۲-۲-۲٫ عزت نفس

عزت نفس ضعیف ریشه انواع مشکلات است.از جمله اینکه مانع احساس خشنودی یا ارامش خاطر می شود همچنین به افسردگی بی خوابی تنش ‌و انزوا طلبی و بی کسی کمک می‌کند و در نهایت موجب خلاف کاریهای کوته فکرانه می شود(گیله گل بهروزان۱۳۸۷/۸)

به نظر کریستین وبرعزت نفس در واقع سنجشی است که چگونه خود را درک می‌کنیم در واقع یک جور درجه بندی ارزش‌های ماست(گیله گل بهروزان,۸,۱۳۸۷)

۲-۲-۳٫ امیدواری

شی­یر، کارور و بریچز^[۷](۱۹۹۴) خوش­بینی و بدبینی را به عنوان انتظار نتایج فراگیر مثبت و منفی تعریف ‌می‌کنند و بر این باورند که جهت­گیری امیدوارانه به آینده باعث می­ شود فرد موقعیت­های استرس ­زا را با دید مثبت ارزیابی کند و محاسبه خوبی از توانایی­هایش برای حل مشکلات داشته باشد. امیدواری با رضایت از زندگی رابطه­ مثبت و با نقصان در سلامت رابطه منفی دارد(تنهای رشوانلو ودیگران، ۱۳۹۱، ۷۵).

روانشناسی جدید سعی دارد توجه خود را صرفاً به مشکلات روانی معطوف نسازد و بیشتر بر جنبه­ های مثبت زندگی تأکید دارد. هدف روانشناسی مثبت سرعت بخشیدن به تغییر مرکز ثقل روانشناسی است به گونه ­ای که علاوه بر پرداختن به ترمیم و مداوای بیماری­ها، به ساختن کیفیات مثبت زندگی نیز اقدام کند. امیدواری یکی از خصوصیات مثبت انسان است که طی دو دهه­ گذشته، توجه ویژه­ای را در روانشناسی و علوم اجتماعی به خود جلب ‌کرده‌است. امیدواری به جهت­گزینی اشاره دارد که در آن معمولاً پیامدهای مثبت مورد انتظارند و این پیامدها به عنوان نتایج عوامل ثابت، کلی و درونی در نظر گرفته می­شوند. تایلر^[۸] و همکاران در این زمینه بیان ‌می‌کنند که اگر ادراکات عادی انسان با یک مفهوم مثبت از خود و کنترل شخصی و یک دیدگاه امیدواری ، حتی کاذب ‌در مورد آینده همراه شود، نه تنها در اداره­ی جزر و مد زندگی روزانه، بلکه در کنارآمدن با حوادث بسیار استرس ­زا و تهدیدزای زندگی، به افراد کمک می­ کند(نصیر، ۱۳۹۰، ۵۶).

امیدواری ،خوشبینی، نگرش­ها و گرایش­های مثبت برنامه­ ریزی برای بهبود جستجوی اطلاعات و بازسازی موقعیت­های بد بر حسب مثبت­ترین جنبه­هایشان را پیش ­بینی می­ کند. خوش­بین­ها جبرگرایی، سرزنش و فرار را کمتر به کار می­برند، بر جنبه­ های منفی موقعیت متمرکز نمی­شوند یا در زمینه سرکوب نشانه­هایشان کوشش نمی­کنند و موقعیت­های غیرقابل تغییر را به جای تلاش در فرار از آن ها می­پذیرند. به طور کلی خوش­بین­ها نسبت به بدبین­ها گرایش بیشتری به کاربرد راهبردهای مسئله­مدار دارند(موسوی­نسب و تقوی، ۱۳۸۴، ۱۱۲).

عموم مردم امیدواری را در نظرگرفتن نیمه پر لیوان یا عادت به انتظار پایانی خوش برای هر دردسر واقعی در نظر می­ گیرند. در کل امیدواری به معنای داشتن انتظارات مثبت برای نتایج و پیامدها است. امیدواری مزایای متعددی دارد. این صفت کمک می­ کند تا فرد در برابر افسردگی که منجر به شکست وقایع ناگوار در زندگی می­ شود ایستادگی کند. این موهبت به فرد کمک می­ کند تا در مقایسه با آنچه که دیگران از او انتظار دارندموفقیت بیشتری در زندگی و محیط کاری و… به دست بیاورد (آقایی و دیگران، ۱۳۸۶، ۱۱۸).

در تعریف خوشبینی، کارور و شی­یر(۲۰۰۲ و ۲۰۰۳) روی مدل ارزش امید برای انگیزه متمرکز شدند و فرض کردند رفتار، در محدوده پیگیری اهداف سازماندهی می­ شود. بر اساس تئوری ایشان پیگیری خوش­بینانه اهداف برای افراد خوش­بین، ارزش و اعتماد به نفس را به دنبال ‌می‌آورد که آن ها قادر خواهند بود ‌به این اهداف دست یابند. از طرف دیگر بدبین­ها تمایلی ‌به این ندارند که به اهدافشان دست پیدا کنند، ‌بنابرین‏ به سمت اهدافشان حرکت نمی­کنند. ‌بنابرین‏ شخصی که به نتیجه امیدوار است به عنوان شاهدی برای کارایی هدف رفتار عنوان می­ شود(Shogren & et al,2006,38).

افرادی که به دریافت نتیجه مثبت امیدوارند تلاش و میل بیشتری برای رسیدن به اهداف و برنامه ­های خود دارند.

۲-۲-۴٫رضایت از زندگی

برای نخستین بار در سال ۱۹۵۹ هری رابرتز بیان نمود که یک رشته اعداد را به طور تصادفی استخراج نموده و نمودار آن را ترسیم ‌کرده‌است که شبیه نمودار یک رشته از قیمت‌ها ی سهام می‌باشد.وی اشاره کرد که اگر تغییرات قیمت سهام را هم محاسبه و این تغییرات بر روی نموداری رسم کنیم ، دو نمودار بسیار شبیه به هم خواهد بود. وی درخواست نمود تحقیقات بیشتری صورت پذیرد تا نتیجه گیری او ‌در مورد تصادفی بودن تغییر قیمت سهام مورد بازبینی قرار گیرد .در سال ۱۹۵۹ فیزیکدانی به نام از بورن که در این سال به بازار سهام علاقه مند شده بود تحقیق دیگری را انجام داد .وی اعدادی از قیمت های سهام را مورد بررسی قرار داد و دریافت که تغییرات قیمت‌ها از یکدیگر مستقل می‌باشند. هر چند دیدگاه ازبورن با رابرتز فرق می کرد اما نتایج شان مشابه بود.

در پی آزمون های رابرت و ازبورن ،آزمون های مور^[۵۹]۱(۱۹۶۲)، فاما^[۶۰]۲ (۱۹۶۵) و گرانجر و مورگن اشتر^[۶۱]۳ (۱۹۶۳) بر نتایج اولیه آن دو صحه گذاشتند .مور به دنبال همبستگی زمانی تغییرات پی در پی قیمت تک تک سهام بر آمد .وی قیمت های هفتگی سال‌های ۱۹۵۱ تا ۹۵۸ را با قیمت ۲۹ سهمی که به صورت تصادفی انتخاب کرده بود بررسی نمود و ضریب همبستگی ۶% را به دست آورد .این رقم بسیار پایین گویای این مطلب بود که مطالعه تغییرات هفتگی قیمت برای پیش‌بینی قیمتهای آینده بی ارزش می‌باشد.

فاما رقم های روزانه تغییرات قیمت سهام را برای ۵ سال (۱۹۵۸تا۱۹۶۲) مورد بررسی قرار داد و به ضریب همبستگی ۳%+ دست یافت.در واقع ،حتی تغییرات قیمت با تأخیر^[۶۲]۴ هم چندان همبستگی نشان نداد .به طور خلاصه همه شواهد حاصل از آزمون ها ی تجربی دال بر حمایت از فرضیه گام تصادفی بود که نشان می‌داد تغییرات قیمت سهام تا اندازه زیادی مستقل از یکدیگر می‌باشند.

بال و براون نیز نوعی دیگر از بررسی ها را انجام دادند آنان برای دوره زمانی ۱۹۴۶ تا ۱۹۶۰ نتایج نرخ های بازده عادی ۲۶۱ شرکت را مورد بررسی قرار دادند تا اثر اعلان سود سالیانه مشخص شود.

آنان شرکت‌ها را به دو گروه تقسیم کردند گروه اول ،شرکتهایی که بهتر از نرخ عادی بازار سود داشتند و دوم ،شرکتهایی که کمتر از نرخ بازار سود آور بودند .نتایج تحقیق آنان نشان داد که متوسط نرخ های بازده شرکت‌های با سود بیشتر افزایش داشته و برای سهام با سود کمتر عکس آن را مشاهده نمودند.به بیان دیگر محتوای اطلاعاتی مربوط به سود را ،بازار پیش‌بینی کرده بود.(جهان خانی و عبده تبریزی ،۱۳۷۲)^۵.

در زمینه بررسی سرعت تعدیل قیمتهای سهام پس از اعلان سود نیز مطالعات متعددی صورت گرفته است .

برای مثال افرادی از قبیل پاتل وولفسون^[۶۳]۱ (۱۹۸۴)،تالر^[۶۴]۲(۱۹۸۵)، باندت^[۶۵]۳(۱۹۸۷)، فرانسیس^[۶۶]۴ (۱۹۹۲) و بروکس^[۶۷]۵ (۲۰۰۳) در مطالعات خود ‌به این نتیجه رسیدند که تعدیل قیمت‌ها در ارتباط با اعلان سود ،آنی و فوری نمی باشد.

اما گرین و واتس^[۶۸]۶ (۱۹۹۶)،کا او^[۶۹]۷(۲۰۰۲)،بیاس^[۷۰]۸ (۱۹۹۹) به نتیجه ای کاملاً متفاوت دست یافتند .در ادامه مطالعات صورت گرفته لوئیچی ویل^[۷۱]۹ (۲۰۰۴) واکنش قیمت سهام نسبت به اعلان سود را سریع و فوری ارزیابی نمود.

۵-۲- اعلان سودحسابداری و محتوای اطلاعاتی آن

۱-۵-۲-تحقیقات بال و بران

نخستین تحقیقی که در زمینه اعلان سود و پیامد های ناشی از آن در حرفه حسابداری به صورت تجربی انجام شده است مربوط به پژوهشی می‌باشد که آقایان بال و براون در دهه ۱۹۶۰ میلادی انجام دادند .در آن زمان باور حسابداری عموماً بر این بود که مدیران قادرند با بهره گرفتن از سود حسابداری^[۷۲]۱۰ بازار را تحت تاثیر قرار دهند و به عبارت دیگر آن را گمراه نمایند. اما پس از چندی با ظهور فرضیه بازار کارا^[۷۳]۱۱ که معتقد به تاثیرگذاری سود بر قیمت سهام بود این دو دیدگاه در تقابل با یکدیگر قرار گرفتند.

بال و براون با در نظر گرفتن فرضیه بازار های کارا بر ان شدند تا از نظر تجربی به بررسی ارتباط بین قیمت سهام و سود بپردازند واز سوی دیگر پاسخی نیز برای این سوال مهم بیابند که آیا اعلان سود حسابداری حاوی اطلاعات تازه و بیشتری هست یا خیر ؟و در صورت تأیید این سوال توانایی آن را در جهت انتقال اطلاعات به بازار،مورد بررسی قرار دهند .بال و براون برای بررسی این امر در صدد بر آمدند تا پارانتر هایی از قبیل :

میانگین نرخ بازده غیر عادی^[۷۴]۱ ،بازده غیر عادی^[۷۵]۲ و سود غیر منتظره^[۷۶]۳ را مرود محاسبه قرار دهند.

بال و براون در بررسی های خود ‌به این نتیجه رسیدند که سود و بازده غیر عادی با یکدیگر در ارتباط می‌باشند و همچنین اعلان های سود منجر به ورود اطلاعات بیشتر به بازار می‌شوند. بال و براون اصطلاح محتوای اطلاعاتی را برای نشان دادن ارتباط بین سود سالیانه و نرخ بازده غیر عادی سالیانه ارائه کردند و این سوال را مطرح نمودند که آیا تغییرات قیمت سهام در تاریخ اعلان سود ، یک موضوع قابل توجه است یا خیر ؟البته مفهوم محتوای اطلاعاتی بدین معنی است که یک حادثه مانند اعلان سود بر قیمت سهام تاثیر گذار می‌باشد و این تاثیر دقیقاً در همان زمانی رخ می‌دهد که آن حادثه (مانند اعلان سود) اتفاق افتاده باشد .چرا که از نظر آنان مقصود از اطلاعات آن چیزی ست که از قبل شناخته شده نباشد .زیرا در غیر این صورت عوامل مؤثر بر قیمت سهام مربوط به رویدادهایی

می‌باشند که از قبل شناخته شده بودند.آن ها دریافتند که در صورت مشاهده ارتباط بین تغییرات سود و نرخ بازده غیر عادی می توان نتیجه گرفت که سود عامل مؤثری بر قیمت سهام می‌باشد . البته این بدان معنی نیست که سود ،واقعاً اطلاعاتی را به بازار منتقل می‌کنند. در این خصوص بال و براون در اولین تحقیقات انجام شده در سال ۱۹۶۸ دلایل و شواهدی را نسبت به وسعت اطلاعاتی که سوی منابع مختلف از قبیل مشاوران ،تحلیل گران مالی و . . . ارائه می شود مطرح کرده‌اند.

بال و براون^[۷۷]۴ (۱۹۶۸) ارتباط بین جهت حرکت سود غیر منتظره و میانگین بازده غیر عادی را مورد محاسبه قرار دادند و پیش‌بینی کردند که افرایش در سود غیر منتظره معمولا ً همواره با نرخ مثبت بازده غیر عادی و کاهش در آن نیز با نرخ بازده غیر عادی منفی توام می‌باشد .فرض بال و براون بر این بود که اعلان سود ،اطلاعات را به بازار منتقل می‌کند. آن ها این مسئله را با بررسی میانگین بازده غیر عادی در ماه های اعلان سود مورد مطالعه قرار دادند .اگر سود دارای جهت غیر عادی مثبت و برای نمونه های با سود غیر منتظره منفی باید میانگین نرخ بازده غیر عادی منفی وجود داشته باشد .به هر حال زمانی که آن ها تحقیق می‌کردند کوتاه ترین دوره در دسترس برای محاسبه بازده ،دوره های ماهانه بود و این یکی از محدودیت های آن دوره به شمار می‌آمد چرا که ،میانگین نرخ بازده غیر عادی در ما اعلان سود صفر نخواهد بود.بال و براون اندازه گیری سود ها ی غیر منتظره را از دو راه پیش‌بینی کردند .اولین راه استفاده از تغییر سود آوری بود .

مردان این مسئولیت سنگین را به دوش می کشند و در ادای آن، باید نهایت تلاش و کوشش خود را به کار گیرند.

خداوند زنان را از پذیرش چنین امور سنگینی معاف دانسته، و این مسئولیت را از دوش آنان برداشته است. بی تردید، در آن اعطا و این معاف، ساختار روحی، روانی و جسمی هر یک از دو صنف لحاظ شده است. (داودی، سعید، ۱۳۴۸)

۳-۳-۱- نظر امام خمینی(ره)

در دیدگاه اسلام، مسئولیت مهم زن، تربیت نسل انسانی (فرزندان)، گرم نگه داشتن محیط خانه و فراهم سازی رشد و شکوفایی فضایل اخلاقی در خانواده است. ساختار جسمی و روحی زن، با این مسئولیت مهم و ظریف تناسب ندارد. او موجودی عاطفی، مهربان، دلسوز، غمگسار، محبوب همسر و فرزندان خانواده است^[۱۰۰]. درگیری و خشونت، ورود به چالش های اجتماعی و حضور در نبردهای سیاسی با آنچه که خداوند در سرنوشت و طبیعت او قرار داده است، همخوانی کمتری دارد.

در اینکه حضور زن در اجتماع و یا اشتغال وی و همچنین کسب مناصب غیر کلیدی در جامعه، چه اندازه برای زنان مجاز است، بحثی است که باید در جای خود مطرح شود. (که یقیناً در بخش هایی مجاز، بلکه ضروری است) ولی دو نکته را نباید فراموش کرد:

1. اگر حضور گسترده ی زنان در اجتماع، سبب کم رنگ شدن حضور خانوادگی آنان و سست شدن بنیان های خانواده گردد، باید این حضور به حداقل برسد و در واقع، فعالیت و رسالت اصلی زنان نباید تحت الشعاع امور دیگر قرار گیرد.

به عبارت دیگر: ادای مسئولیت خانوادگی برای زنان و فراهم ساختن محیط امن و آسوده برای شوهر و فرزندان، دقت و مراقبت در امر تربیت کودکان و تغذیه مناسب اعضای خانواده و رساندن ویتامین ها و نیازهای متناسب جسمی به آنان، کاری بس مهم، ارزشمند و اساسی است که همه ی کارهای دیگر را تحت الشعاع قرار می‌دهد و این امور مهم، تنها از عهده ی زنان ـ با همکاری شوهران ـ بر می‌آید.

در واقع، زنانی که ‌بر اساس ضرورت، پای به عرصه ی اجتماع می‌گذارند و برای گردش امور جامعه، ناچار به ترک خانه و فرزندان ـ برای ساعات طولانی در روز ـ می‌شوند؛ یقیناً به یک فداکاری مهم و نوعی از خود گذشتگی دست می‌زنند؛ چرا که برای رسیدگی به دیگران و سر و سامان دادن بخش هایی از جامعه، خانه و خانواده را از خورشیدی مهربان و موجودی مؤثر و کارساز، به مقدار زیاد محروم می‌سازند. (حکیمی، محمدرضا، ۱۳۶۸)

1. در حضور اجتماعی زنان، مسأله اختلاط و ارتباط با بیگانگان و ناهمگنان در کانون توجه قرآن قرار دارد. حتی حضور ضروری زنان در جامعه برای رفع نیاز همگان و مسأله آموزش های لازم، باید در پرتو عفّت و پرهیز از خودنمایی و تبرّج و عدم اختلاط با ناهمگنان باشد.

از این دو نکته فقط با همین اشاره می گذریم و سراغ بحث اصلی در این قسمت از مجموعه می رویم.

آنچه که در اینجا، مورد بحث و بررسی ماست، مدیریت کلان و کلیدی جامعه است.

ما معتقدیم این نوع مدیریت ها به دست زنان سپرده نشده است و اسلام آنان را از به دست گرفتن این امور، معاف داشته است.

مؤید موضوع آیات و روایات است:

1. نخستین آیه ای ممکن است در این بحث مورد استفاده قرار گیرد، آیه ی ۳۴ سوره ی نساء است که فرمود «الرِّجالُ قَوَامُونَ عَلی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعضَهُم عَلی بَعضٍ». این آیه به طور گسترده در »مدیریت مردان بر زنان در خانواده» مورد بررسی قرار گرفت.

۳-۳-۲- نظر علامه طباطبایی:«این علت برتری در مردان (تعقل افزونتر و توان بیشتر) مخصوص خانواده و همسران نیست؛ بلکه این حکم برای گروه مردان در برابر گروه زنان است. در تمام اموری که زندگی این دو صنف به آن مرتبط است، مانند مسائل حکومتی و قضاوت و مانند آن، به سبب برتری عقلی مردان، مدیریت و رهبری به عهده ی آنان است^[۱۰۱]».

ولی جمع دیگری از مفسران، این ایه را در محدوده ی روابط زوجین می دانند و معتقدند که در این محدوده، حق سرپرستی و مدیریت با مردان است. و آیه به فراتر از این محدوده نظری ندارد.

آنچه که ما در آنجا گفته ایم این نکته است که از این آیه نمی توان حکم مولوی و قطعی برای لزوم مدیریت مردان بر زنان در جامعه را فهمید؛ ولی به هر حال، تعلیل آیه «بِما فَضَّلَ اللهُ بَعضَهُم عَلی بَعضٍ» ـ که به گفته ی اکثریت قریب به اتفاق مفسران آنچه مایه ی برتری مردان بر زنان است عقل افزونتر و نیروی جسمی بیشتر است ـ در جامعه نیز جاری است. و از باب «حُکم الأمثال فیما یجوز و فیما لایجوز سواء»، در جامعه نیز مدیریت از آنِ مردان است، نه زنان. بلکه شاید بتوان گفت وقتی در امر اداره ی خانواده که اهمیتش از اداره ی یک جامعه کمتر و مدیریت آن از اداره ی یک ملت و مجموعه ی بزرگ آسان تر است، قرآن کریم سرپرستی و ریاست را به عهد ی مردان گذاشته است، به طریق اولی ریاست و مدیریت جامعه نیز ـ که اندیشه ای بس عمیق تر و والاتر و توانی افزونتر را می طلبد ـ بر دوش مردان خواهد بود. (نوری، یحیی، ۱۳۶۹)

۳-۳-۳-نظرآیت الله سبحانی:

آیت الله جعفر سبحانی در این باره معتقد است:

می‌دانیم که زن و شوهر با هم نمی توانند سرپرستی خانواده را به عهده بگیرند زیرا نتیجه اینگونه مدیریت ها هرج و مرج و عقب ماندگی در خانواده می‌باشد. برای اینکه در این فرض، دو طرز تفکر و سلیقه های مختلف آنان بر کانون خانواده حاکم خواهند بود. و ثانیاًً در فرض اشتراک در سرپرستی خانواده، هیچ یک از زن و شوهر مسئولیت شایسته و لازم را احساس نخواهند کرد و کارهای منزل را به همدیگر واگذار خواهند نمود پس در این فرض موفقیتی برای خانواده به وجود نمی آید.

فرض دوم این است که زن سرپرست خانواده باشد. در این صورت باید ویژگی های طبیعی زن را برای این کار بررسی نموده و ملاحظه نمائیم که آیا زنان برای سرپرستی خانواده مناسبند؟ در جواب باید گفت: اگرچه زنان در مسائلی دارای مزایا و امتیازات خاصی می‌باشند، ولی بررسی خصوصیات اخلاقی و جسمی آنان نشان می‌دهد که آنان از جهت صلاحیت سرپرستی، نمی توانند پا به پای مردان پیش آیند و خود نیز به طور طبیعی علاقمندند که پیوسته زیر نظر یک شخص شایسته اداره شوند. (سبحانی، جعفر،۱۳۷۰)

۳-۳-۴- نظر کلیودالسون روانشناسی معروف:

خانم «کلیودالسون» که یک روانشناس معروف است می‌گوید: «بزرگترین علاقه ی من مطالعه ی روحیه ی مردها است از این جهت چندی پیش به من مأموریت داده شد که تحقیقاتی درباره ی عوامل روانی زن و مرد به عمل بیاورم و ‌به این نتیجه رسیدم که: تمام زنها علاقه دارند تحت نظر شخص دیگری کار کنند و به طور خلاصه از مرئوس بودن و تحت نظر رئیس کار کردن خوششان می‌آید و تمام زنها می خواهند احساس کنند که وجودشان مؤثر و مورد نیاز است و سپس نتیجه می‌گیرد که: به عقیده ی من این دو نیاز روحی زن از این واقعیت سرچشمه می‌گیرد که زنها تابع احساسات و مردان تابع عقل هستند. (مطهری، مرتضی،۱۳۸۵)

جدول ۲-۱ نظریه ها و رویکردهای نوین رهبری

تئوری
ارائه دهنده
سال ارائه
خلاصه تئوری

رهبری تمام عیار^[۵۲]

باس و الیور^[۵۳]

۱۹۹۳

الگویی مبتنی بریک مدل سلسله مراتبی، قرار گرفتن کارکردهای رهبری برروی یک دامنه از فعالیت های منفعل، غیر مؤثر تا فعال، در بر گیرنده سه نوع سبک رهبری تعامل گرا و انفعالی/ اجتنابی و شامل سه پیامد رفتاری: تلاش بسیار، رهبری اثربخش و رضایت، تبیین بهتر فرآیندهای رهبری، دیدن اشتباهات و تحریفات توسط رهبر، اثربخش ترین رهبری آن است که به طور منظم هم از رفتارهای رهبری تحول گرا ( نفوذ آرمانی، ملاحظات فردی، انگیزش الهام بخش، تحریک ذهنی) و هم از پاداش مشروط رهبری تعمل گرا استفاده کند.

رهبری راهبردی^[۵۴]

همبریک و میسن

۱۹۸۴

اثرگذاری رهبر بر موفقیت مطلوب سازمان و فرهنگ سازمانی، تصمیم گیری پر بعد و پر برآیند، تصمیمات جهت دار، بلند مدت و بنیادی، سازواری سیستم از طریق توسعه یادگیری سازمانی، نفوذ در حلقه های سازنده و ساختار تعاملی سازمان، فراهم کردن زمینه نفوذ بیشتراز طریق اعتماد سازی و توسعه سرمایه اجتماعی در درون و برون سیستم و توسعه پتانسیل انگیزشی، هدایت از طریق سیاست گذاری و اجماع بر سر محیط جهانی پیچیده، مبهم، غیر قابل اطمینان و فرار، تخصیص بهینه منابع، در نظر گرفتن کلیه تمایلات، تفاوت های شخصیتی، برنامه ها، ذینفعان سازمان و فرهنگ های مختلف.

رهبری خدمتگذار^[۵۵]

گرینلیف^[۵۶]

۱۹۷۷

برابری رهبر با زیردستان در راستای هدایت آنان، برابری تمام اعضای سازمان در حقوق، اطلاعات و چشم اندازهای سازمان، نقش رهبر به عنوان تسهیل گر در شکل گیری گروه در سازمان.

رهبری تحول آفرین

برنز و باس^[۵۷]

۱۹۷۸

تأکید بر خصوصیات اخلاقی و ایده آل های متعالی مانند آزادی، عدالت، برابری، صلح و انسانیت، برانگیختن زیردستان به منظور تلاش بیشتر در جهت دستیابی به اهداف سازمان، ارتقای سطح آگاهی زیر دستان از اهمیت و ارزش نتایج مشخص، واداشتن زیر دستان به فراتر رفتن از منافع فردی به خاط تیم، سازمان و نظام، ارتقای سطوح نیازهای زیردستان به نیازهای مرتبه بالاتر، تأکید بر نفوذ آرمانی انگیزش الهام بخش، تحریک عقلانی، ملاحظات فردی.

رهبری اصیل^[۵۸]

مؤسسه‌ رهبری

۲۰۰۴

تمرکز بر خود کنترلی ( خودتنظیمی) و خودآگاهی رهبر و پیروان، نقش تعدیلگر مثبت سازمانی و تأکید بر عمل.

رهبری معنوی^[۵۹]

براون وتروینو^[۶۰]

۲۰۰۶

تأکید بر ارزش ها، عقاید و رفتارهای افراد و دادن انگیزه به آن ها، تعهد و بقای معنوی، تصمیم گیری مشترک بین رهبرو زیردستان، صداقت، راستگویی و اعتماد متقابل بین رهب و پیروان و توجه به نتایج کار.

جهان بینی رهبری

وکسلر

۲۰۰۶

جهان بینی تنظیمی

تأکید بر رهبری بوروکراتیک و حفظ وضع موجود، رواج سیستم سلسله مراتبی، وفادار ماندن به سیستم، مقاومت در برابر تغییر، احترام به سنت ها و رسوم گذشته.

جهان بینی کار آفرینی

تأکید بر رهبری فرصت طلب، نتیجه محور بودن، ارزیابی زیردستان بر اساس نتایج کارکردی، استفاده از تجارب گذشته، توجه و امتیاز دادن به رقابت.

جهان بینی اجتماعی

تأکید بر رهبری مشارکتی و انجام فعالیت ها به صورت گروهی، پذیرش تغییر از سوی افراد، احترام به نظرات اعضاء گروه، محترم شمردن ارزش ها و فرهنگ مشترک افراد.

جهان بینی شبکه ای

تأکید بر رهبری دانش، تأکید بر توانمند سازی زیردستان، توجه ویژه به شایسته سالاری، تأکید بر نوآوری و خلاقیت.

اقتباس از ترک زاده و جعفری (۱۳۹۳)

۲-۱-۲-۱-۴-۷ جهان بینی رهبری

وکسلر(۲۰۰۶) معتقد است جهان بینی ها بر مبنای آنچه ما نسبت به کل هستی (جهان درون و بیرون) برداشت، ادراک، دریافت و احساس می نماییم، به وجود می‌آیند. از طریق فرضیات و مجموعه جهان بینی ها ی قابل دوام، افراد احساس آرامش و آسودگی می‌کنند. زمانی که اقدامات و تفکرات، منطقی و عقلانی باشند نشأت گرفته از حقایق آشکار و نتایج حاصل از جهان بینی ها است. جهان بینی ها افراد را به سمت آیین ها و اقدامات اساسی راهنمایی و هدایت می‌کنند. به افراد کمک می‌کند که از عهده ی اطلاعات ناقص و متغیر برآیند، به آن ها اطمینان می‌دهند که باید بر روی زمان، انرژی و علایق، سرمایه گذاری کنند. با انتخاب یک جها بینی متناسب با شرایط و اقتضائات محیط وتحول و متغیر می توان با برنامه ریزی و استفاده از فناوری روز به سوی آینده ای مطلوب تر با مشکلات سوق پیدا کرد.

جهان بینی ها در برگیرنده ی این مفهوم اند که آینده اغلب به طور آگاهانه ای توسط افرادی که برای واقعیت بخشیدن به خواسته ها، و اهداف و امیال فردی و جمعی تلاش می‌کنند، و بر روی زمان، انرژی و علایق سرمایه گذاری می‌کنند، طراحی می شود. وکسلر معتقد است اگر موقعیت یا محیط بیرونی سیستم تغییر یابد، رهبر اثربخش کسی است که بتواند جها ن بینی خود را متناسب با شرایط به وجود آمده تغییر دهد و سازمان خود را در راستای آن هدایت کند. هر جهان بینی ، به توصیف این که چطور طرفداران آن، می‌توانند در این دنیای متغیر زندگی کرده و در جهت تحقق امیال، خواسته ها و مطلوبیت های خود گام بردارند، پرداخته است. هر جهان بینی، خواسته های خاصی را ترجیح و مورد توجه قرار می‌دهد و از طرفی دیگر اندیشه‌های خاصی را ترجیح و مورد توجه قرارمی دهد و از طرفی دیگر اندیشه‌های خاص و مشخصی را شایسته بی اعتنایی می‌داند. مطلب جالب ایناست که آنچه باید انجام گیرد، و اینکه چگونه انجام پذیرد، چگونه هزینه هایی که از لحاظ زمان، سرمایه و انرژی در این راه صرف می شود، توجیه شود، همه در مطالب مختلف موجود در هر جهان بینی بیان می شود(جعفری،۱۳۹۱؛ ترک زاده و جعفری، ۱۳۹۲، ۱۳۹۳).

گشودگی^[۵۴]

خوشایندی^[۵۵]

وظیفه شناسی^[۵۶]

این عوامل از طریق انواع فنون ارزیابی، از جمله پرسش نامه های خود سنجی، آزمون های عینی و گزارش های مشاهده گران تأیید شدند. پژوهشگران بعدا آزمون شخصیتی را به نام پرسش نامه شخصیت NEO ساختند که از سرواژه های به دست آمده از حروف اول سه عامل اول برای اسم آن استفاده شده است. یافته های با ثبات عوامل یکسان از روش های ارزیابی مختلف، حکایت از آن دارند که می توان روی این عوامل به عنوان جنبه‌های برجسته شخصیت حساب کرد. این پنج عامل و صفات مشخصه آن ها در جدول فهرست شده اند.

مدل پنج عاملی شخصیت مک کری و کاستا

عامل شرح

روان رنجور خویی نگران، ناایمن، عصبی، بسیار دلشوره ای

برون گرایی معاشرتی، حراف، لذت جو، بامحبت

گشودگی مبتکر، مستقل، خلاق، شجاع

خوشایندی خوش قلب، دلسوز، ساده دل، مؤدب

وظیفه شناسی با دقت، قابل اعتماد، سخت کوش، منظم

پژوهشگران دیگر با دنبال کردن سر ‌نخ‌های که مک کری و کاستا فراهم کرده بودند فهرست های صفتی را درست کردند که ثابت شده آزمون های سریعتری برای این پنج عامل هستند. آزمودنی ها با انتخاب کردن واژه هایی که آن ها را بهتر توصیف می‌کنند ‌به این فهرست ها پاسخ می‌دهند. در یکی از این فهرست ها از ۱۰۰ صفت برای ارزیابی این پنج عامل استفاده شده است؛ در دیگری فقط ۴۰ صفت استفاده شده است (لو، کرانزلر، زو^[۵۷] و همکاران، ۲۰۰۷). رویکرد موفق دیگری برای ارزیابی پنج عامل اصلی و صفات شخصیت آن ها، از مصاحبه ای ساخت دار استفاده می‌کند که شامل ۱۲۰ سؤال است که آزمودنی ها به صورت شفاهی به آن پاسخ می‌دهند (گرادینی، کلانینگر، ونری و همکاران^[۵۸]، ۲۰۰۹).

اشاره ‌به این نکته اهمیت دارد که گر چه آزمون های دیگر به عنوان روش هایی برای ارزیابی پنج عامل اصلی ارائه شده اند ولی NEO روشی است که غالبا مورد استفاده قرار می‌گیرد (د راد، ۲۰۰۰؛ به نقل از شولتز، ۲۰۰۵). با این حال پژوهش نشان داده است که NEO مانند اغلب آزمون های شخصیت می‌تواند به وسیله رفتار آزمودنی هایی که می خواهند برداشت سازگاری روان شناختی مثبت به وجود آورند، تحریف شود (زیگ و وبستر^[۵۹]، ۲۰۰۳).

بین عوامل برون گرایی و روان رنجور خویی مک کری و کاستا و ابعاد برون گرایی و روان رنجور خویی نظریه آیزنک شباهت وجود دارد. به علاوه، خوشایندی و وظیفه شناسی در مدل مک کری- کاستا می‌توانند بیانگر انتهای پایین بعد روان پریش خویی آیزنک باشد (کنترل تکانه). گشودگی همبستگی مثبت بالایی با هوش دارد. همین طور خوشایندی با مفهوم علاقه اجتماعی آلفرد آدلر همبستگی دارد.

بررسی دو قلو ها معلوم ‌کرده‌است که از پنج عامل، این چهار مورد عنصر ارثی نیرومندتری دارند:

روان رنجور خویی، برون گرایی، گشودگی، و وظیفه شناسی. معلوم شده است که خوشایندی عنصر محیطی نیرومندتری دارد (حسن زاده, علی اکبری دهکردی, خمسه، ۱۳۹۱٫، برکمن^[۶۰]، ۱۹۹۵).

۱۳-۲-۱ ثبات بین فرهنگی

پنج عامل در فرهنگ های شرقی غربی مشاهده شده اند، یافته ای که از عنصر ژنتیکی آن ها حمایت می‌کند به گونه ای که مک کری و کاستا خاطر نشان کردند، به نظر می‌رسد پنج عامل اصلی وصفات آن ها بیانگر «ساختار مشترک شخصیت انسان» هستند که از تفاوت های فرهنگی فراتر می رود (مک کری و کاستا، ۱۹۹۷). از جمله فرهنگ های متفاوتی که در آن ها این پنج عامل و صفات آن ها یافت شده اندعبارت از: بریتانیایی، آلمانی پرتقالی، چکی، ترکی، عبری، چینی، کره ای، ژاپنی، فرانسوی، فیلیپینی و کانادایی، به علاوه سرخ پوستان ‌و ساکنان اسپانیایی زبان ایالات متحده.

گرچه عوامل یکسانی در فر هنگ های متعدد متداول هستندولی تفاوت های عمده ای در اهمیت نسبی و پسندیدگی اجتماعی آن ها مشخص شده اند. برای مثال، استرالیایی ها برون گرایی و خوشایندی را پسندیده تر از سه عامل دیگر می دانند. در مقابل، ژاپنی ها وظیفه شناسی را مهم تر از سایر عوامل می دانند. به عبارت دیگر، در جامعه ی ژاپن وظیفه شناس بودن برای فرد بیشتر از برون گرا بودن، خوشایند بودن، گشوده بودن، یا حتی ثبات هیجانی داشتن اهمیت دارد.

معلوم شد در هنگ کنگ و هندوستان، خوشایندی مهم ترین عامل است. در سنگاپور ثبات هیجانی مهم تر بود، در حالی که در ونزئلا ویژگی مهم قابل تحسین برون گرایی است. در شیلی، فنلاند، آلمان، هلند نروژ، ترکیه و ایالات متحده هیچ عامل واحدی از عوامل دیگر مهم تر نبود (ویلیامز، ساتروایت، و سیز^[۶۱]،۱۹۹۸).

۲-۱۳-۲ ثبات عوامل

این عوامل در کودکان و بزرگسالان تشخیص داده شده اند. در پژوهش طولی آزمودنی های یکسانی را به مدت ۶ سال بر رسی کردند، معلوم شد هر پنج عامل از سطح بالای ثبات بر خوردارند (کاستا و مک کری،۱۹۸۸). برای مثال، افرادی که در کودکی از لحاظ خوشایندی بالا بودند در بزرگسالی نیز همین طور ماندند. در یک تحقیق که در فنلاند روی تقریبا ۱۵۰۰۰ دو قلوی ۱۸ تا ۵۹ ساله اجرا شد، درجه ی بالایی از ثبات برون گرایی و روان رنجور خویی در مدت ۴۰ سال فاصله سنی بین مردان و زنان یافت شد (ویکن، رز، کاپیرو و همکاران^[۶۲]،۱۹۹۴). بررسی ۱۲۱ مرد و زن آمریکایی به مدت ۱۹ سال، از اواخر نوجوانی تا بزرگسالی، ثبات عوامل برون گرایی و روان رنجور خویی متوسط ولی از لحاظ آماری معنا دار را معلوم کرد (کارمیشل ومک گیو^[۶۳]،۱۹۹۴). مقایسه افزون بر ۲۰۰۰ نوجوان آمریکایی و ۷۸۹ بلژیکی طی یک دوره چهل ساله نشان داد که عوامل برون گرایی، خوشایندی، و وظیفه شناسی ثابت ماندند، در حالی که گشودگی به تجربه (تجربه پذیری) در مردان و زنان افزایش یافته بود (مک کری، کاستا، تراسیانو و همکاران^[۶۴]، ۲۰۰۲ ).

بیش از ۳۰۰۰ مرو زن دانشجو در زمانی که دانشجو بودند و نیز ۲۰ سال بعد، از نظر برون گرایی بررسی شدند. پژوهشگران همبستگی مثبت معناداری را بین نمرات آزمون در این دو سن پیدا کردند، بدین معنی که آنهایی که در کالج برون گرا بودند در میان سالی نیز برون گرا مانده بودند. این تحقیق همچنین نشان داد که آنهایی که در برون گرایی نمره بالا یی گرفته بودند به طوری که انتظار می‌رفت از آنهایی که نمره پایین گرفته بودند معاشرتی تر بودند. در ضمن کسانی که نمره بالایی گرفته بودند در صورتی که هنگام میان سالی با موقعیت های استرس زا روبرو می شدند بیشتر از آنهایی که نمره پایین کسب کرده بودند به جستجوی حمایت اجتماعی بر می آمدند (ون دراس و زیگلر،۱۹۹۷؛ به نقل از شولتز، ۲۰۰۵) در تحقیق دیگری، از معلمان دوره ی پیش دبستانی در خواست شد پیش‌بینی کنند که دانش آموزان آن ها که در آن زمان ۳ تا ۶ ساله بودند در بیست سالگی چگونه خواهند بود. انتظار آن ها بر اساس مشاهده ی رفتار کودکان، با نمرات این دانش آموزان در پنج عامل اصلی شخصیت مطابقت داشتند. این نتایج حکایت دارند که معلمان فرض کردند که رفتار پیش دبستانی با رفتار بزرگ سالی ارتباط نزدیکی دارد (گرازینو، جنسن- کمپلو سالیوان – لوگان،۱۹۹۸؛ به نقل از شولتز، ۲۰۰۵).

۲-۱۳-۳ همبستگی های هیجانی و رفتاری