شبکه های حمل ونقل در شهرهای توسعه یافته بزرگ، درصد بالایی از مساحت شهر یعنی حتی تا ۵۰ درصد از آن را به خود اختصاص داده‌اند. با بررسی عکس های هوایی، مشاهده می شود که مناطق وسیعی از این شهرها به ترمینال ها، فرودگاه ها، پارکینگ ها، بزرگ راه ها، ایستگاه های راه آهن و… اختصاص دارند. این موضوع از طرفی مسئله گستردگی حمل ونقل راکه قبلا گفته شد تأیید می‌کند و از سوی دیگر لزوم وجود امکانات ومنابع کافی برای حصول و دستیابی به شبکه های حمل ونقل متناسب را یادآورمی گردد.
امید است با افزایش قدرت علمی و دانش فنی در این زمینه وهمچنین فراهم آوردن تسهیلات لازم برای اصلاح، بسط و توسعه شبکه های حمل ونقل کشور، روزی شاهد بهره برداری از شبکه های توسعه یافته متناسب با ظرفیت های کافی و کیفیت بالا باشیم.
– حمل و نقل و تاثیرات آن:
با توجه به وسعت دامنه فعالیت های حمل ونقل، بسیار طبیعی به نظرمی رسد که این موضوع روی برخی از مسائل دیگر جامعه نیز تاثیر بگذارد.تاثیرات مذکور بعضی مثبت، سازنده و مطلوب و برخی دیگر منفی و نامطلوب می‌باشند. در این قسمت به ذکر نمونه هایی از این موارد می پردازیم:
■– تاثیرات مثبت:
◄ بردن صنعت تا دورترین مناطق، که پیشرفت صنایع محلی را به دنبال خواهد داشت.
◄ تسریع رشد اقتصادی
◄ کاهش تعداد تصادفات (البته د رحالتی که راه های موجود اصلاح شده و سطوح سرویس آن ها به سطوح بالاتر ارتقاء می‌یابد)
■ تاثیرات منفی:
◄ تغییرات کاربری زمین و نتیجتا تغییرات بی اندازه د رارزش اراضی (ملموس ترین نوع این تغییرات، تبدیل واحد های مسکونی به واحد های تحاری می‌باشد و مثال بارز آن بلوار کشاورزی در شهر تهران است.)
◄ آلودگی محیط زیست (شامل آلودگی هوا و تغییرات آب و هوا)
◄ آلودگی صوتی
◄ آلودگی منظره
◄ تراکم جمعیت
◄ برهم زدن عدالت اجتماعی، برای رعایت عدالت اجتماعی حتی الامکان باید سعی شود که مصرف کنندگان واقعی (دارندگان اتومبیل، استفاده کنندگان از اتوبان ها، جاده ها، راه آهن، فرودگاه ها،… )پرداخت کننده هزینه ها باشند، نه اینکه هزینه ها از بیت المال عمومی جامعه تامین گردد.
◄ برخورد نابرابر روی گروه‌های معینی از جمعیت ( کسانی که اتومبیل شصی ندارند، دارندگان اتومبیل را از لحاظ ایجاد آلودگی صوتی (ایجاد سروصدا ) مورد انتقاد قرار می‌دهند. همچنین افراد کم درآمد نمی توانند مانند افراد با درآمد بالا از شبکه موجود استفاده کنند و مواردی از این قبیل.
◄ افزایش تعداد تصادفات در حالت کلی (درحالت کلی مقایسه بین زمانی که شبکه های حمل ونقل وجود ندارند و زمانی که این شبکه ها در حال بهره برداری می‌باشند، نشان میدهد که وجود این تسهیلات حمل ونقل، از طرفی تعداد تصادفات رانسبت به حالت اول افزایش می‌دهند.)
◄ علیرغم وجود همه مسایل بیان شده فوق، سوابق و تجربیات جوامع مختلف نشان میدهد که با وجود همه عوارض و طبعات منفی گسترش و توسعه شبکه های حمل ونقل، به دلیل نیاز مفرط جوامع به یک سیستم حمل ونقل متناسب و دارای کارایی بالا، به ناچار باید همه این مسایل را بپذیریم و فقط همه سعی و تلاش خود را در جهت کاهش شدت عوارض مذکور مبذول نماییم.
– اهداف در برنامه ریزی و راهکارها :
اهداف برنامه ریزی حمل ونقل ممکن است بهبود خدمات فعلی و یا ارائه یک طرح جامع از یک سیستم توسعه یافته جدید و یا چیزی بین این دو حالت را شامل گردد. در هر صورت به طور کلی می توان گفت هربرنامه ریزی در مورد تسهیلات حمل ونقل، اعم از کوتاه مدت یا بلند مدت به منظور نیل و دستیابی به یکسری اهداف از پیش تعیین شده صورت می‌گیرد. برای دستیابی و رسیدن به هریک از اهداف مورد نظر ممکن است راه های مختلفی وجود داشته باشند که هریک ضمن داشتن ملاحظاتی ما را به هدف مورد نظر برساند. پس به طور کلی می توان اهداف و آلترناتیو را به صورت زیر تعریف کرد :
■ تعاریف اهداف و آلترناتیوها:
◄اهداف- عبارتند از مجموعه ای از مقاصد و مطلوبیت هایی که برنامه ریزی در راستای دستیابی و رسیدن به آن ها صورت می پذیرد.
◄ راهکردها یا گزینه ها یا آلترناتیوها- راه هایی هستند که هریک به نوعی مارابه هدف تعیین شده مورد نظر می رساند.
حال برای انتخاب مناسب ترین آلترناتیو جهت رسیدن به هدف مورد نظر، بهتر است به شناسایی و طبقه بندی انواع آلترناتیوها از جهات گوناگون بپردازیم:
■ آلترناتیوها از نظر امکان انجام گرفتن:
از این دیدگاه آلترناتیوها به دو گروه مختلف تقسیم میشوند که عبارتند از :
◄ آلترناتیوهای شدنی – آلترناتیوهای شدنی، آلترناتیوهایی هستند که به نحوی مارا به هدف می رسانند.
◄ آلترناتیوهای نشدنی – آلترناتیوهای نشدنی، آلترناتیوهایی هستند که به دلایلی حذف میشوند. دلایلی که ممکن است به دلیل وجود آن ها آلترناتیوها، نشدنی قلمداد شده و نهایتاً حذف گردند عبارتنداز:
● دلایل اقتصادی: به عنوان مثال می توان برای رفتن به منزل، آلترناتیوهای تاکسی، آژانس، اتوبوس و حالت پیاده را مطرح نمود و از میان آن ها رفتن به منزل با آژانس را وقتی که پولی همراه نداریم، درنظر گرفت که به دلیل اقتصادی این آلترناتیو حذف می‌گردد و باید ازمیان آلترناتیوهای باقیمانده، آلترناتیو مناسب را انتخاب نماییم.
● دلایل تکنیکی: به عنوان مثال می توان در مثال قبل، آلترناتیو رفتن به منزل به صورت پیاده را درنظر گرفت که به دلیل مسافت زیاد از نظر تکنیکی معمولا قابل اجرا نمی باشد و حذف می‌گردد.
● دلایل سیاسی
● دلایل اجتماعی
نهایتاً آلترناتیو نشدنی به هریک از دلایل فوق حذف شده و از بین آلترناتیوهای شدنی، بهترین آن ها را انتخاب می‌کنیم.
■ آلترناتیوها از نظر عملکرد:
آلترناتیوهای شدنی از نظر عملکرد به دو گروه زیر تقسیم میشوند:
◄ آلترناتیوهای مستقل- آلترناتیوهای مستقل، آلترناتیوهایی هستند که انتخاب یکی از آن ها به انتخاب سایر آلترناتیوها ربطی نداشته و موجب حذف آنهانمی گردد. (به عنوان مثال درمورد آلترناتیوهای مستقل می توان هدف را افزایش سطح بهداشت جامعه در نظر گرفت که از طریق واکسیناسیون، دادن دفترچه بیمه به مردم، بالا بردن سطح بهداشتی مردم و….. می‌تواند صورت پذیرد و این موارد مستقل از هم هستند و می‌توانند حتی به صورت همزمان هم انجام شوند.)
◄ آلترناتیوهای ناسازگار- آلترناتیوهای ناسازگار، آلترناتیوهایی هستند که در آن ها انتخاب یکی موجب حذف سایر آلترناتیوها می‌گردد.(به عنوان مثال برای رفتن به منزل نمی توان هم با اتوبوس، هم با آژانس و هم پیاده رفت و یا اگر در یک زمان به سه جای مختلف دعوت داشته باشیم، نمی توانیم به طور همزمان به هرسه جا برویم و در هردوی این موارد به محض انتخاب یکی از آلترناتیوها، سایر آن ها می‌گردد).
