گرایش :جزا و جرم شناسی
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد رفسنجان
دانشکده حقوق
پایان نامه برای دریافت درجهی کارشناسی ارشد
رشته : حقوق جزا و جرم شناسی
عنوان:
سیاست جنایی ایران در قبال بزه فرار از خدمت
استاد راهنما:
دکتـر مهرداد رایجیان اصلی
استاد مشاور:
دکتـر امیر حمزه زینالی
تابستان ۱۳۹۱
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست مطالب
چکیده ۱
مقدمه ۲
۱ ـ بیان مسأله اساسی تحقیق ۲
۲ ـ تعریف واژهها و اصطلاحات فنی و تخصصی . ۳ ۳ ـ پیشینه و ضرورت انجام تحقیق. ۴
۴ ـ اهداف تحقیق . ۴
۵ ـ سؤالهای تحقیق ۴
۶ ـ فرضیههای تحقیق . ۵
۷ ـ سازماندهی تحقیق . ۵
فصل اول: سیاست جنایی تقنینی درباره بزه فرار از خدمت ۶ مبحث اول: جرم انگاری بزه فرار از خدمت . ۸
گفتار اول: فلسفه و مبانی جرم انگاری . ۹
الف ـ مبنای جرم انگاری در شرایط عادی ۹
ب ـ مبنای جرم انگاری در شرایط ویژه . ۱۰
گفتار دوم: عدم ضرورت جرم انگاری برخی مصادیق فرار از خدمت. ۱۰
الف ـ جرم انگاری بدون توجه به امکانات نظام عدالت کیفری ۱۴
ب ـ برخی پیامد های جرم انگاری بدون ضرورت ۱۵
۱ ـ افزایش رقم خاکستری بزهکاری ۱۵
۲ ـ تورم جمعیت کیفری زندان ها . ۱۶
۳ ـ بازنمایی اجتماعی منفی نظام عدالت کیفری. ۱۶
گفتار سوم: گونههای جرم انگاری ۱۶
الف ـ جرم انگاری برای شرایط عادی. ۱۷
ب ـ جرم انگاری با کیفیات مشدده برای شرایط ویژه. . ۲۵
گفتارچهارم: استثناءهای جرم انگاری ۳۶
الف ـ معاذیر موجه. ۳۶
ب ـ واکنش به سوء استفاده از معاذیر موجه. ۳۷
مبحث دوم: نحوه پاسخدهی سیاست جنایی تقنینی به بزه فرار از خدمت ۳۹
گفتار اول: انواع پاسخدهی به بزه فرار از خدمت ۳۹
الف – پاسخهای سرکوبگر کیفری ۳۹
۱ـ طرد و حذف کامل بزهکار ۴۰
۲ـ سلب موقت آزادی بزهکار ۴۵
۲ـ۱ـ تحدید کیفر سالب آزادی در رابطه با فرار از خدمت ۴۷
۲ـ ۱ـ ۱ـ تعدیل در نحوه اجرای کیفر سالب آزادی ۵۰
۲ـ۱ـ ۲ـ تعدیل از طریق کیفرهای موازی حبس ۵۲ ب ـ پاسخهای سرکوبگر غیرکیفری. ۵۳
۱ـ تحریمهای اداری و انضباطی . ۵۳
۱ـ۱ـ محرومیتهای سالب حقوق شغلی . ۵۳
۱ـ۲ـ محرومیت از حقوق اجتماعی در مورد کارکنان وظیفه . ۵۸
گفتار دوم: جهت گیری سیاست جنایی در مجازات عوامل مؤثر در ارتکاب بزه فرار از خدمت ۶۰ الف ـ مباشرت در فرار از خدمت ۶۰
ب ـ مباشرت در صدور تصدیق نامه خلاف واقع راجع امور نظام وظیفه. ۶۰
ج ـ معاونت در فرار از خدمت ۶۱
دـ شروع به جرم . ۶۲ گفتار سوم: جرمزدایی و کیفرزدایی تقنینی از بزه فرار از خدمت ۶۳
الف ـ مفهوم جرمزدایی و انواع آن . ۶۳
ب ـ مفهوم کیفرزدایی و انواع آن ۶۵
ج ـ جلوههایی از جرم زدایی و کیفرزدایی تقنینی در پاسخ های کیفری. ۶۶
۱ـ جرمزدایی از فرار از خدمت نظامیان دوره ذخیره و احتیاط در زمان صلح ۶۶
۲ـ کیفرزدایی تقنینی از بزه فرار از خدمت کمتر از ۶۰ روز کارکنان وظیفه ۶۶
۳ـ کیفرزدایی تقنینی از طریق معافیت از مجازات . ۶۸
۴ ـ کیفرزدایی تقنینی از طریق تخفیف مجازات . ۶۸
۵ ـ کیفرزدایی تقنینی در فرار با تجهیزات و حذف کیفیات مشدده ۷۱
۶ـ کیفرزدایی تقنینی از طریق شمول مقررات صلح بر زمان آتش بس ۷۱
۷ ـ کیفرزدایی تقنینی از طریق تمایز بین کارکنان ثابت و وظیفه در پاسخ دهی ۷۲ دـ جلوه هایی از کیفرزدایی تقنینی در پاسخ های غیر کیفری . ۷۲
۱ـ کیفرزدایی تقنینی از طریق تعدیل در محرومیت ها . ۷۲
۲ـ کیفرزدایی تقنینی از طریق تعدیل در مقررات تجدید دوره ۷۳
مبحث سوم: پیشگیری از بزه فرار از خدمت. ۷۴
گفتار اول: عوامل خطر در خصوص کارکنان وظیفه. ۷۵
الف- عوامل خطر برون سازمانی مؤثر بر ارتکاب بزه فرار از خدمت . ۷۵
۱ـ عوامل خانوادگی . ۷۵ ۱ـ۱ـ متشنج بودن محیط خانواده ۷۶
۱ـ۲ـ طلاق والدین ۷۶
۱ـ۳ـ تأهل و مسائل عاطفی. ۷۶
۲- فقر فرهنگی ۷۷
۳ـ ناتوانی جسمی و روانی. ۷۸
۴ـ کاهش عزّت نفس . ۸۰
ب ـ عوامل درون سازمانی مؤثر بر ارتکاب بزه فرار از خدمت . ۸۱
۱ـ وجود خلأ در اوقات فراغت ۸۱
۲ـ عدم انعطاف محیط سربازی . ۸۲
۳ـ رفتار نامناسب فرماندهان ۸۳
۴ـ سودمند نبودن انجام خدمت سربازی ۸۳
۵ـ شرایط اقلیمی و دوری محل خدمت از محل سکونت . ۸۳
۶ـ عدم پرداخت حقوق متناسب با انجام کار به سربازان ۸۴
۷ـ فقدان آموزش کافی ۸۵
۸ـ نقش دوستان در محیط سربازی ۸۵
۹ـ طولانی بودن مدت خدمت سربازی ۸۶
۱۰ـ تجدید دوره ۸۷
ج ـ موقعیت های جرم زا در خصوص کارکنان وظیفه ۸۷
۱ـ ضعف پلیس در شناسایی و دستگیری متهمین . ۸
۲ـ معافیت برای ازدواج با معلولین ۸۸
۳ـ معافیت فرزندان طلاق. ۸۹
۴ـ عدم نظارت بر کارگاه ها و محیط های شغلی ۹۰
گفتار دوم ـ عوامل خطر در مورد کارکنان ثابت . ۹۱
الف ـ عدم رضایت شغلی . ۹۱
ب ـ سوء مدیریت فرماندهان. ۹۲
ج ـ حذف محرومیت از اشتغال در خصوص متخصصین مجرب ۹۲
فصل دوم: سیاست جنایی قضایی درباره بزه فرار از خدمت. ۹۳
مبحث اول: جلوههای کیفرزدایی قضایی در خصوص بزه فرار از خدمت. ۹۴
گفتار اول: کیفرزدایی قضایی از طریق تعلیق تعقیب . ۹۴ الف ـ ارزیابی میزان استفاده از نهاد تعلیق تعقیب در سال ۱۳۸۹ ۹۵
ب- ارزیابی میزان استفاده از نهاد تعلیق تعقیب قبل از سال ۱۳۸۶ ۹۵
گفتار دوم: کیفرزدایی قضایی از طریق تعلیق اجرای مجازات ۹۷
الف ـ ارزیابی میزان استفاده از نهاد تعلیق اجرای مجازات . ۹۸
ب ـ ارزیابی از جهت نوع تعلیق تعیین شده ۱۰۱
ج ـ ارزیابی از جهت مدت تعلیق اجرای مجازات . ۱۰۱
دـ ارزیابی از جهت آثار تخطی متهم از شرایط تعلیق . ۱۰۳
گفتار سوم: کیفرزدایی قضایی از طریق منع و موقوفی تعقیب ۱۰۵
الف ـ ارزیابی میزان استفاده از نهاد موقوفی تعقیب . ۱۰۵
ب- ارزیابی میزان استفاده از نهاد منع تعقیب . ۱۰۵
گفتار چهارم: کیفرزدایی قضایی از طریق استفاده از نهاد آزادی مشروط ۱۰۷
الف ـ ارزیابی از جهت تعیین شرایط آزادی مشروط ۱۰۷
ب ـ ارزیابی از جهت مدت آزادی مشروط . ۱۰۸
مبحث دوم: تناسب قضایی جرم و مجازات در ارتباط با بزه فرار از خدمت. ۱۱۰
گفتار اول: تناسب مجازات در محدوده حداقل و حداکثر و مجازاتهای معین و موازی . ۱۱۰
الف ـ ارزیابی تناسب قضایی مجازاتهای اصلی در سال ۱۳۷۹ ۱۱۴
ب- ارزیابی تناسب قضایی مجازاتهای اصلی در سال ۱۳۸۹ ۱۱۴
گفتار دوم: تناسب قضایی مجازات از طریق تخفیف و تبدیل اختیاری ۱۱۸
الف ـ ارزیابی تناسب مجازات از طریق تخفیف و تبدیل کیفر در سال ۱۳۷۹ . ۱۲۱
ب- ارزیابی تناسب مجازات از طریق تخفیف و تبدیل کیفر در سال ۱۳۸۹ ۱۲۲
گفتار سوم: تناسب قضایی جرم و مجازات از طریق تشدید کیفر ۱۲۴
الف ـ ارزیابی تناسب مجازات در تکرار جرم ۱۲۷
ب ـ ارزیابی تناسب مجازات در تعدد جرم ۱۳۲
ـنتیجهگیری و پیشنهادها ۱۳۶
ـ فهرست منابع . ۱۴۴
ـ فهرست جدول ها
جدول شماره (۲ـ۱) مجازاتهای تعیین شده به تفکیک نوع با بررسی آراء دادگاه
نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۷۹ . ۱۱۶
جدول شماره (۲ـ۲) مجازاتهای تعیین شده به تفکیک نوع با بررسی آراء دادگاه
نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۹ . ۱۱۷
جدول شماره (۲ـ۳) مجازاتهای تعیین شده به تفکیک نوع در مقابله با بزهکاری
دومین با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۷۹ ۱۲۹
جدول شماره(۲ـ۴) مجازاتهای تعیین شده به تفکیک نوع درمقابله با بزهکاری
دومین با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۹ . ۱۳۱ جدول شماره (۲ـ ۵) مجازاتهای تعیین شده به تفکیک نوع در مقابله با تعدد
فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۷۹ . ۱۳۳
جدول شماره (۲ـ ۶) مجازاتهای تعیین شده به تفکیک نوع در مقابله با تعدد
فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۹ . ۱۳۵
ـ فهرست نمودارها
نمودار شماره (۲ـ۱) میزان استفاده از نهاد تعلیق تعقیب با بررسی قرارهای دادسرای نظامی
زاهدان در ارتباط با بزه فرار از خدمت در سالهای ۱۳۸۶ـ ۱۳۸۴ ۹۶
نمودار شماره (۲ـ۲) میزان استفاده از نهاد تعلیق تعقیب با بررسی قرارهای دادسرای نظامی
زاهدان در ارتباط با بزه فرار از خدمت در سال ۱۳۸۹. ۹۶
نمودار شماره (۲ـ۳) میزان استفاده از نهاد تعلیق اجرای کیفر در ارتباط با بزه فرار از خدمت
با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۷۹. ۱۰۰
نمودار شماره (۲ـ۴ ) میزان استفاده از نهاد تعلیق اجرای کیفر در رابطه با بزه فرار از خدمت
با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۹. ۱۰۰
نمودار شماره (۲ـ ۵) مدت تعلیق اجرای کیفر در رابطه با بزه فرار از خدمت با بررسی
آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۷۹ . ۱۰۲
نمودار شماره (۲ـ ۶) مدت تعلیق اجرای کیفر در رابطه با بزه فرار از خدمت با بررسی
آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۹ . ۱۰۲
نمودار شماره(۲ـ۷) تصریح تفهیم ماده ۳۵ قانون مجازات اسلامی در دادنامهها
در ارتباط با بزه فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و
بلوچستان در سال ۱۳۷۹ ۱۰۴
نمودار شماره(۲ـ ۸) تصریح تفهیم ماده ۳۵ قانون مجازات اسلامی در دادنامهها
در ارتباط با بزه فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و
بلوچستان در سال ۱۳۷۹ ۱۰۴
نمودار شماره (۲ـ ۹) میزان استفاده از نهاد منع و موقوفی تعقیب در ارتباط
با بزه فرار از خدمت با بررسی قرارهای دادسرای نظامی استان سیستان و
بلوچستان در سالهای ۱۳۸۹ ـ ۱۳۸۵ ۱۰۶
نمودار شماره (۲ـ ۱۰) مدت آزادی مشروط در آراء در ارتباط با بزه فرار از خدمت با
بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۷۹ . ۱۰۹
نمودار شماره (۲ـ۱۱) مدت آزادی مشروط در آراء در ارتباط با بزه فرار از خدمت با
بررسی آراء دادگاه نظامی استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۹ ۱۰۹
نمودار شماره (۲ـ ۱۲) میزان استفاده از مجازات اصلی، تخفیف و تبدیل
مجازات در رابطه با بزه فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان
سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۷۹ ۱۲۳
نمودار شماره (۲ـ ۱۳) میزان استفاده از مجازات اصلی، تخفیف و تبدیل
مجازات در رابطه با بزه فرار از خدمت با بررسی آراء دادگاه نظامی استان
سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۹ ۱۲۳
چکیده
اکثر کشورها دارای ارتش و پلیس حرفهای بوده و خدمت وظیفه اجباری را حذف نمودهاند، لیکن سیاست جنایی تقنینی ایران، نه تنها انجام خدمت وظیفه اجباری را حذف نکرده، بلکه در آخرین اراده خود، اقدام به جرم انگاری جدید در مورد مشمولین نموده و غیبت آنها را تحت شرایطی فرار محسوب، و نهادهای دولتی و مؤسسات غیر دولتی و خصوصی و. را به همکاری با پلیس در شناسایی و دستگیری مشمولین غایب و فراریان ملزم و بکارگیری آنان را منع و برای متخلفین ضمانت اجرا تعیین نموده است، این در حالیست که با توجه به ضعف پلیس در شناسایی متهمین فراری و نیاز کارکنان وظیفه به کارت پایان خدمت و معافیت برای اشتغال و وابستگی کارکنان ثابت به حقوق، آنچه تأثیر بیشتری در پیشگیری از بزه فرار از خدمت در زمان صلح دارد، ضمانت اجراهای اداری و مدنی در کنار فراهم نمودن رضایت شغلی است نه ضمانت اجراهای کیفری.
سیاست جنایی ایران در خصوص بزه فرار از خدمت چالشهایی را نیز تجربه نموده است، مانند تصویب قوانین جرمزا و قوانینی که موجب رواج طلاقهای صوری و فریب در ازدواج برای اخذ معافیت از انجام خدمت وظیفه شدهاند. اما ایرادات دیگری، مانند عدم تفاوت بین فرارهای کوتاه مدت و بلند مدت، عدم تفاوت بین فرار درجهدران و افسران، تعارض بین برخی از قوانین اداری و کیفری و. در سیاست جنایی تقنینی مشاهده میشود.
از ویژیگیهای سیاست جنایی مفید و مؤثر در مقابله با پدیده بزهکاری، قابلیت انطباق آن با تغییر اوضاع و احوال اجتماعی، تحول و تکامل است، این امر در تدوین قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲ و قانون اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب ۱۳۹۰، در جرمزدایی، کیفرزدایی تقنینی و بر طرف کردن برخی ابهامها راجع فرار از خدمت و تأسیس برخی نهادهای جدید دیده میشود. اما سیاست جدید افزایش حقوق کارکنان وظیفه، اگرچه در پیشگیری از فرار از خدمت مؤثر است، اما در بلند مدت هزینههای سنگین این مصوبه، و نقش مهم نیروی متخصص و مجرب در تأمین امنیت، چارهایی جز حذف خدمت وظیفه اجباری و تشکیل پلیس و ارتش حرفهای را برای سیاستگذران باقی نخواهد گذاشت. بررسی آراء دادگاههای نظامی نیز نمایانگر آن است که، سیاست جنایی قضایی ایران در خصوص کیفرزدایی قضایی و تناسب قضایی جرم و مجازات در رابطه با بزه فرار از خدمت رویه یکسانی نداشته و نوع کیفر بسته به سلیقه و تشخیص دادرس متفاوت میباشد.
واژگان کلیدی: سیاست جنایی؛ جرمانگاری؛ پیشگیری؛ جرمزدایی؛ کیفرزدایی؛ فرار از خدمت؛ نظامیان
مقدمه
۱ ـ بیان مسأله اساسی تحقیق
بهرغم آنکه نیروهای مسلح مظهر نظم و انضباط هستند، لیکن وقوع جرم در این بخش از جامعه نیز گریز ناپذیر است، یکی از جرایمی که در خصوص نظامیان مطرح بوده و از مهمترین جرایم نیز محسوب میشود فرار از خدمت است. عدم حضور فرد یا افراد نظامی در زمان مورد نیاز گاهی مأموریت یگان را با اختلال جدی روبرو میکند، به همین جهت داشتن یک سیاست جنایی مناسب در قبال بزه فرار از خدمت تأثیر زیادی در مقابله و کنترل آن و افزایش کارآمدی نظام عدالت کیفری و در نتیجه کاهش ظرفیت جنایی این بزه در جامعه نیروهای مسلح خواهد داشت.
قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح بسته به این که بزهکار از نیروهای کادر یا وظیفه بوده و با در نظر گرفتن این که فرار در زمان صلح یا جنگ اتفاق افتاده، ضمانت اجراهای کیفری متفاوتی در نظر گرفته که صرفنظر از مجازات محارب در بقیه موارد با اتکا به ضمانت اجرای کیفری حبس و. درصدد پیشگیری و کنترل این بزه میباشد.
