گرایش : جزا و جرم شناسی
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد نراق
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشدM.A
گرایش حقوق جزا و جرم شناسی
عنوان :
حمایت از شاکی در فرایند دادرسی کیفری
استاد راهنما:
دکتر علی حاجی پور
استاد مشاور:
دکتر محمد رسول آهنگران
فهرست
عنوان شماره صفحه
چکیده .۲
مقدمه.۳
فصل اول : کلیات
۱- ۱بیان مسئله۴
۱-۲سوالات تحقیق.۶
۱-۳فرضیه های تحقیق۶
۱-۴پیشینه تحقیق ۷
۱-۵ضرورت انجام تحقیق۸
۱-۶ اهداف تحقیق.۸
۱-۷روش تحقیق۸
۱-۸روش گرد اوری اطلاعات۸
۱-۹کلیدواژه ها. ۹
۱-۱۰ جمع بندی ۹
فصل دوم : مبانی نظری
۲-۱ تاریخچه۱۱
۲-۱-۱جایگاه شاکی دردوره ی جنگ های خصوصی۱۸
۲-۱-۲جایگاه شاکی دردوری دادگستری عمومی.۱۸
۲-۱-۳ جایگاه شاکی دردوره ی دادگستری قدیم و معاصر۲۱
۲-۲ تبیین مفاهیم واژگان۲۳
۲-۲-۱مفاهیم اصلی۲۳
۲-۲-۱-۱ تبیین مفهوم شاکی .۲۴
۲-۲-۱-۲ معنای لغوی ۲۴
۲-۲-۱-۳ معنای اصطلاحی. ۲۴ ۲-۲-۲ مفاهیم مرتبط. ۲۶
۲-۲-۲-۱ شرایط شاکی وشکایت.۲۶
۲-۲-۲-۲ شرایط شاکی۲۶
۲-۲-۲-۳ شرایط شکایت.۲۸
۲-۲-۲-۴ مشخصات و محتوای شکواییه.۲۹
۲-۲-۲-۵ عرض حال شفاهی.۳۰
۲-۲-۲-۶ مقایسه شاکی بااصطلاحات مشابه۳۱
۲-۲-۲-۶-۱شاکی و بزه دیده.۳۳
۲-۲-۲-۶-۲ شاکی و مدعی خصوصی.۳۳
۲-۲-۲-۶-۳ شاکی و اعلام کننده جرم.۳۴
۲-۲-۲-۶-۴ شاکی و مجنی علیه۳۶
۲-۲-۲-۶-۵ شاکی وخواهان و متشکی عنه۳۶
فصل سوم : حمایت از حقوق شاکی از سوی ضابطین در فرآینددادرسی
۳-۱ضابطین قضایی.۳۷
۳-۱-۱انواع ضابط قضایی.۳۹
۳-۱-۱-۱ضابطین عام.۳۹
۳-۱-۱-۲ضابطین خاص۴۶
۳-۱-۱-۳ضابطین نظامی.۴۶
۳-۱-۲جایگاه قانونی ضابطین قضایی.۴۸
۳-۱-۳نحوه عملکرد ضابطین دادگستری در برابر جرایم مشهود۵۰
۳-۲انواع شاکی.۵۱
۳-۲-۱شاکی حرفه ای۵۳
۳-۲-۲شاکیانی که با سوء استفاده از سیستم تعقیب جزایی کنونی در کشور اقدام به طرح شکایت می‌کنند.۵۸
۳-۳انگیزه های احتمالی شاکی درطرح شکایت۵۸
۳-۳-۱انگیزه های مشروع.۵۹
۳-۳-۱-۱ انگیزه‌های سیاسی .۵۹
۳-۳-۱-۲ انگیزه‌های مالی.۵۹
۳-۳-۲انگیزه های نامشروع.۶۰
فصل چهارم: حقوق شاکی و راهکارهای قانونی حمایت از شاکی
۴-۱گذشت شاکی.۶۳
۴-۱-۱بازگشت از گذشت توسط شاکی.۶۵
۴-۱-۲اعلام گذشت شاکی خصوصی در جرایم غیر قابل گذشت و میزان تأثیر آن در مجازات متهم ۶۷
۴-۲حمایت های قانونی از شاکی۶۸
۴-۲-۱اولین توجه به شاکی یابزه دیده۶۸
۴-۲-۲حقوق شاکی در مرحله تحقیقات مقدماتی.۸۶
۴-۲-۳آخرین حمایت های قانونی نسبت به شاکی۸۸
۴-۲-۴حقوق دفاعی شاکی.۹۳
۴-۲-۴-۱حق اطلاع از محتویات پرونده۹۳
۴-۲-۴-۲حق تهیه رونوشت از صورت جلسات۹۴
۴-۲-۴-۳حق بیان و اعتراض.۹۴
۴-۲-۴-۴حق برخورداری از معاضدت.۹۷
۴-۳حقوق خاص شاکی۹۹
۴-۳-۱حق حفظ امنیت جسمانی و روانی شاکی۱۰۵
۴-۳-۲حق حفظ حرمت و حیثیت اجتماعی شاکی۱۰۷
۴-۳-۳حق حفظ حریم خصوصی و اسرار و اطلاعات شخصی.۱۰۸
۴-۳-۴حق حفظ تامین خواسته۱۰۹
۴-۳-۵حق برخورداری از حاکمیت قانون۱۱۰
۴-۴حقوق شاکی درقوانین موضوعه ۱۱۰
۴-۴-۱ حقوق شاکی در آیین دادرسی کیفری مصوب۱۳۷۸.۱۱۰
۴-۴-۲ حقوق شاکی درآیین دادرسی کیفری مصوب۱۳۹۲ .۱۱۴
نتیجه گیری ۱۲۴
پیشنهادات.۱۲۴
منابع۱۲۶
چکیده انگلیسی.۱۳۱
صفحه عنوان به زبان انگلیسی۱۳۲
چکیده
استعمال لفظ شاکی فقط مختص به ادبیات حقوقی نیست بلکه در زبان محاوره نیز مورد استفاده قرار می گیرد.گاها این اصطلاح در بین دانش آموزان یک مدرسه یا در بین برادران و خواهران ساکن در یک خانواده کاربرد دارد لذا معنای لغوی شاکی در فرهنگ فارسی معین به معنای شکایت کننده و گله کننده بکار رفته است دراصطلاح حقوقی معانی مختلف وبعضا متفاوتی از سوی اندیشمندان وعالمان حقوق ارایه گردیده بااین اوصاف امروزه حمایت از شاکی جایگاه خاصی به لحاظ برقراری عدالت درپی خواهد داشت بالتبع منظورازحمایت درفرایند دادرسی صرفا حمایتهای قضایی راتحت شمول خودقرار نمی دهد بلکه انواع حمایت ازجمله حمایت تقنیی را نیز در برخواهدداشت وبه جرات میتوان حمایت از شاکی را به زیر چتر عدالت ترمیمی آورده واز مزایای آن بهره مند ساخت دراین پایان نامه کوششی بعمل آمده تا پس از تبیین وضعیت شاکی وضعیت موجوددرحمایت ازشاکی را در فرآیند دادرسی مورد بررسی قراردهد هرچند آنچه بیشتر شایسته امعان نظر در این فرآینداست مراحل ابتدایی فرایند یعنی بدو ورود یک شخص بعنوان شاکی میباشد اما حقوق شاکی در مراحل دیگر ودر قوانین اخیرالصویب ازجمله آ.د.ک مصوب ۱۳۹۳ و ق.م.ا مصوب۱۳۹۲نیز موردبررسی قرار گرفته است.
مقدمه
تظلم ودادخواهی اشخاص در یک مرجع بیطرف همیشه ودرادوار مختلف تاریخی دقدقه خاطر انسانها وجوامع بشری بوده است شخص اعم از حقیقی و حقوقی که به دستگاه قضا التجاء می آورد خواهان احقاق حق خود در کمترین زمان ممکنه بارعایت انصاف وموازین عدلت از سوی محکمه است که در مراحل مختلف دادرسی از سوی افراد ومقامات مسوول مستلزم پیگیری شایسته میباشد بررسی حقوق چنین اشخاصی مارا به راهکاری راهبردی دراین زمینه رهنمون خواهد ساخت وبالتبع ازخلال چنین بررسی نقاط ضعف وقوت وضعیت موجود آشکار خواهد شد.
۱-۱بیان مساله
واژه شاکی در لاتین معادل Complainant و درعربی مترادف با مجنی علیه نیز بکار رفته است و در اصطلاح حقوق کیفری به شخصی که از وقوع جرمی متحمل ضرر و زیان شده و یا حقی از قبیل قصاص پیدا کرده و آن را مطالبه می کند مدعی خصوصی و شاکی نامیده می شود .
از نظر تاریخی ، ابتدا تعقیب دعوی کیفری و اقامه شکایت به عهده فرد بزه دیده است .[۱] زیرا شکایت کننده به واسطه ضایع شدن حقش این حق را برای خود مسلم دانسته و با حضور به مراجع ذیصلاح جهت احقاق حق اعلام شکایت می نماید این موضوع خطراتی را برای شاکی به دنبال می آورد که لزوم حمایت از شاکی را در سیستم قضایی روشن می کند که معمولا سه نوع حمایت از شاکی در این مورد مطرح می شود:
۱ – حمایت از شاکی بلافاصله پس از تحقق جرم از قبیل حمایتهای پزشکی، روانشناختی؛وهمچنین درمرحله طرح دعوا
۲- حمایت از شاکی در مرحله دادرسی از قبیل تفهیم حقوق و فراهم آوردن نیازهای حقوقی؛[۲]
۳- حمایت از شاکی در مرحله تامین ضرر و زیان از قبیل تامین خسارت زیان دیده از منابع دولتی وکلادرمرحله اجرا.
در این پایان نامه به طور کلی به بررسی مشکلات شاکی در حین احقاق حق خود در مراجع ذیصلاح « پلیس ، قضات ، پرسنل اداری وکلاء ، کارشناسان ، پزشکی های قانونی و شورا های حل اختلاف» بحث می شود و علاوه بر آن به کنکاش در چهار سطح ۱) تقینی ۲) قضایی ۳) اجرایی ۴) مشارکتی حقوق جزا در بستر احقاق حق شکّات پرداخته می شود.
۱-۲سوالات تحقیق:
- سوال اصلی :
- منظورازحمایت ازشاکئ در فرآینددادرسی کیفری چه نوع حمایتهایی است؟
- سوال فرعی :
- حمایت از شاکی درکدام مرحله ازمراحل دادرسی کیفری مهم تراست؟
- درمراحل مختلف دادرسی چگونه میتوان ازشاکی حمایت کرد؟
۱-۳فرضیه های تحقیق:
- فرضیه اصلی:
- باتوجه به ذکر فرایند میتوان حمایتهای تقنینی وقضایی ازبدوطرح دعوا تاتعقیب ،توقیف و.تارسیدگی واجراراکه حمایت ازشاکی رازیر چترخودآورد برشمرد.
- فرضیه های فرعی:
- اساساً حمایت را میتوان به جلب منفعت یا تامین حقوق تضییع شده یادرمعرض خطر تعبیرنمودبااین اوصاف درهرمرحله ازفرآیندکه حقوق حقه شاکی درمعرض خطریاامحاء قرارگیرددرآن مرحله ازاهمیت بالاتری برخوردارخواهدبود،مثلادرمرحله تعقیب یااجراء.
- به فراخورمحدوده هرمرحله واختیارات موجوددریدقاضی وتکالیف موجودقضات دراین زمینه ومیزان دخالت شاکی به نظرمیرسدباشناسایی حقوق منظوره بصورت صریح درموادجداگانه به نوعی حالت منفعل درقضات رافعال نموده ودرمواردی که بدون درخواست قضات واجه باتکلیف نیستند آنهارامکلف نمود.
۱-۴پیشینه تحقیق :
- آقای پیمان ابراهیمی در مقاله ای تحت عنوان بزه دیده به منزله شاکی و حقوق او در مقررات دادرسی ایران منتشر شده در مجله حقوقی مرکز تحقیقات علوم انسانی شماره ۵۲ به بررسی حقوق شاکی در مقررات دادرسی پرداخته است.وی بر این باور است که امروزه رویکرد حمایت از شاکی اغلب نظامهای کیفری را متحول کرده و زمینه پیش بینی مقررات حمایت از بزه دیدگان را مهیا ساخته است.
- آقای دکتر علی حسین نجفی ابرند آبادی در میزگردی با عنوان عدالت برای بزه دیدگان که در مجله مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شماره ۵۳ به چاپ رسیده است بر این باور است که ابتدا باید نقش شاکیان در فرایند تکوین جرم مورد توجه قرار گیرد .بدین سان شاکی به عنوان عامل محرک یا عنصری از اوضاع و احوال مشرف به جرم یا جزیی از وضعیت ما قبل بزهکاری محور مطالعات جرم شناختی واقع شود.
۱-۵ضرورت تحقیق
ازآنجائیکه محقق ازکارکنان تشکیلات قصائی بوده واکثرمشکلات این افراد را که سرو کارشان به دستگاه قضایی می افتاد مشاهده نموده هر چند محاکم قضائی واحد هایی تحت عناوین ،ارشاد و معاضدت قضائی،حمایت از زنان وکودکان بزه دیده،حمایت ازایثارگران جنگ تحمیلی دایرکرده اند و سعی بر این داشته به نوعی حمایت های قضایی را درجهت تامین نیازهای حقوقی واجدین شرایط ارائه دهد،اما عملاً خدمات شایسته ای در این مورد انجام نداده اند. .از این رو این پژوهش در صدد تحقیق در این مورد است.
۱-۶اهداف تحقیق:
- هدف آرمانی : هدف آرمانی محقق ازجمع آوری این موضوع ایجاد اطمینان واعطای آرامش برای شاکی یا بزه دیده ومیل و رغبت او درادامه وپیگیری پرونده های خود و اعلام جرم درصورت وقوع آن و تلاش در جهت جبران خسارت های مادی و معنوی است
- هدف کاربردی : هدف کاربردی این تحقیق از نظر نگارنده این میباشد،چنانچه قوه مقننه قصد قانونگذاری داشته باشد می تواند با بکارگیری تئوری های مطرح شده خلاء های موجود درقوانین جاری را درجهت دفاع از حقوق شاکی برطرف و اصلاح نماید و ضریب امنیت را بالا ببرد
۱-۷روش تحقیق:
- ابتدا مطالعه سوابق طرح و سپس کار بر روی موضوع اصلی پژوهش مورد نظر می باشد.
۱-۸روش گرد آوری اطلاعات :
یکی از اصلی ترین بخش های هر کار پژوهشی را جمع آوری اطلاعات تشکیل می دهد، چنانچه این کار به شکل منظم و صحیح صورت پذیرد کار تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از داده ها با سرعت و دقت خوبی انجام خواهد شد،روش های گردآوری اطلاعات پژوهش به دو دسته کتابخانه ای و میدانی تقسیم می شود . در خصوص گرد آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه این پژوهش از روش کتابخانه ای استفاده شده است .
۱-۹کلید واژه ها :
- شاکی
- روشهای حمایت از شاکی
- حقوق کیفری ایران
۱-۱۰جمع بندی:
- در این فصل در ابتدا بیان مسئله و سپس سؤالات و فرضیه های تحقیق آورده شده،در ادامه به ترتیب پیشینه تحقیق ،ضرورت انجام تحقیق ،اهداف تحقیق،روش تحقیق،روش گرد آوری اطلاعات تحقیق،و کلید واژه ها مطرح شده است.
مان
