دانشگاه آزاد اسلامی

واحد علوم و تحقیقات چهارمحال و بختیاری

دانشکده ادبیات و علوم انسانی

پایان ­نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

در رشته حقوق جزا و جرم شناسی

عنوان:

 نقش مدرسه در پیشگیری از جرایم و تخلفات راهنمایی رانندگی

(مطالعه موردی دبیرستان های پسرانه شهر شهرکرد)

استاد راهنما:

دکتر الهام حیدری  

تابستان  ۱۳۹۴

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

فهرست مطالب
 
چکیده: ۱
فصل اول: کلیات پژوهش
۱-۱-مقــدمـه ۳
۱-۲-بیان مسئله: ۵
۱-۳-اهداف پژوهش: ۸
۱-۴-سوالات پژوهش: ۸
۱-۵-فرضیه های پژوهش: ۸
۱-۶-اهمیت و ضرورت پژوهش: ۹
۱-۷-سوابق تحقیق: ۱۰
۱-۸-ساختار پژوهش: ۲۳
فصل دوم: چارچوب نظری تحقیق
۲-۱-مقدمه ۲۵
۲-۲- مفهوم شناسی و بررسی جایگاه قانونی تخلفات راهنمایی رانندگی ۲۶
۲-۲-۱- مفهوم و اقسام تخلفات راهنمایی و رانندگی ۲۸
۲-۲-۱-۱مفهوم تخلفات رانندگی ۲۸
۲-۲-۱-۲-اقسام تخلفات رانندگی و جدول آنها ۳۱
۲-۲-۲-مفهوم جرم و عناصر تشکیل دهنده آن ۳۲
۲-۲-۲-۱ تعریف جرم و شناخت آن ۳۲
۲-۲-۲-۲ انواع جرایم ۳۷
۲-۲-۲-۳ – عناصر تشکیل دهنده جرم ۴۳
۲-۲-۳ -مفهوم و انواع پیشگیری از جرم ۴۴
۲-۲-۳-۱ مفهوم لغوی و اصطلاحی پیشگیری از جرم ۴۴
۲-۲-۳-۲-انواع پیشگیری از جرم ۴۷
۲-۲-۳-۲-۱-پیشگیری اولیه ۴۷
۲-۲-۳-۲-۲-پیشگیری ثانویه ۴۸
۲-۲-۳-۲-۳- پیشگیری ثالث ۴۹
۲-۲-۳-۲-۴-پیشگیری کوتاه‌مدت و بلند‌مدت ۴۹
۲-۲-۳-۲-۴-۱-پیشگیری کوتاه‌مدت ۴۹
۲-۲-۳-۲-۴-۲- پیشگیری بلندمدت ۵۰
۲-۲-۳-۲-۵-پیشگیری انفعالی  و فعال ۵۱
۲-۲-۳-۲-۵-۱- پیشگیری انفعالی ۵۱
۲-۲-۳-۲-۵-۲-پیشگیری فعال ۵۲
۲-۲-۳-۲-۶-پیشگیری وضعی و اجتماعی ۵۲
۲-۲-۳-۲-۶-۱-پیشگیری وضعی ۵۲
۲-۲-۳-۲-۶-۲-پیشگیری اجتماعی ۵۵
۲-۲-۳-۲-۶-۳- پیشگیری اجتماعی و اقدامات پلیسی در خصوص تخلفات راهنمایی و رانندگی ۵۸
۲-۳-قوانین موجود در حوزه راهنمایی و رانندگی ۶۲
۲-۳-۱-گواهینامه رانندگی ۶۲
۲-۳-۲-تجهیزات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه ۶۷
۲-۳-۳-مقررات اختصاصی موتورسیکلت و دوچرخه ۶۸
۲-۴-تعاملات موجود بین پلیس و مدارس در پیشگیری از جرم در ایران ۶۹
۲-۴-۱-الگوی تعامل قانونی ۷۲
۲-۴-۲-الگوی تعامل اختیاری ۷۲
۲-۴-۳- تعامل پلیس با مدارس با رویکرد آگاه سازی ۷۲
۲-۵- برنامه های آگاه سازی پلیس برای دانش آموزان در مدارس ۷۴
۲-۶-علل وقوع بزهکاری دانش آموزان در مدرسه ۷۶
۲-۷-اولیا مهم‌ترین الگو برای رفتار فرزندان در جامعه ۷۹
۲-۸-مدرسه مهم‌ترین محل پیشگیری و کاهش جرم ۸۰
۲-۸-۱-  آموزش معلم‌ها و کارکنان مدرسه ۸۱
۲-۸-۲- آموزش و توانمندسازی دانش‌آموزان ۸۱
۲-۸-۳-کمک به پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان ۸۳
۲-۸-۴-تغییر و بهسازی سازمان مدرسه ۸۳
۲-۹-پیشگیری از جرم در مدارس دانمارک ۸۴
۲-۱۰-مبانی نظری تحقیق ۸۶
۲-۱۰-۱-نظریه مبادله هومنز ۸۷
۲-۱۰-۲-تئوری نمایشی اروینگ گافمن ۹۴
فصل سوم: روش تحقیق
۳-۱-مقدمه ۹۸
۳-۲-تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق ۹۹
۳-۳-روش تحقیق و تکنیک جمع آوری اطلاعات ۱۰۳
۳-۳-۱-واحد تحلیل ۱۰۳
۳-۳-۲-زمان و مکان ۱۰۳
۳-۳-۳-جامعه آماری ۱۰۳
۳-۳-۴-تعیین حجم نمونه ۱۰۴
۳-۳-۵-روش نمونه‌گیری ۱۰۵
۳-۳-۶- اعتبار پرسشنامه ۱۰۵
۳-۳-۷- پایایی پرسشنامه ۱۰۵
۳-۳-۸-کدگذاری واستخراج داده‌ها ۱۰۶
۳-۳-۹-روش تجزیه وتحلیل داده‌ها ۱۰۶
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱-توصیف داده ها ۱۰۸
۴-۱-۱- سن معلمان ۱۰۸
۴-۱-۲- سن کارشناسان انتظامی ۱۱۱
۴-۱-۳- تحصیلات معلمان ۱۱۲
۴-۱-۴- تحصیلات کارشناسان انتظامی ۱۱۳
۴-۱-۵-سابقه خدمت معلمان ۱۱۵
۴-۱-۶-سابقه خدمت کارشناسان انتظامی ۱۱۷
۴-۱-۷-نقش تعامل پلیس با مدارس در پیشگیری از تخلفات از دید معلمان، کارشناسان انتظامی و دانش آموزان: ۱۱۹
۴-۱-۸- میزان اثربخشی تعامل پلیس با مدارس از دید دانش آموزان ۱۲۱
۴-۱-۹- میزان اثربخشی تعامل پلیس با مدارس از دید معلمان ۱۲۵
۴-۱-۱۰- میزان اثربخشی تعامل پلیس با مدارس از دید کارشناسان انتظامی ۱۲۹
۴-۲- تحلیل دومتغیره و آزمون فرضیه‌های تحقیق درگام اول ۱۳۳
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها
۵-۱-نتیجه گیری: ۱۴۰
۵-۲-مهمترین نتایج توصیفی این تحقیق، عبارتند از: ۱۴۴
۵-۳-مهمترین نتایج تحلیلی این تحقیق، عبارتند از: ۱۴۶
۵-۴-راهکارها و پیشنهادهای تحقیق: ۱۴۷
منابع: ۱۵۱
 
چکیده:
مدرسه اولین محیط اجتماعی است که کودک بعد از خانواده وارد آن می شود و ناچار است خود را با نظم و قوانین آن هماهنگ سازد. مدرسه به عنوان یک واحد کنترل اجتماعی به دانش آموز می آموزد که چرا به خاطر هدف و نظم جامعه آموزشی، لازم است مقررات را رعایت کند. در این نهاد اجتماعی است که اصل پاداش و کیفر تعلیم داده می شود و کودک یاد می گیرد که با کار و کوشش و رفتار مناسب می تواند پاداش شایسته ای گرفته و در غیر این صورت کیفر ببیند. این پژوهش به بررسی نقش مدرسه در پیشگیری از جرایم و تخلفات راهنمایی رانندگی پرداخته است تا در نهایت بتواند ضمن بررسی این موضوع که تا چه اندازه مدرسه در پیشگیری از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی دانش آموزان نقش داشته است، نسبت به ارائه راهکارهای مناسب جهت پیشگیری از این­گونه جرایم اقدام نماید. این تحقیق از نظر نوع و هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی– پیمایشی می‌باشد. برای جمع‌آوری اطلاعات جهت آزمون فرضیات تحقیق، از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است که این پرسشنامه در بین دانش آموزان، کارشناسان انتظامی و معلمان مرد مدارس شهرکرد توزیع شده است. حجم نمونه نیز با استفاده از فرمول کوکران ۳۸۳ نفر معین گردید.
نتایج آزمون فرضیات تحقیق نشان می‌دهد که: رابطه‌ی معنی­داری بین فراوانی­های مشاهده شده و فراوانی­های مورد انتظار وجود دارد و بیشتر معلمان و دانش آموزان اثربخشی محیط مدارس را در پیشگیری از جرایم در حد زیاد ارزیابی کرده اند. بیشتر کارشناسان انتظامی، اثربخشی تعامل پلیس با مدارس را در حد زیاد ارزیابی کرده­اند و بیشتر دانش­آموزان، اثربخشی تعلیمات و آموزش پلیس با مدارس را در حد زیاد ارزیابی کرده­اند.
کلیدواژه ها: پیشگیری از جرم، دبیرستان و مدرسه، جرایم راهنمایی رانندگی، تخلف از قوانین.
 
فصل اول: کلیات پژوهش
۱-۱-مقــدمـه
نگاه جامعه­شناسان به جرایم، به معنای پذیرش رفتارهای مجرمانه و بی­اعتنایی به هنجارها و ارزش‌های حاکم بر جامعه نیست، بلکه بر این باورند که بی­قانونی و پشت پا زدن به ارزش‌ها و باید‌ها و نبایدهای مورد پذیرش اکثریت افراد جامعه، یک معضل و مشکل اجتماعی است که در تمامی جوامع وجود دارد و می­بایست به عنوان یک واقعیت و نه به عنوان حقیقت، مورد بررسی قرار گیرد. در همه جوامع مسئله نظم، هم برای دولت و حاکمیت و هم برای مردم، مسئله مهمی بوده است. روابط آدمیان در جامعه برنظم و قاعده های خاصی استوار است و شیوه های  رسمی و غیررسمی نظارت وکنترل اجتماعی برای حفظ نظم و امنیت اجتماعی تدارک دیده شده است. مدرسه اولین محیط اجتماعی است که کودک بعد از خانواده وارد آن می شود و ناچار است خود را با نظم و قوانین آن هماهنگ سازد. مدرسه به عنوان یک واحد کنترل اجتماعی به دانش آموز می آموزد که چرا به خاطر هدف و نظم جامعه آموزشی، لازم است مقررات را رعایت کند. در این نهاد اجتماعی است که اصل پاداش و کیفر تعلیم داده می شود و کودک یاد می گیرد که با کار و کوشش و رفتار مناسب می تواند پاداش شایسته ای گرفته و در غیر این صورت کیفر ببیند. این پژوهش به بررسی نقش مدرسه در پیشگیری از جرایم و تخلفات راهنمایی رانندگی پرداخته است تا در نهایت بتواند ضمن بررسی این موضوع که تا چه اندازه مدرسه در پیشگیری از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی دانش آموزان نقش داشته است، نسبت به ارائه راهکارهای مناسب جهت پیشگیری از این گونه جرایم اقدام نماید.  اساس نظم اجتماعی بر شناخت و عمل به انتظارات متقابل و ایفای نقش­های اجتماعی استوار است. بطور کلی در همه جوامع بشری، نظم و نظارت اجتماعی به شیوه های رسمی و غیررسمی دیده می­شود. با وجود این در همه جوامع بشری هم افرادی وجود دارند که از قواعد عموماً پذیرفته شده رفتار، تخطی می­کنند. در واقع اکثر مردم حتی اگر بطور خیلی جزئی هم باشد، هنجارها را نقض کرده­اند. به قول دورکیم، کجرفتاری و همنوایی در درون یک جامعه، با ساختار خاصی که دارد، ممکن می­گردد. متناسب با بروز جرایم،پیشگیری از جرم نیز امروزه مورد توجه متولیان سیاست جنایی اغلب نظام­های حقوقی قرار گرفته است. در این سیاست گاهی به جلوگیری از تحقق جرم، گاهی به اعمال اقدامات اصلاحی روی مجرم، برای جلوگیری از ارتکاب مجدد جرم و در مواردی به اجتماع و علل اجتماعی موثر در تحقق جرم و شیوه از بین بردن آثار آن پرداخته می‌شود(رشادتی، ۱۳۸۷: ۱۹). با نگاهی به سابقه اعمال سیاست‌های پیشگیری از جرم درکشورهای مختلف مشاهده می‌شود، اکثر این کشورها از طریق برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و فرهنگی و با اجرای برنامه‌های متمرکز بر شخصیت افراد جامعه و مشارکت دادن تمام نهادها، سازمان‌ها و افراد اجتماع سعی در پیشگیری از وقوع جرم دارند. از این رو سازمان‌ها و ارگان‌های مسئول درزمینه برقراری و حفظ نظم و امنیت بیش از پیش موظف می‌شوند که از تمامی توان‌ها و ظرفیت ها و امکانات موجود برای حفظ و برقراری نظم و امنیت اجتماعی و پیشگیری از جرایم بهره برداری کنند. یکی از این سازمان ها که در برقراری و حفظ امنیت نقش کلیدی ایفا می‌کند، پلیس است . درایران، نیروی انتظامی طی سال‌های اخیر با رویکرد جدید جامعه محوری، تلاش مضاعفی را با تکیه بر توانمندی‌های بالقوه اجتماع برای کاهش جرایم و آسیب‌های اجتماعی مد نظر قرار داده است. از جمله این اقدامات، تعامل پلیس با  نهاد آموزش و پرورش و مدرسه در راستای آگاه سازی نوجوانان و پیشگیری از بروز جرم در آینده می­باشد. چرا که بخش قابل ملاحظه­ای از جوانان کشور در نهاد آموزش و پرورش و از طریق مدارس تحت تعلیم و تربیت می باشند. هم اکنون چندین میلیون نفر از سرمایه انسانی کشور، به عنوان دانش آموز در مقاطع مختلف در مدارس کشور در حال فراگیری علم و دانش می باشند.بنابراین حضور برنامه ریزی شده، قانونمند، کارشناسی شده و سازماندهی شده توسط افسران مستعد و پرورش یافته برای این امر خطیر، به منظور تعلیم، آگاه سازی، آموزش، همکاری مستمر و محبت­آمیز و صادقانه به منظور تحقق پیشگیری از جرایم تحول بزرگی در توسعه اجتماعی و فرهنگی کشور محسوب می­شود.
۱-۲-بیان مسئله:
دو محیط خانواده و مدرسه در میان انواع محیط‌هایی که انسان در طول زندگی در آنها زیست می‌کند مهمترین تأثیرات را بر وی برجای می‌گذارند به نحوی که بنیان شخصیت هر فرد در دوران کودکی در این دو محیط شکل می‌یابد. بر همین اساس این دو نهاد همواره در کانون توجه دست‌اندرکاران تدوین سیاست جنائی بوده است. سیاستگذاران جنائی به منظور نیل به موفقیت در حوزه‌ی پیشگیری از جرم پیوسته به کارکرد پیشگیرانه‌ی این دو محیط در زمینه‌ی بزهکاری اطفال و نوجوانان توجه داشته و دارند. از آنجا که امروزه کرامت انسانی پایه‌ی مشروعیت تصمیم‌گیری‌ها در حوزه‌ی سیاست‌های اجتماعی به نحو عام و سیاست جنائی به نحو خاص و پیشگیری از جرم به نحو اخص محسوب می‌شود؛ لذا می‌توان گفت کرامت انسانی همواره بایستی به عنوان محور تدوین حقوق پیشگیری از جرم – به عنوان جزئی از پازل سیاست جنائی – نقش آفرینی نماید. در میان گونه‌های متعدد پیشگیری از بزهکاری، پیشگیری رشد مدار، که مخاطب و جمعیت هدف آن اطفال و نوجوانان هستند، در حوزه‌ی بزهکاری اطفال و نوجوانان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. این گونه‌ی پیشگیری به واسطه‌ی طبع و ماهیت آن که مبتنی بر تعلیم و تربیت است در مقایسه با دیگر اقسام جرم‌شناسی پیشگیرانه با کرامت انسانی سازگارتر است. قدیمی ترین نوع پیشگیری، پیشگیری از بزهکاری کودکان و پیشگیری از بزهکاری عمومی است. طبق این تفکیک، در مورد کودکان و نوجوانان بزهکار که شخصیت آنها در حال شکل گیری است باید از تدابیر پرورشی و بازپروری استفاده کرد؛ در حالی که در مورد بزهکاران بزرگسالان باید از ارعاب انگیزی و تهدید به مجازات استفاده شود؛ زیرا شخصیت آنها شکل گرفته است (نجفی ابرندآبادی، ش ۲۰ و ۱۹: ۱۸). اما تاکنون در زمینه دسته بندی پیشگیری از بزهکاری، گونه های متعددی از سوی جرم شناسان مطرح شده است. به طور مثال، شماری از جرم شناسان با الهام از دانش پزشکی، الگوی سه گانه پیشگیری یعنی: نخستین، دومین و سومین از بزهکاری را بیان کرده اند و برخی دیگر تقسیم بندی پیشگیری از بزهکاری را به دو گونه کنشی و واکنشی ارائه کرده اند که امروزه تقسیم بندی اخیر بیشتر مد نظر جرم شناسان است (نیازپور، ۱۳۸۳: ۱۷۲-۱۷۰). البته تقسیم بندی های دیگری نیز صورت گرفته است که در ادامه به آنها اشاره می شود. به هر حال، این متنوع بودن روش های پیشگیری بیانگر آن است که بزهکاری از محدوده صرف حقوقی، قضایی و پلیسی خارج شده و مقابله مؤثر با آن از یک سو همکاری و مشارکت نهادهای دولتی و تشکل های مردمی را می طلبد و از سوی دیگر، مستلزم ایجاد تحول و نوآوری در استراتژی ها، ابزارها و نهادهای سنتی و متداول مقابله با جرم است (نجفی ابرندآبادی، ش ۱۹: ۲۰).
متناسب با بروز جرایم،پیشگیری از جرم نیز امروزه مورد توجه متولیان سیاست جنایی اغلب نظام‌های حقوقی قرار گرفته است. در این سیاست گاهی به جلوگیری از تحقق جرم، گاهی به اعمال اقدامات اصلاحی روی مجرم، برای جلوگیری از ارتکاب مجدد جرم و در مواردی به اجتماع و علل اجتماعی موثر در تحقق جرم و شیوه از بین بردن آثار آن پرداخته می‌شود(رشادتی، ۱۳۸۷: ۱۹). با نگاهی به سابقه اعمال سیاست‌های پیشگیری از جرم درکشورهای مختلف مشاهده می‌شود، اکثر این کشورها از طریق برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و فرهنگی و با اجرای برنامه‌های متمرکز بر شخصیت افراد جامعه و مشارکت دادن تمام نهادها، سازمان‌ها و افراد اجتماع سعی در پیشگیری از وقوع جرم دارند. از این رو سازمان‌ها و ارگان‌های مسئول درزمینه برقراری و حفظ نظم و امنیت بیش از پیش موظف می‌شوند که از تمامی توان‌ها و ظرفیت ها و امکانات موجود برای حفظ و برقراری نظم و امنیت اجتماعی و پیشگیری از جرایم بهره برداری کنند. در این پژوهش محقق سعی داشته ابتدا ارکان و مبانی پیشگیری را به طور کلی بیان نماید سپس با بررسی نقش مدرسه در پیشگیری از جرایم تبیین نماید که در چه صورتی مدرسه می‌تواند از وقوع جرایم و تخلفات (راهنمایی و رانندگی^[۱]) پیشگیری نماید به بیانی دیگر، تعامل این نهاد، مدرسه با نیروی انتظامی یا به طور خاص راهور چگونه باعث کاهش جرایم و یا پیشگیری از جرایم میگردد. ابهامات و سئوالاتی که در این پژوهش در نظر است پیگیری و رفع گردند اینست که  مدرسه در پیشگیری از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی چگونه می‌تواند تاثیر گذار باشد و چه عواملی می‌تواند باعث افزایش یا کاهش این جرایم گردد؟از دیدگاه معلمان، افسران راهور، دانش آموزان، تعامل پلیس با آموزش و پرورش(مدرسه) تا چه اندازه در پیشگیری  از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی دانش آموزان نقش دارد؟
 
۱-۳-اهداف پژوهش:
در این پژوهش محقق سعی داشته تا به اهداف ذیل دست یابد:
۱.بررسی نقش مدرسه در پیشگیری از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی؛
۲.بررسی دیدگاه معلمان، افسران راهور و دانش آموزان پسر، در خصوص تعامل پلیس با آموزش و پرورش و مدرسه؛
۳.بررسی و بیان انواع پیشگیری و تاثیر آن بر کنترل جرایم و تخلفات؛
۱-۴-سوالات پژوهش:
۱-آیا بین محیط مدرسه و پیشگیری از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی رابطه معنادار وجود دارد؟
۲-آیا بین تعامل پلیس با مدرسه و پیشگیری  از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد؟
۳-آیا بین آموزش و تعلیمات افسران راهور به دانش آموزان، در پیشگیری  از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی رابطه معناداری وجود دارد؟
۱-۵-فرضیه های پژوهش:
فرضیه اول: بین محیط فیزیکی مدرسه و پیشگیری از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی رابطه معنادار وجود دارد.
فرضیه دوم: بین تعامل پلیس با مدرسه و پیشگیری  از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی دانش آموزان  مدارس پسرانه شهرکرد رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه سوم: بین آموزش و تعلیمات افسران راهور بر دانش آموزان مدارس پسرانه شهرکرد و پیشگیری  از جرایم و تخلفات راهنمایی و رانندگی رابطه معناداری وجود دارد.
 

تعداد صفحه : ۱۸۳
قیمت : بیست و هفت هزار تومان