نیست؛ اما مجری و مطیع قانون هم نیست. ‌پیچیدگی عوامل مؤثر در پـدیـده بـزهـکـاری سـبـب شـده است که هر گروه از محققان آن را از دیـدگـاهـی خـاص مـورد بررسی قرار دهند.روان شناسان و روان پزشکان از دیدگاه روانشناختی، حقوق دانان از نظر جرم شناسی و مسائل کیفری، پزشکان و زیست شناسان از نظر عوامل مؤثر زیستی و جامعه شناسان نیز از دید آسیب شناسی اجتماعی این پدیده را بررسی می‌کـنـند. ‌افزایش مصادیق بزهکاری در جوانان از معضلات به نسبت پیچیده ای است که در جامعه فعلی ایران و به مراتب دردناک تر از گذشته خـــود را نشان داده اســت و پیامدهای ناگوار آن قبل از هرچیزی گروه همسالان یک فرد بزهکار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.( اطهری۱۳۸۹، ۲۸).

همه دانشمندان علوم اجتماعی ، خواه جامعه شناسان یا روانشناسان ، بیش از هر عاملی بر آگاهی بخشی خانواده و تاثیر بی بدیل آن تاکید دارند . اگر چه از تاثیر مدرسه ، گروه های همسال ، رسانه های جمعی و . غافل نیستند ،ولی نقش خانواده را موثر می دانند ؛ زیرا فرد در خانواده فرایند فرهنگ پذیری را می آموزد و شخصیت افراد بیش از همه در آغوش خانواده رشد و شکل می گیرد ؛ در حالی که دیگر عوامل، بیش تر در جامعه پذیری افراد، نقش دارند .فروید بر این باور است که شخصیت متشکل از سه نظام نهاد ،خود و فراخود است و فراخود معرف بازنمایی های درونی شده آن دسته از ارزش ها و اخلاقیات جامعه است که والدین به کودک آموخته اند .فراخود در واقع همان وجدان فرد است و درباره درست یا غلط بودن اعمال فرد داوری می کند .(قائمی۱۳۷۸ ،۴۵)

رفتار های والدین و اعضاء خانواده در نوع بروز واکنشهای افراد نیز موثر است . این واکنش ها در زمینه پی ریزی شخصیتی فرد در دوران بلوغ سهم بسزایی دارد . نوجوانان در این سن نیاز به خود شناسی و شناخت استعداد هایشان دارند و این حضور والدینی را می خواهد که در این راه به آنان کمک کند در غیر اینصورت آنان به صورت غیر فعال در جامعه حضور می یابند .در اینجاست که مسأله چگونگی تربیت افراد مطرح می شود . پارسونز می گوید که خانواده زن و شوهری معاصر ارزشهای جامعه کل را به جوان منتقل می کند . بویژه ارزشهای رشد و شکفتگی را که ویژه جامعه صنعتی و پیشرفته است . از نظر او این ارزشها به وسیله نقشهایی که والدین در خانواده و در جامعه ایفا می کنند به کودک القا می شود .(آندره ۱۳۵۴، ۸۱-۸۰).

در جهان امروز، بزهکاری شهری بالاخص نوع خشونت آمیز آن تأثیر منفی در توسعه انسانی
و اجتماعی و اقتصادی گذارده است . به رغم موفقیت دولت ها در مواردی نظیر بهداشت و سطح
سواد، در خصوص کنترل یا کاهش بزهکاری حرکت ها همچنان کند بوده است . (رجبی پور۱۳۸۲، ۱۵).

۱-۳ ) اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

امروز مسئله بزهکاری نوجوانان و جوانان بصورت یکی از حادترین مسائل اجتماعی جوامع مختلف در آمده است. پیدایش جوامع و ارتکاب جرم در آغاز با یکدیگر همراه بود‌ه‌اند، زیرا از روزی که افراد دور هم جمع شده و تشکیل جامعه داده‌اند جرم نیز با آنان همراه شده و گسترش یافته است. رسوخ بزهکاری در میان نوجوانان و جوانان که سازندگان اجتماع فردا هستند و ریشه دار شدن آن موجب بیم و نگرانی بیشتری شده است. بزهکاری اصولاً از مجموعه‌ای از جرائمی به وجود می‌آید که در یک زمان و مکان معین به وقوع می پیوندد و به همین جهت زمانی که مورد بررسی قرار می گیرند، در حقیقت کلیه پدیده های اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی، سیاسی، مذهبی، خانوادگی و یک جامعه عمیقاً مورد مطالعه واقع می شوند. علت بروز بزهکاری معمولاً علت واحدی نیست، بلکه همیشه چندین علت دست به دست یکدیگر داده و باعث بروز بزه در افراد می شوند. علل مهمی که می‌توان نسبت به سایر عوامل اساسی‌تر تشخیص داد، شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی، روابط والدین و نوجوان می شود.

با توجه به اهمیت موضوع متاسفانه تاکنون تحقیقات مفصل وجامعی در این زمینه انجام نشده است. از حدود نیم قرن پیش، یعنی اوایل قرن ۲۰، رشد آمار ارتکاب جرم و جنایت توسط نوجوانان و جوانان در کشورهای بزرگ صنعتی توجه کارشناسان امور اجتماعی را به معضل جهانی بزهکاری نوجوانان و جوانان معطوف کرد.از آن زمان در اغلب کشورهای جهان، بسیاری از محققان، روانپزشکان، جامعه شناسان، جرم شناسان و متخصصان تعلیم وتربیت به منظور یافتن راه حلی برای جلوگیری یا حداقل کاهش بروز جرایم در میان قشرهای اجتماعی، تلاش می نمایند. جرم شناسان می گویند: هر عاملی که مانع رشد سالم نوجوان از نظر جسمانی و عاطفی شود، ممکن است سبب ایجاد یک طرح و الگوی اختلالهای عاطفی نیز بشود که همان ریشه رفتارهای ضد اجتماعی یا مجرمانه است. «بزهکاری نوجوانان» دربرگیرنده هر عمل مجرمانه ای است که از طرف یک نوجوان علیه اشخاص واموال انجام می شود.

بعضی از صاحبنظران عقیده دارند، چون کودکان و نوجوانان که حس تقلید بسیار قوی دارند، با مشاهده فیلمهای مختلف سینمایی و تلویزیونی که اغلب با چاشنی جنایت و خشونت همراه است، به تقلید از قهرمانان این گونه فیلمها، رفتارها و اعمال ضد اجتماعی و یا جامعه ستیزانه مرتکب می شوند، گسترش روزافزون اعمال ضد اجتماعی و ناهنجاریهای رفتاری ناشی از توسعه و پیشرفت وسایل ارتباط جمعی، بخصوص سینما و تلویزیون و اخیراً نیز ماهواره است. (قائم مقام ۱۳۵۵، ۴۰۵).

سرانجام جمعی دیگر از اندیشمندان معاصر، افزایش بزهکاری را در جوامع کنونی ناشی از اعتقادات ضعیف مذهبی دانسته و چنین استدلال می کنند که بر اثر فرو ریختن اعتقادات و ضعف اخلاقیات در میان بخشهایی از مردم بویژه در جوامع شهرنشین، «وجدان» که پلیس باطنی هر یک از افراد بشری است دچار ضعف گشته و نمی تواند وظیفه اساسی خود را که پاسداری از نیکی ها و پیشگیری از بدیهاست به نحو کامل و شایسته ای به انجام برساند. این اهمال و قصور وجدان، نتیجه اش ارتکاب اعمال ممنوع مذهبی و قانونی توسط این گروه است.به هر حال، دلیل اصلی ارتکاب جرم و جنایت هر چه باشد، دنیای امروز با این واقعیت تلخ رو به روست که بزهکاری اطفال و نوجوانان در قرن ما، بخصوص در جوامع بزرگ صنعتی به سرعت در حال گسترش است.در بررسی سنین افراد برای ارتکاب جرم، نسبت کودکان و نوجوانان بیش از سالخوردگان است، که این نشانگر آن است که نوجوانان بیشتر از دیگران تحت تأثیر عوامل اجتماعی، خانواده، محیط و. هستند.در کشورهای صنعتی و پیشرفته نسبت جرایم اطفال خیلی بیشتر و بالاتر از نسبت آن در کشورهایی با الگوی سنتی اقتصادی کشاورزی و توسعه نیافته است.بیشتر جرم شناسان آغاز بزهکاری را اصولاً از ۱۲ سالگی دانسته اند. بین ۱۲ تا ۱۸ سالگی جرایم کمتر از سنین ۱۸ تا ۲۵ سالگی است و در سنین ۲۵ تا ۴۰ سالگی میزان بزهکاری بیش از دوران قبلی است. طبق بررسیهای پروفسور «گری» در یک حوزه معین هزار نفری درسنین ۲۱ تا ۲۵ سالگی، معدل تعداد بزهکاران ۶۰/۱۴ بوده است. در صورتی که در همین واحد زمانی و مکانی، برای سنین ۲۵ تا ۳۰ سالگی این معدل به ۸۰/۱۵ رسیده است.از ۳۰ سالگی به بعد، دوران کاهش میزان بزهکاری است. در آمریکا معدل ارتکاب جرایم برای گروه بیش از ۳۰ ساله از ۳۶ سالگی کاهش می یابد، این کاهش در دانمارک از ۳۴ سالگی محسوس است.کاهش محسوس تر میزان بزهکاری از ۴۰ سالگی است وبین ۴۰ تا ۶۰ سالگی معدل ارتکاب جرایم به میزان دوران ۱۲ تا ۱۸ سالگی تنزل پیدا می کند .با توجه به آمار موجود، میان نوع جرایم و سنین زندگی ارتباط مسلمی وجود دارد چنان که ۸۰ درصد جرایم بزهکاران کمتراز ۱۸ ساله، سرقت است.(شامبیاتی۱۳۸۵،۱۲ ).

در نگاهی به ریشه های بزهکاری، از جمله علل این کارها را فقر، نبود تعلیم و تربیت صحیح، اختلاف بین والدین، بی سوادی، بیکاری والدین، ولگردی و. ذکر کرده اند.خصوصیت اصلی بزهکار نوجوان آن است که به واکنشهای ناشی از تضادهای درونی خود جامه عمل می پوشاند. چنین فردی به دلیل اینکه از لحاظ عاطفی رشد نیافته و توسط محیط و خانواده تأمین نشده، قادر به تحمل رنج و ناراحتی یا عقب انداختن ارضای مستقیم تمایلهای خود نیست، در نتیجه هر فشاری که در محیط وجود داشته باشد او را تحت تأثیر قرار می دهد. از دیگر خصایص بزهکار نوجوان آن است که به طور کلی بیشتر از شخص غیر بزهکار متوقع است. (ساروخانی ۱۳۷۰، ۱۳۶).
اغلب بزهکاران نوجوان و جوان به طور گروهی اقدام به ارتکاب جرم می کنند؛ این قشر از اجتماع در مدرسه، کارگاه، مزارع و یا اجتماع در پارکها یا هنگام گردش و بازی معمولاً با هم به سر می برند و این وضعیت موجب می شود بی نظمی ها، شیطنتها و حتی بزهکاریها به صورت گروهی انجام شود.
علاوه براین، وقتی دو یا چند جوان به طور جمعی اقدام می کنند، از شجاعت و شهامت بیشتری در ارتکاب جرم برخوردار شده وبه نوعی محرک یکدیگر می شوند.از دیگر ریشه های بزهکاری،زدن برچسب به بزهکار می باشد. نظریه پردازان برچسب زنی، کجروی را نه به عنوان مجموعه ای از ویژگیهای افراد یا گروه ها ، بلکه به عنوان یک فرایند کنش متقابل میان کجروان و افراد دیگر تبیین می کنند.به نظر آنها،برای درک ماهیت کجروی باید ببینیم چرا به بعضی افراد برچسب کجروی زده می شود.کسانی که نماینده نیروهای نظم و قانون هستند، یا می توانند تعاریف اخلاق متعارف را بر دیگران تحمیل کنند، منابع اصلی برچسب زنی را فراهم می سازند. بدین سان، برچسبهایی که برای ایجاد مقولات کجروی به کار گرفته می شوند، ساخت قدرت جامعه را بیان می کنند. کم و بیش، قواعدی که کجروی بر مبنای آنها تعریف می شود و زمینه هایی که این قواعد در آنها به کار گرفته می شوند، توسط ثروتمندان برای فقرا، توسط مردان برای زنان، توسط افراد مسن تر برای جوانترها و. تنظیم می شوند.همین که برچسب بزهکار به کودکی زده شد، به عنوان مجرم بدنام می شود و ممکن است توسط معلمان و کارفرمایان آینده به عنوان فردی غیر قابل اعتماد شناخته شود
آن گاه فرد به ورطه رفتار تبهکارانه بیشتری سقوط می کند و فاصله اش با میثاقهای اجتماعی زیادتر می شود.«ادوین لمرت» نخستین عمل خطا را «کجروی نخستین» می نامد و می گوید: کجروی دومین، هنگامی رخ می دهد که فرد برچسبی را که به او زده شده می پذیرد و خود را به عنوان کجرو می بیند.
معمولاً تعداد دختران بزهکار، بسیار کمتر از پسران (گاه کمتر از ۱۰ درصد) است و به همین دلیل، وضعیت این گروه تقریباً نادیده گرفته می شود. دلیل اختلاف در نسبت جرایم زنان و مردان را باید در وضع زندگی زنان و موقعیت اجتماعی، روحیات و عواطف آنان جستجو کرد
در واقع، زنان امکان و فرصت کمتری برای ارتکاب جرم دارند، بخصوص احساس احترام خاص اجتماع برای مادران، مانع جرم اندیشی زنان است. علاوه بر این، دادن نفقه و تهیه نیازمندیهای زندگی بر عهده شوهران است که طبعاً تلاش برای تدارک آنها پرونده جرایم مردان را قطورتر می کند البته با گسترش مسؤولیت اجتماعی زنان، درصد مجرمان زن به همان نسبت رو به افزایش می گذارد. در بررسی شیوه های برخورد قانونی با بزهکاران، بعضی از خطاها و لغزشهای نوجوانان بزهکار قابل چشم پوشی است و مسؤولان می توانند با اعمال روشهای قانونی وگرفتن تعهد، از ورود آنان به محیط زندانها جلوگیری کنند. با آن که نوجوانان بزهکار در مراکز ویژه و در برخی موارد جدای از دیگر زندانیان نگهداری می شوند، اما مشاهده می شود بسیاری از آنها بعد از یک بار زندانی شدن آلوده تر شده و پس از ترخیص، دوباره با اتهام دیگری به زندان برگردانده می شوند و محیط زندان تأثیر همیشگی خود را در زندگی آنان باقی می گذارد.در اصل، زندا نی کردن بزهکار بدین منظور است که فرد محکوم در فرصت تنهایی و انزوا از عمل خود پشیمان گردد و بازتوانی حاصل نماید، ولی در عمل این هدف حاصل نمی شود.محیط زندان، امکان معاشرت زندانی را با سایر بزهکاران فراهم می سازد و لذا به ندرت اتفاق می افتد یک زندانی نتواند تکنیکها و راههای جدید جرم را بیا موزد. بدین ترتیب، زندانی کردن ممکن است به بیشتر  شدن جرم  و نه به بازپروری  مجرم  منجر گردد.( رحیمی ۶،۱۳۸۹:ا).

۱-۴ ) جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق:

نظر به اینکه همواره اعمال جدیدی از نظر قانون گذار جرم انگاری می شود و این اعمال که وصف مجرمانه یافته است از سوی بزه کاران ارتکاب می یابد باید  آن جرایم توضیح وشرح داده  شده تا شناسایی گردد و

نیز پس از شناسایی و تحقیق در این باره به منظور حفظ جامعه ونیز جلوگیری از اقدام شخصی که در صدد ارتکاب آن است باید راههای پیشگیری از آن جرم اولا ” شناخته ثانیا ” معرفی گردد و در این میان بررسی کاهش سن بزه کاری یکی از چالش های پیش رو در این مورد میباشد که باید به طور کامل جامع و مانع بررسی گردد و علل و عوامل آن شناسایی تبیین، توصیف و معرفی گردد تا قانونگذار و دولت به عنوان مجری طرح های اجتماعی و نیز ارگان ها و سازمانهای اعم از دولتی و غیر دولتی که در زمینه آسیب شناسی اجتماعی، بهینه سازی جامعه، اصلاح شیوه های صحیح زندگی و آموزش افراد اقدام میکنند از جمله اداره زندانها ،کانون اصلاح و تربیت ،وزارت آموزش و پرورش ،صدا و سیما ، . غیره . لذا نگارنده در این پایان نامه سعی بر آن داشته است با تبیین مبانی جرم انگاری و راههای پیشگیری از این جرایم در کودکان بزه کار با بررسی میدانی در میان زندانیان شهرستان سنقر سعی بر آن خواهد داشت به ارائه راهکاری در جهت شناخت عوامل تاثیر گذار در این زمینه بپردازد .

۱-۵ ) اهداف پزوهش

۱-۵-۱) هدف اصلی: برسی آسیب شناسی کاهش سن گرایش به بزهکاری بین زندانیان وراهکارهای پیشگیرانه

۱-۵-۲) اهداف فرعی

بیان راهکارهایی برای حل مشکل و کاهش گرایش به جرم در میان کودکان و نوجوانان

 

کاب بزه اطفال ،نوجوانان وجوانانب بزه