دانشگاه آزاد اسلامی

واحد خوراسگان

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد M.A

رشته: حقوق جزا و جرم شناسی

عنوان:

بررسی روش های فرزند پروری و نقش آن در ارتکاب جرایم جوانان

پاییز ۱۳۹۵

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

فهرست مطالب
چکیده ۱
فصل اول: کلیات پژوهش ۲
۱-۱-مقدمه ۳
۱-۲-بیان مسئله ۴
۱-۳-پیشینه تحقیق ۵
۱-۴-سوالات ۷
۱-۴-۱-سوال اصلی ۷
۱-۴-۲-سوالات فرعی ۷
۱-۵-فرضیات تحقیق ۷
۱-۵-۱-فرضیه اصلی ۸
۱-۵-۲-فرضیات فرعی ۸
۱-۶-اهداف ۸
۱-۷-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ۸
۱-۸-روش تحقیق ۹
۱-۹-سازماندهی پژوهش ۱۰
فصل دوم: فرزند پروری و انواع روش های فرزند پروری ۱۱
۲-۱-مفهوم فرزندپروری ۱۲
۲-۲-تاریخچه فرزندپروری ۱۳
۲-۳-تعامل والدین- فرزند ۱۵
۲-۴-شخصیت و روابط والدین و فرزندان ۱۹
۲-۵-انواع شیوه های فرزندپروری ۲۰
۲-۵-۱-شیوه فرزندپروری مقتدرانه ۲۲
۲-۵-۲-شیوه فرزندپروری مستبدانه ۲۳
۲-۵-۳-شیوه فرزندپروری سهل گیرانه ۲۳
۲-۶-نگرش‌های فرزندپروری ۲۴
۲-۶-۱-اقتدار و نفوذ والدین در خانواده و فواید آن ۲۵
۲-۶-۲-طبقه اجتماعی و سبک فرزندپروری ۲۸
۲-۶-۳-فرهنگ و فرزندپروری ۲۹
۲-۷-نظریه‌های مرتبط با فرزندپروری ۳۰
۲-۷-۱-نظریه بامریند ۳۰
۲-۷-۲-نظریه اریکسون ۳۷
۲-۷-۳- الگوی زیگلمن ۳۸
فصل سوم: بزهکاری جوانان و عوامل موثر در آن ۴۲
۳-۱-تعریف جرم ۴۳
۲-۳-عوامل موثر در بزهکاری جوانان ۴۸
۲-۳-۱-عوامل اقتصادی ۴۸
۳-۲-۲-عوامل اجتماعی ۵۲
۳-۲-۲-۱-ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ (ﻫﻤﺴﺎﻻﻥ ﻭ ﻏﻴﺮﻫﻤﺴﺎﻻﻥ) ۵۲
۳-۲-۲-۲-ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻀﺎﻳﻲ (ﻗﻀﺎﺕ، ﺿﺎﺑﻄﻴﻦ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻱ، ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺣﻜﻢ) ۵۴
۳-۲-۳-عوامل خانوادگی در بزهکاری اطفال و نوجوانان ۵۵
۳-۲-۳-۱- ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ۵۷
۳-۲-۳-۲-ﻓﻘﺪﺍﻥ ﻳﺎ ﺟﺪﺍﻳﻲ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ۵۸
۳-۲-۳-۳-ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻣﺎﻟﻲ خانواده ها ۶۰
۳-۲-۳-۴-ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﻳﺎ ﺍﻋﻀﺎء ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ۶۰
۳-۲-۳-۵-ﻛﻤﺒﻮﺩ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﻣﺤﺒﺖ ۶۱
۳-۲-۳-۶-مسکن خانواده ۶۳
۳-۳-نظریات جرم شناختی ۶۴
۳-۳-۱-نظریه آسیب شناسی اجتماعی ۶۴
۳-۳-۲-نظریه انحراف رفتاری ۶۵
۳-۳-۳-نظریه بی سازمانی اجتماعی ۶۶
۳-۳-۴-نظریه برچسب زنی ۶۷
۳-۳-۵-نظریه انتقادی ۶۹
۳-۳-۶-نظریه یادگیری اجتماعی ۷۰
۳-۳-۷-نظریه هم نشینی افتراقی ۷۱
فصل چهارم: تعامل بین روش های فرزندپروری و ارتکاب جرایم از سوی جوانان ۷۴
۴-۱-اهمیت خانواده در تربیت فرزندان ۷۵
۴-۲-خانواده و گرایش به جرم ۷۶
۴-۳-ضروت اجتناب خانواده ها از فرزندپروری سهل گیرانه ۷۸
۴-۴-خانواده و نقش پیشگیری از ارتکاب جرایم ۷۹
۴-۴-۱- بازدارندگی والدین از معاشرت فرزندان با دوستان ناباب ۸۰
۴-۴-۲- جلوگیری خانوادهها از راهیابی آلودگیهای محیطی به کانون خانوادگی ۸۰
۴-۴-۳- نقش خانوادهها در پیشگیری از وقوع جرائم جنسی دوران جوانی ۸۰
۴-۴-۴- نقش مهر و محبت تربیتی در محیط خانواده در پیشگیری از وقوع جرم ۸۱
۴-۴-۵- ضرورت تقویت حس مذهبی و اعتقادی فرزندان توسط خانواده ۸۲
۴-۴-۶- اجتناب والدین از ستیزههای خانوادگی و طلاق ۸۳
۴-۴-۷- هدفدار کردن زندگی برای فرزندان توسط والدین ۸۴
۴-۴-۸- اجتناب والدین از تنبیهات بدنی فرزندان در تربیت ۸۵
۴-۴-۹-خانواده و پر کردن اوقات فراغت در پیشگیری از جرایم جوانان ۸۶
۴-۴-۱۰-پیشگیری آموزش محور خانواده ها ۹۹
۴-۴-۱۱-پیشگیری کنترل مدار ۱۰۱
۴-۴-۱۲-پیشگیری عاطفی مدار از انحرافات فرزندان ۱۰۲
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۰۴
۵-۱-نتیجه گیری ۱۰۴
۵-۲-پیشنهادات ۱۰۷
فهرست منابع ۱۰۸

چکیده

جوانی دوره‌ای است که والدین متوجه می‌شوند که فرزند آنها، دیگر آن پسربچه یا دختربچه دیروزی نیست و بسیار جسور و تا حدی عصیانگر، زبر و زرنگ و منطقی است. او عقاید شخصی خود را بیش از پیش محکم تر و روشنتر بیان می‌کند. در واقع او به طور دائم، برای کسب هویت تلاش می‌کند و در جسم، افکار، هیجانها، آرزوها و روابط او با دیگران دگرگونیهایی به وجود می‌آید. مطالعات و بررسیها نشان می‌دهد پدر و مادر و خانواده نقش مهمی در زندگی جوانان امروز ایفا می‌کنند و ارتباط پدر و مادر با خانواده یکی از دو متغیری است که جوانان را دائماً از ارتکاب اعمال با ریسک بالا حمایت می کند. خانواده نخستین محیطی است که جوان در آن پرورش می‌یابد و در رفتار بعدی فرد فوق‌العاده مؤثر است و نقش مهمی را ایفا می‌کند، که این نقش در رفتارها و نوع شیوههای تریتی(فرزندپروری) آنها متبلور می‌شود. با توجه به اینکه والدین یا همان محیط خانواده تشکیل دهنده‌های اصلی و اولیه هر کانون خانواده هستند، نوع نگاه آنها نسبت به فرزند یا جایگاه فرزند در خانواده، شکل رابطه آنها را با فرزندان مشخص و هدایت می‌کند. طبیعتاً فرزندان نیز نسبت به کنشهای والدین، واکنش نشان می‌دهند. این واکنشها در گذر زمان در شکل شخصیت آنان انعکاس می‌یابد. یعنی حرکت اصلی و اولیه توسط والدین آغاز می‌شود. نوع تشویقها، تنبیه و تحذیرها، بی اعتناییها و رفتارهای والدین در مراحل اولیه زندگی فرد آثاری برای دوره‌های بعدی در او بر جای می‌گذارد. هدف کلی این پژوهش، بررسی رابطه بین شیوههای فرزند پروری والدین با ارتکاب جرایم می‌باشد.
واژگان کلیدی: روش های فرزندپروری، والدین، رفتارهای پرخطر، بزهکاری، جوان

فصل اول: کلیات پژوهش

۱-۱-مقدمه

هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند ادعای سلامت کند چنان چه از خانوادههایی سالم برخوردار نباشد. بی هیچ شبهه هیچ یک از آسیب‌های اجتماعی نیست که فارغ از تأثیر خانواده به وجود آمده باشد. خانواده اساسی‌ترین نهاد جامعه پذیر کردن فرزندان به ویژه در سالهای حساس اولیه زندگی است. خانواده تحت شرایط صحیح، کودکان را آماده می‌سازد تا تواناییهای بالقوه خود را شناسایی کنند و به عنوان افراد بالغ، نقش‌های سودمندی را در جامعه به عهده گیرند. فرزندان در فرآیند جامعه‌پذیری در خانواده، امر و نهی والدین، تقلید و همانندسازی را که از مهمترین شیوههای انتقال ارزشها، هنجارها و سنتهای اجتماعی است یاد می‌گیرند. در حقیقت، در خانواده است که فرزندان می‌آموزند که چه چیزی درست و چه چیزی غلط است. طبیعـی است که خانواده نقش قابل ملاحظه‌ای در شکل‌گیری شخصیت و رفتار فرزند دارد(زارعی:۱۳۸۹، ۲۱۹).
شیوه هایی که والدین در تربیت فرزندان خود به کار می‌برند به سه دسته سهل گیرانه، مقتدرانه و دموکراتیک یا اقتدار-منطقی تقسیم می‌شوند. در شیوه سهل گیانه والدین اجازه می دهند فرزند هرچه خود دوست دارد و یا منطقی می داند انجام دهد و هیچ نظارتی بر اعمال او ندارند، در روش مقتدرانه عمدتا نظر فقط نظر والدین است وفرزند حق هیچ اظهار عقیده ای ندارد در غیر این صورت مورد تنبیه والدین قرار میگیرند و در شیوه دموکراتیک والدین به طور منطقی بر اعمال فرزند نظارت نموده و در موقعیت مقتضی به او اجازه اظهار نظر می‌دهند(فضلی :۱۳۸۹، ۸۰).
رفتارهای پرخطر یا جرایم ارتکابی، رفتارهایی هستند که سلامت و بهزیستی جوانان را در معرض خطر قرار می‌دهد. بر این اساس رفتارهای پر خطر به دو گروه تقسیم می‌شوند، گروه اول شامل رفتارهایی می شوند که بروز آنها سلامت خود فرد را به خطر می‌اندازد و گروه دوم رفتارهایی هستند که سلامت و تندرستی دیگر افراد جامعه را تهدید می‌کند. لذا، از آنجایی که میزان خطرپذیری جوانان نسبت به دیگر دورههای سنی بالاتر است، گرایش بیشتری به این نوع رفتارها دیده می‌شود. از جمله رفتارهای پرخطری که برای دیگران تهدید کننده می باشد، می توان به رفتارهای ضداجتماعی، مثل دزدی، پرخاشگری، گریز از مدرسه، فرار از خانه و رفتارهای جنسی و از جمله رفتارهای پرخطری که برای خود فرد خطـرزا می‌باشد، میتوان به مصرف الکل، مصرف سیگار و روابـط جنسی نامطمئن اشاره کرد.

۱-۲-بیان مسئله

مطالعات و بررسی‌ها نشان می دهد خانواده نقش مهمی در تربیت و پرورش فرزندان دارد و ارتباط پدر و مادر با فرزندان دو متغییری است که در اعمال و رفتار کودکان نقش مهمی ایفا می کند. نظریه پردازان جامعه شناسی انحرافات، در سالهای اخیر با تکیه بر ملاک سن و تأکید بر تعریفی رسمی که قانون از انحرافات ارائه می دهند، رفتار انحرافی را به این صورت تقسیم کرده اند که اگر رفتار انحرافی توسط نوجوان و جوان صورت گرفته باشد، بزهکاری و اگر توسط بزرگسالان انجام شود، جرم تلقی می شود.
اما نکته اساسی و قابل بحث در این تحقیق نتایج تأثیراتی است که هریک از شیوه های فرزند پروری می تواند بر روی فرزند داشته باشد و ارتباطی که این تأثیرات با برخی نگرشها، به خصوص نسبت به رفتارهای بزهکارانه، دارد. در واقع انسان چون موجودی اجتماعی است و در ارتباط با محیط های اجتماعی مختلف قرار دارد، از هر محیطی چیزی می آموزد تا در مجموع، از فرد بدونِ هویت تبدیل به شخصِ اجتماعی و دارای هویت اجتماعی شود و طبیعی است که این فرد شهروندی مثمرثمر برای جامعه خویش می شود و در گذر از فردی بدون هویت به شخص اجتماعی، فعالیت جامعه پذیری نسبت به وی اعمال می شود. امر جامعه پذیری توسط منابع مختلف بر روی انسان عملی شده و هریک بخشی از شخصیت فرهنگی و اجتماعی شخصِ اجتماعی شده را می سازند.
در این بین، خانواده در اکثر جوامع نقش اصلی را ایفا می کند که این نقش در رفتارها و نوع شیوههای فرزندپروری آنها متبلور می شود. با توجه به اینکه والدین تشکیل دهنده های اصلی و اولیه هر کانون خانواده هستند، نوع نگاه آنها نسبت به فرزند یا جایگاه فرزند در خانواده، شکل رابطه آنها را با فرزندان مشخص و هدایت می کند. طبیعتاً فرزندان نیز نسبت به کنشهای والدین، واکنش نشان می دهند. این واکنشها در گذر زمان در شکل شخصیت آنان انعکاس می یابد. یعنی حرکت اصلی و اولیه توسط والدین آغاز می‌شود. حرکت والدین تحت تأثیر جهان بینی یا سرمایه‌های فرهنگی آنان صورت می گیرد.
قابل ذکر است محیط اجتماعی که افراد جوانان در آن با مشکلاتی مواجه می شوند، در مورد نسل‌های مختلف جوانان با یکدیگر و از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت است. بر این اساس این پژوهش ضمن بررسی تأثیر هریک از شیوه های فرزندپروری والدین در رابطه با ایجاد نگرش مثبت به رفتارهای بزهکارانه جوانان، به ارتباط برخی عوامل دیگر در ایجاد این نوع نگرش نیز خواهد پرداخت.

۱-۳-پیشینه تحقیق

در خصوص موضوع فوق با این عنوان در سایت های حقوقی معتبر مانند سایت Iran doc، سیکا سایت(SID)، سایت نورمگز، سایت جاد دانشگاهی و کتابخانه ملی جستجویی گسترده‌ای انجام شده که در خصوص موضوع فوق با این عنوان هیچ گونه تحقیقی تاکنون ثبت نگردیده است ولی در خصوص موضوعات مشابه با این عنوان چندین تحقیقات صورت گرفته که به مختصر برخی از این موارد را بیان خواهیم کرد:

حجت االله مهرافروز و مهرناز شهرآرای( ۱۳۸۱) دریافتند که بین نگرش شیوه های فرزندپروری مادر (اقتدار منطقی) و پیشرفت تحصیلی رابطه ای مثبت وجود دارد و بین نگرش نسبت به شیوه فرزندپروری مادر (استبدادی) و پیشرفت رابطه منفی معنی داری وجود ندارد. همچنین بین نگرش نسبت به شیوه های فرزندپروری مادر (اقتدار منطقی، آزادگذاری، استبدادی) و مکان کنترل دانش آموز رابطه ای معنادار مشاهده نشد.
پروین کدیور(۱۳۷۲) به این نتیجه رسید که: الف. بین نگرش تربیتی والدین و عزت نفس فرزندانشان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد، ب. بین نگرش تربیتی والدین و عزت نفس دختران رابطه بیشتر و قویتری نسبت به پسران وجود دارد.
عباس رحمتی و همکاران( ۱۳۸۶) به نتایج زیر دست یافتند: در افسردگی، وسواس اجبار، حساسیت در روابط متقابل، هراس، روانپریشی و شکایات جسمانی، دانش آموزانی که میزان بیشتری از اختلالات را نشان داده اند، دارای والدین بی توجه و مستبدی بودند. همچنین در مقایسه ای ای اضطراب، خصومت و تفکر پارانوئیدی تفاوتی در چهار شیوه فرزندپروری مشاهده نشد.
ناهید هواسی( ۱۳۸۰) به نتایج زیر دست یافته است: بین خانوادههایی که دارای نوجوانان معتاد هستند با خانواده هایی که دارای نوجوانان عادی هستند، از لحاظ روشهای فرزندپروری تفاوت وجود دارد. همچنین غیر از روش فرزندپروری سهل گیری، دیگر روشهای فرزندپروری (پذیرش، طردکننده، دیکتـاتوری) با اعتیاد رابطه منفی دارند. در ضمن نتایج تحقیق نشان داد که بین مناطق (شمال، مرکز و جنوب) از لحاظ روشهای فرزندپروری تفاوت معناداری مشاهده شده است.
سهرابی و حسنی(۱۳۸۶) به بررسی رابطه شیوههای فرزندپروری با رفتار ضداجتماعی دختران نوجوان پرداختند. نتایج این تحقیق رابطه معنادار و مستقیمی را بین شیوه فرزندپروری مستبد با رفتار ضداجتماعی نشان داد، در حالی که رابطه منفی با قرزندپروری مقتدر گزارش کردند.

۱-۴-سوالات

سوالات این پژوهش عباتنداز:

۱-۴-۱-سوال اصلی

۱.شیوه های فرزندپروری و نگرش به رفتارهای مجرمانه از سوی جوانان چه ارتباطی با یکدیگر دارد؟

۱-۴-۲-سوالات فرعی

شیوه های فرزند پروری کدامند؟
شیوه های فرزندپروری کدام یک در تحقق جرم نقش مثبت ایفا می نماید؟

۱-۵-فرضیات تحقیق

با توجه به سوالات مطرح شده، فرضیات این پژوهش را می توان به صورت ذیل بیان نمود:

۱-۵-۱-فرضیه اصلی

به نظر می‌رسد بین شیوه های فرزند پروری و نگرش به رفتارهای مجرمانه از سوی جوانان تاثیر بسیار شگرفی دارد؟

۱-۵-۲-فرضیات فرعی

شیوه‌های فرزندپروری والدین به سه دسته تقسیم می‌شوند: شیوه مستبدانه، شیوه اسان گیر و شیوه اقتدار منطقی.
به نظر می‌رسد، شیوه فرزندپروری آزادگذاری( آسان گیر) تاثیر مثبتی در ارتکاب جرایم از سوی جوانان دارد.