عنوان : بررسی حکم فقهی سِحر از دیدگاه مذاهب اسلامی
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تویسرکان
گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی
پایان نامه براى دریافت درجه کارشناسى ارشد (M.A )
عنوان
بررسی حکم فقهی سِحر از دیدگاه مذاهب اسلامی
استاد راهنما:
دکتر علی محمد برنا
استاد مشاور:
دکتر ذبیح مطهری خواه
تابستان۱۳۹۲
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه ۲
کلیات تحقیق ۴
شرح و بیان مسئله ۵
تاریخچه تحقیق. ۵
پرسشهای تحقیق.۶
اهمیت و ضرورت تحقیق. ۶
اهداف تحقیق ۶
روش کار و روش تحقیق ۷
واژگان کلیدی. ۱۰
فصل اول: بررسی مفهوم شناسی سِحر و دیدگاههای مختلف در مورد آن
بخش اول: معنا شناسی سِحر از نظر لغوی و اصطلاحی
۱-۱- معنای لغوی و اصطلاحی سِحر. ۱۲
۱-۱-۱- معنای لغوی سحر ۱۲
۱-۱-۲- معنای اصطلاحی سحر. ۱۳
۱-۱-۲-۱- معنای اصطلاحی سحر از دیدگاه فقهای شیعه ۱۳
۱-۱-۲-۲- چشم زخم. ۱۴
۱-۲- آیا چشم زخم واقعیت دارد؟ ۱۴
۱-۲-۱- پیشینه ی سحر. ۱۵
۱-۲-۱-۱- تاریخچه جادوگری در ملل مختلف. ۱۵
۱-۲-۱-۲- سحر در عصر حاضر. ۱۶
۱-۱-۱-۱- سحر از دیدگاه فقها و علمای دین ۱۹
بخش دوم: ماهیّت سِحر و جادو و تاریخچه آن
۱-۲-۲- مفهوم سحر. ۲۵
۱-۲-۲-۱- تاریخچه سحر ۲۵
۱-۲-۲-۲- چگونگی تأثیر سحر. ۲۷
۱-۲-۳- استفاده از سحر برای مبارزه با قرآن و پیامبر. ۲۸
۱-۲-۳-۱- جادوگری از نظر تورات ۲۸
۱-۲-۳-۲- تأثیر تکوینی سحر به اذن خدا ۲۹
۱-۲-۴- سحر و جادو تا چه اندازه صحت دارد. ۳۰
بخش سوم: تمایز بین معجزه ، کرامت ،سِحر ـ چگونگی مقابله با طلسم؟
۱-۲-۴-۱- مفهوم معجزه. ۳۳
۱-۲-۴-۲- تمایز بین معجزه و سحر از دیدگاه قرآن کریم. ۳۴
۱-۲-۵- تعاریفی دیگر از تفاوت سحر با معجزه ۳۶
۱-۲-۵-۱- فرق معجزه و شعبده. ۳۷
۱-۲-۵-۲- تمایز کرامت و سحر از نظر فقهی ۳۸
۱-۲-۶- تعریف طلسم ۴۰
فصل دوم: سِحر و جادو در قرآن و روایات
بخش اول: جایگاه سحر از دیدگاه قرآن کریم
۱-۲-۶-۱- سحر از دیدگاه قرآن کریم. ۴۵
۱-۲-۶-۲- منشاء کفر ساحران از دیدگاه قرآن کریم ۴۶
۱-۲-۷- یِأجوج و مِأجوج ۴۷
۱-۱-۷-۱- قرآن و عهد عتیق ۴۷
۱-۲-۷-۱- انواع معنی سحر در قرآن کریم. ۵۱
۱-۲-۷-۲- ساحری کردن از نظر قرآن کریم. ۵۲
۱-۲-۸- سحر و پیامبران در قرآن ۵۳
بخش دوم: سحر و جادو در روایات و کلمات فقها
۱-۲-۸-۱- سحر از دیدگاه روایات. ۵۷
۱-۲-۸-۲-اسلام و علوم غریبه. ۵۹
۱-۲-۹-حکم تعلیم سحر ۶۰
۱-۲-۹-۱- سحر از منظر فقه و حدیث ۶۱
۱-۲-۹-۲- حکم فقهی سحر ۶۲
۱-۲-۹-۳- آیا جادوگری در ادیان دیگر هم مردود شناخته شده است یا این که فقط در دین اسلام این طور است؟. ۶۳
بخش سوم: مقایسه دیدگاههای روایات و جامعه شناسان در مورد سحر
۱-۲-۹-۵- معنای جادو و هدف جادو و سحر نزد مردم شناسان و علمای دینی و متون دینی ما یکی نیست ، هر چند بسیار به هم نزدیک است ۶۸
۱-۲-۹-۶- بطلان و بی ثمری سحر. ۷۳
۱-۲-۹-۷- آیا می شود به ساحران مراجعه نمود؟. ۷۴
۱-۲-۱۰- علائم دعا نویسان شرعی. ۷۴
۱-۲-۱۰-۱- خصوصیات جادوگران حیله گر. ۷۴
فصل سوم: بررسی انواع مصادیق سحر و جادو و تشریح اعمال مرتاضان و دراویش
بخش اول: تردستی (شعبده یا چشم بندی) ، پیش گویی و جن گیری
۱-۲-۱۰-۲- تردستی. ۷۸
۲-۱- تردستی از نظر فقهی. ۷۸
۲-۱-۱- انواع تردستی و تاریخچه ی آن ۷۹
۲-۱-۲- پیش گویی. ۸۰
۲-۱-۲-۱- پیش گویی از نظر فقهی ۸۱
۲-۱-۲-۲- روایاتی درباره ی پیش گویی. ۸۱
۲-۲- آیات قرآن در مورد پیشگویی. ۸۳
۲-۲-۱- اشاره به حرکت زمین. ۸۳
۲-۲-۲- پایه و اساس علم و نجوم. ۸۶
۲-۳- ماده اولیه جن چیست؟. ۸۷
۲-۳-۱- جن گیری. ۸۸
۲-۴-۱- جن گیران چطور افرادی هستند؟. ۸۸
۲-۳-۲- تسخیر جن از نظر فقهی. ۸۹
۲-۴- همه چیز درباره ی جن از دیدگاه قرآن ۹۰
۲-۴-۱- آیا از جن باید ترسید؟. ۹۳
بخش دوم: کهانت
۲-۴-۱-۱- کهانت ۹۵
۲-۴-۱-۲- خبر دادن از آینده به کمک شیاطین نوعی شرک است. ۹۶
۲-۴-۲-کهانت از نظر قرآن کریم. ۹۶
۲-۴-۲-۱- انواع کهانت ۹۷
۲-۴-۲-۲- حکم کهانت از نظر فقهی. ۱۰۲
۲-۵- کاهنان و خبر بعثت پیامبر. ۱۰۳
۲-۵-۱- مرتاضان و دراویش که هستند؟. ۱۰۳
۲-۵-۱-۱- سحر با کمک اجنه و با تسخیر جن ۱۰۵
۲-۵-۱-۲- تأثیر اراده در خوارق عادات مرتاضان و دراویش. ۱۰۶
۲-۵-۲- انواع افعال و اعمال خارق العاده مرتاضان و دراویش ۱۰۷
۲-۵-۲-۱- وجود افعال خارق العاده ای که مستند به اسباب طبیعی و عادی نیستند. ۱۰۸
۲-۵-۲-۲- تأثیر اراده در افراد خارق العاده ۱۰۹
بخش سوم: چشم زخم ، علم هیپنو تیزم و تب احضار ارواح در مرتاضان و دراویش
۲-۵-۳- چشم زخم ۱۱۱
۲-۴-۲-۵- اعتقاد مردم به چشم زخم. ۱۱۱
۲-۵-۳-۱- چشم زخم و واقعیت آن از نظر روایات ۱۱۲
۲-۵-۳-۲- آیا چشم زخم حقیقت دارد؟ ۱۱۳
۲-۵-۴- یک داستان باورنکردنی برای باور کردن ۱۱۳
۲-۵-۴-۱- چشم زخم از نظر اسلام. ۱۱۴
۲-۵-۴-۲- اهمیت مجزا کردن خرافات از چشم زخم با ذکر مثال ۱۱۵
۳-۱- تعویذات جهت دفع سِحر و جادو و چشم زخم. ۱۱۶
۳-۱-۱- هیپنوتیزم. ۱۲۰
۳-۱-۱-۲- تاریخچه هیپنوتیزم ۱۲۰
۳-۱-۲- روش های هیپنوتیزم ۱۲۱
۳-۱-۲-۱- روش کیاسون ۱۲۳
۳-۱-۲-۲- در روان درمانی ۱۲۴
۳-۲- توصیفی دیگر از هیپنوتیزم و اینکه هیپنوتیزم از نظر فقهی چه حکمی دارد؟ ۱۲۴
۳-۲-۱- تعریف هیپنوتیزم از دیدگاه نظریه پردازان ۱۲۵
۳-۲-۱-۱- چگونگی صحت ارتباط با ارواح و احضار آنان ۱۲۸
۳-۲-۱-۲- احضار ارواح از نظر علمی و فلسفی ۱۲۹
۳-۲-۲- شبهاتی در مورد مسئله احضار ارواح ۱۲۹
۳-۲-۲-۱- احضار ارواح از دیدگاه فقهی ۱۳۳
۳-۲-۲-۲- تشریح ابعاد احضار روح. ۱۳۶
۳-۳- کلی گویی و احضار ارواح ۱۳۷
۳-۳-۱- جلسه ی ارتباط با ارواح ۱۳۸
نتیجه گیری . ۱۴۳
پیشنهادها ۱۴۹
فهرست منابع و مآخذ ۱۵۰
چکیده لاتین. ۱۵۶
چکیده با توجه به اینکه موضوع این تحقیق، بررسی حکم فقهی سحر از دیدگاه مذاهب اسلامی است، هدف نگارنده بر این است تا در این پژوهش حکم تکلیفی سحر و احکام وضعی ناشی از آن را برای افراد مختلف در شرایط گوناگون بیان نماید. در تعریف سحر باید بگوییم سحر امری شگرف است که به امر خارق العاده شباهت دارد اما خود امری خارق العاده نیست؛ زیرا اولاً آموختنی است ثانیاً انجام آن به ارتکاب کارهای زشت باعث می شود که انسان مورد وسوسه های شیطان قرار گیرد. یکی از دستاوردهای نامطلوب در مورد سحر این است که جامعه توجه چندانی برای جلوگیری از این پدیده ندارد و ما هنوز شاهد سحر هستیم. همه ی مذاهب اسلامی حکم به حرام بودن سحر دارند و گروهی از معتزله با استناد از سوره ی طه آیه۶۶ معتقدند سحر صرف خرافات است و واقعیت ندارد.ولی اگر انجام سحر در جهت ابطال سحر صورت گیرد جایز است و واجب کفایی است. حد ساحر مسلمان در صورت شهادت دادن دو مرد مسلمان قتل است. واژگان کلیدی: سِحر و جادو – تردستی – پیشگویی- کهانت- جنگیری |
مقدمه
همانگونه که در قرآن مجید آمده است،دین در نزد خداوند، اسلام است و خداوند این دین را به عنوان دین جاویدان برای انسان پسندیده است و هدف آن را رساندن انسان به سعادت دنیا و آخرت میداند که برای رسیدن به این هدف برنامههایی را برای تمام شئونات زندگی فردی، اجتماعی،سیاسی، عبادی، دنیوی، اخروی و .انسان در نظر گرفته است و آن چه را که لازمه پیمودن راه سعادت و کمال انسان دانسته، واجب و انسان را ملزم به انجام آنها نموده است و آن چه را که مانع پیمودن راه سعادت و کمال انسان دانسته، حرام کرده و انسان را از انجام آن نهی نموده است.
یکی از چیزهایی که مانع رسیدن انسان به سعادت است و خداوند از آن نهی فرموده، مساله سِحر و ساحری میباشد که فرمان داده است چنان چه کسی مرتکب این عمل شود، باید مجازات شود؛اسلام دین کاملی است که هیچ گونه عیب و نقصی در آن راه ندارد؛ بنابراین بی جهت و بدون اتمام حجت کسی را مجازات نمیکند. در مورد مساله سِحر نیز برنامه اسلام این است که بدون دلیل و حجت ساحر را مجازات نمیکند. بنابراین برای پیشگیری از وقوع سِحر، برنامههایی را تدارک دیده تا کسی مرتکب این عمل نشود و چنانچه کسی به این برنامهها توجه نکند و عمل سِحر از او سر بزند او را مجازات میکند. بعضی از این برنامهها به شرح ذیل میباشد:
۱- اسلام انسانها را تشویق به دینداری و واقعیتپذیری مینماید و این که نهی میکند برخی انسانها را به ساحری روی آوردن زیرا آنها هرگز روی رستگاری را نمیبینند. اسلام انسانها را از خرافهپرستی نهی میکند و افراد میتوانند برای گرهگشایی مشکلات خود همواره از خدا کمک بخواهند چرا که یاد خدا آرامبخش دلهاست.
۲- انسانها میتوانند به جای رویآوردن به ساحری یا قبول سِحر دست دعا و تضرع به درگاه خداوند بردارند و همواره از آیات الهی یاری بخواهند که اثرات مثبت و ساحری اثرات منفی دارد، از یاد خداوند غافل نشوند و به قضا و قدر الهی اعتقاد داشته باشند زیرا این طور فردی، همواره از زندگی راضی و خرسند است و اندوه مشکلات را نمیخورد.
۳- خدای تعالی در قرآن سوره انعام آیه ۹۷ میفرماید:
«اوست خدایی که ستاره ها را برای شما قرار داد تا در تاریکیهای بیابان و دریا به آنها راه بیابید، و ما برای مردم دانا نشانههای قدرت خود را بیان کردیم.
کلیات تحقیق |
بیان مسئله
با توجه به این که موضوع این تحقیق، بررسی حکم فقهی سِحر از دیدگاه مذاهب اسلامی است، هدف نگارنده این است که با مراجعه به قرآن کریم به عنوان اولین و مهمترین منبع احکام، احادیث معصومین – علیهم السلام – کتب تفسیری مفسرین شیعه و اهل سنت و کتب فقهی فقهای مذاهب اسلامی حکم تکلیفی سِحر را بیان نماید که شارع مقدس از بین احکام پنجگانهی تکلیفی(واجب، حرام، مستحب،مکروه و مباح) کدام حکم را برای سِحر در نظر گرفته است و چنان چه ثابت شود شارع مقدس حکم تکلیفی حرمت را برای سِحر در نظر گرفته است، احکام وضعی ناشی از آن، چه هستند؟ و آیا این احکام تکلیفی سِحر که حرمت است به صورت مطلق یا نسبی؟ یعنی آیا سِحر برای تمام افراد انسانها و تمام شرایط حرام است یا نه بعضی از افراد استثناء شدهاند و در بعضی شرایط حرمت تبدیل به حلیت میشود؟و اگر حکم تکلیفی حرمت تبدیل به حلیت شد حکم وضعی آن نیز برداشته می شود یا به قوت خود باقی است؟
تاریخچهتحقیق
در اینکه سِحر از چه زمانی در میان بشر پدیدار شد و چه کسی آن را در میان دیگران انتقال داد، نظرات فراوانی داده شده که هیچ کدام قانع کننده نیست اما آن نظری که بیشتر با ظاهر آیات قرآنی سازگار است این است که آغاز پیدایش سِحر به صورت علمی منسجم و دانشی که از استاد به شاگرد انتقال پیدا میکرد به زمان حضرت سلیمان(ع) برمیگردد و خاستگاه آن، قوم یهود میباشد گرچه قبل از حضرت سلیمان (ع) نیز سِحر و جادو میان یهودیان رواج داشته است؛ مثل ساحران فرعون در زمان حضرت موسی(ع).
دانشمندان و فقیهان مسلمان مسئله سِحر را در ضمن کتاب متاجر بیان و حکم آن را بیان نمودهاند. امام خمینی(ره)در کتاب تحریر الوسیله به بیان احکام آن پرداخته و شیخ انصاری (ره) در کتاب مکاسب در ضمن مکاسب محرمه احکام آن را بیان نموده است و مفسرانی نیز در ضمن آیات قرآن از آن بحث نمودهاند، مانند:علامه طباطبائی (ره)در المیزان و علامه مجلسی (ره) نیز در کتاب بحارالانوار در مناسبتهایی از آن سخن گفته است.
پرسشهای تحقیق
۱- مذاهب اسلامی درباره ی سِحر و جادوگری چه حکمی را بیان نمودهاند؟
۲- حد ساحری چیست؟
۳- موارد جایز بون تعلیم سِحر و استفاده از آن کجاست؟
۴- آیا سِحر با تردستی تفاوت دارد؟
ضرورت، اهداف و اهمیت تحقیق
آن چه باعث شد نگارنده موضوع تحقیق خود را در رابطه با سِحر انتخاب نماید این بود: از زمانی که خود را شناخته، مسأله سِحر در این کشور وجود داشته و این موضوعی بود که ذهن نگارنده را به خود مشغول نموده بودکه چرا در این جامعه اسلامی باید کلاهبرداران سودجویی وجود داشته باشند که به ساحری پرداخته، جیب مردم را خالی کنند و با شیاطین و ارواح و یا اَجنه ارتباط برقرار نمایند؟
.د از این کلاهبرداران شیاد دوری گزینند.