گرایش : جزا و جرم شناسی
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد نراق
پایان نامه دوره کارشناسی ارشد
(M.A)
حقوق جزا و جرم شناسی
عنوان:
تحلیل حقوقی جرم شناختی دریافت مبالغ غیر رسمی توسط پزشکان
استاد راهنما:
دکتر محمد رضا باقرزاده اول
استاد مشاور:
دکترمحسن رضا منظمی
مقدمه. ۳
فصل اول : کلیات
۱-۱بیان مسئله. ۴
۱-۲ضرورت و اهمیت. ۵
۱-۳اهداف پژوهش ۶
۱-۴سؤالات و فرضیه های پژوهش ۶
۱-۵روش پژوهش ۸
۱-۶ پیشینه پژوهش ۸
۱-۷تبیین مفاهیم وتعاریف. ۹
۱-۷-۱. تبیین مفاهیم. ۱۰
۱-۷-۱-۱ واژگان اصلی ۱۰
۱-۷-۱-۱-۱ رشوه ۱۱
۱-۷-۱-۱-۱۱-معنای لغوی. ۱۱
۱-۷-۱-۱–۱۲ معنای اصطلاحی. ۱۲
۱-۷–۱۱-۲ پزشک (طبیب) ۱۵
۱-۷-۱-۲-۱ مفهوم لغوی. ۱۵
۱-۷-۱-۲-۲ مفهوم اصطلاحی. ۱۶
۱-۷-۲ واژگان مرتبط ۱۸
۱-۷-۲-۱ جرائم یقه سفیدان. ۱۸
فصل دوم
۲-۱تبیین زیرمیزی پزشکان از منظر حقوق موضوعه. ۲۶
۲-۱-۱ زیر میزی به عنوان جرم. ۲۶
۲-۱-۱-۱ رشوه ۲۹
۲-۱-۱- ۲زیرمیزی به عنوان تخلف انتظامی ۳۲
۲-۲-۲ارکان تشکیل دهنده . ۳۷
۲-۲-۲-۱ عنصر قانونی جرم. ۳۸
۲-۲-۲-۲عنصر مادی جرم. ۴۴
۲-۲-۲-۲-۱عنصر مادی ارتشا ۴۷
۲-۲-۲-۳ عنصر روانی جرم. ۴۹
۲-۳. ضمانت اجراها ۵۱
۲-۳-۱. ضمانت اجرای انتظامی ۵۱
۲-۳-۲ ضمانت اجرای کیفری ۵۵
۲-۳-۳ضرورت بازنگری در قوانین ۵۷
فصل سوم
۳-۱تبیین زیرمیزی پزشکان از منظر جرم شناسی ۶۱
۳-۱-۱ علل اخذ زیرمیزی گرفتن پزشکان. ۶۱
۳-۱-۱-۱ عدم نظارت بر کار پزشکان. ۶۲
۳-۱-۱-۱-۱خود نظارتی یا نظارت خصوصی. ۶۳
۳-۱-۱-۱-۲ نظارت بیرونی. ۶۴
۳-۱-۱-۲ غیر واقعی بودن تعرفه ها ۶۹
۳-۱-۱-۳ فقدان آگاهی بیماران و اطرافیان آن ها ۷۱
۳-۱-۱-۴ بازدارنده نبودن قوانین و ضمانت اجراها ۷۴
۳-۲-۲ راه کارهای پیشگیری از زیرمیزی گرفتن پزشکان. ۷۸
۳-۲-۲-۱ اصلاح ساختار اداری و مدیریتی ۸۲
۳-۲-۲-۲ اصلاح ساختار فرهنگی و اجتماعی ۸۵
۳-۲-۲-۲-۱ آموزش همگانی. ۸۶
۳-۲-۲-۲-۲توجه به احیا و آموزش اخلاق حرفه ای. ۸۷
۳-۲-۲-۳حمایت از مطبوعات و آزادی بیان برای انعکاس فساد. ۸۹
فصل چهارم
نتیجه گیری ۹۳
پیشنهادات . ۹۵
منابع و مآخذ ۹۷
فهرست منابع فارسی.۹۷
فهرست منابع غیرفارسی.۱۰۰
سایت ها۱۰۱
چکیده انگلیسی۱۰۲
چکیده :
نیاز به سلامت یکی از نیازهای اساسی هر جامعه بشری می باشد به گونه ای که یکی از اساسی ترین هدف ها ی نظام سلامت سعی در ارتقا کمی وکیفی این نیاز می باشد .اما متاسفانه ما شاهد اخذ مبالغ غیر رسمی توسط برخی از پزشکانی که به مردم خدمات سلامت را ارایه می دهند می باشیم به گونه ای که نظام سلامت را درگیر خود کرده است .پدیده ای که که هم بر شخص مریض اثر مستیقم دارد و هم بر خانواده واطرافیان که نشان دهنده گستردگی اثر این پدیده می باشد.
در این پایان نامه سعی بر این است که این پدیده که در نظام سلامت جامعه متاسفانه شاهد آن می باشیم از دیدگاه حقوقی وجرم شناختی مورد بررسی قرار گیرد .دیدگاه حقوقی از آن جهت که آیا این پدیده دارای عنوان مجرمانه می باشد و اگر هست تحت چه عنوانی قرار می گیرد و دیدگاه جرم شناسی سعی در بررسی علل وقوع این پدیده وراهکارهای مبارزه با این پدیده می باشد.
روش کار ما در گرداوری مطالب پایان نامه با توجه به مبنا و ماهیت موضوع انتخابی، تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی انجام شده است. در این راستا با مراجعه به کتابخانه ها، مراکز پژوهشی، دانشگاه ها و وب سایت های علمی جهت مطالعه منابع و فیش برداری از آنها اقدام شده و سپس بر اساس منابع گردآوری شده است.
با توجه به مراجعه به منابع مرتبط به موضوع به نتایج مختلفی که در بحث حقوقی وجرم شناختی این پدیده دست یافتیم به گونه ای که می توان از نظر حقوقی به این یافته اشاره کرد که این پدیده به عمل مجرمانه رشوه یکسان می باشد و از نظر جرم شناختی یکی از علل وقوع این پدیده غیر واقعی بودن تعرفه های پزشکی می باشد. از راهکارهای پیشگیری این پدیده به تقویت اخلاق حرفه ای پزشکان به منظور پیشگری از این پدیده اشاره کرد.
پدیده اخذ مبالغ غیر رسمی توسط برخی از پزشکان که این عمل در زبان محاوره تحت عنوان زیر میزی به ان اشاره می شو د نشان دهنده شیوع این پدیده در نظام سلامت می باشد به گونه ای که حتی برخی خود را محق اخذ این مبالغ از مریض می نمایند .پزشکانی که تحت پوشش استخدامی دولت قرار نمی گیرند عمل آنان را باید در حیطه تخلف انضباطی مورد توجه قرار داد اما پزشکانی که در بیمارستانهای دولتی مشغول به کار می باشند تحت عنوان جرم رشوه مورد توجه قرار می گیرد. عدم وجود تعرفه مناسب کار پزشکان از علل وقوع این پدیده می باشد همانگونه که به آن اشاره شد رساندن تعرفه ها به سطح واقعی میتواند از این پدیده جلوگیری کند .
کلید واژه ها: پزشک ، رشوه .تخلف انظباطی
مقدمه
دوام و بقای زندگی مسالمت آمیز و اجتماعی و تعالی روحی و معنوی انسان ها درگرو وجود عدالت و فعلیت یافتن آن در روابط و مناسبات اجتماعی دانست . تحقق عدالت اجتماعی نیز به نوبه خود مستلزم تقویت و تحکیم مبانی و پایه های آن می باشد؛ که اهم آن عدالت کیفری است. جرم پدیده ای است که نه تنها گسیختن انتظام قانونی جامعه را در پی دارد، بلکه اغلب، فرد فرد اعضای جامعه را منزجر و بیزار از خود مـی کند. از یک طرف، وجود جرم از بدو اجتماع انسان ها، امری انکار ناپذیر است و همواره سعی شده از طرق مختلف به پیشگیری و مبارزه با این پدیده پرداخت. از طرف دیگر، برقراری عدالت کیفری نیز نیازمند پیشگیری و مبارزه با بزهکاری است.
از سوی دیگر، سلامت کالای گر انبهایی است که با کمک دانش و تخصص پزشکان حفظ و تداوم پیدا می کند و پزشکی یکی از خدمات گرانبهای جامعه پزشکی است؛ اما سهل انگاری و ارتکاب تخلف در این شغل پیامدهای ناگواری برای جامعه خواهد داشت. یکی از مهم ترین جرایم و تخلفات پزشکی ،اخذ مبالغ غیر رسمی توسط پزشکان از بیماران یا همان زیرمیزی یا رشوه است. متاسفانه امروزه اخذ زیرمیزی از سوی پزشکان به امری عادی تبدیل شده و بیماران و خانواده های آن ها نیز به اجبار این مبالغ را می پردازند. با اینکه مباحث و اختلاف نظر های فراوانی در خصوص این پدیده وجود دارد، اما این تخلف که در زمره جرایم یقه سفیدان قرار دارد کمتر مورد توجه حقوقدانان و جرم شناسان قرار گرفته است. از این رو ما در این پایان نامه در پی تبیین مباحث حقوقی و جرم شناختی این جرم خواهیم بود.
بیان مسئله
یکی از خدمات اساسی ارائه شده در جامعه خدمات مربوط به نظام سلامت می باشد خدماتی که تمامی افراد از اقشار گوناگون جامعه از هر طیف و گروهی را مورد نظر قرار می دهد اما امروزه متاسفانه در بین نظام سلامت شاهد یک رخداد زشت می باشیم عملی که از سوی تعدادی از پزشکانی که به مردم خدمات سلامت ارائه می دهند دیده می شود.
عمل اخذ وجوه مبالغ غیر رسمی از بیمار که توشط پزشکان صورت می گیرد که از ان تحت عنوان زیر میزی یاد می شود در نظام جامعه سلامت جای انکار وتردید ندارد عملی که باعث تضیع حقوق بیماران گشته است.
این عمل باعث می شود علاوه بر فشار جسمانی و روانی که بیماری بر بیمار تحمیل می کند یک فشار اقتصادی مضاعف بر بیمار وارد گردد عملی که نه تنها شخص بیمار را مورد فشار قرار می دهد بلکه اطرافیان شخص بیمار را بی نصیب نمی کند حال زمانی که بیمار از وضع اقتصادی مناسب وبیمه کاملی بر خوردار نمی باشد این فشار دو چندان می شود .
اخذ وجوه مبالغ غیر رسمی به نوعی به اعتماد واحترام عمومی که مردم به نظام سلامت دارند را دچار خدشه ونقصان می کند حال انکه تلاش های نظام سلامت بر هیچ کس پوشده نیست.
-۲ضرورت و اهمیت
خسارات فراوانی که از وقوع پدیده مجرمانه به بار می آید دولت ها را از همان ابتدا وادار به مبارزه با این پدیده کرده است. درباره ضرورت پیشگیری و مبارزه، به هیچ وجه اختلافی بین دانشمندان و صاحب نظران نیست و چنانچه اختلافی باشد درباره شیوه های آن است; اینکه آیا باید راه مبارزه را منحصر به مجازات نمود یا آنکه راه های دیگری هم در نظر گرفت. برای پیشگیری و مبارزه اساسی با جرم زیر میزی پزشکان نیز باید با علل آن به مبارزه برخاست. کمبود منابع حقوقی که در آن به علل و راه کارهای پیشگیری از این پدیده پرداخته شده باشد به وضوح احساس می شود. ضمن آن که در خصوص تخلف یا جرم بودن این موضوع تاکنون تحقیق مفصلی صورت نپذیرفته و عناصر تشکیل دهنده آن به درستی تبیین نشده است. همچنین به نظر می رسد علیرغم تلاش های صورت گرفته، وقوع این جرم در جامعه رو به افزایش است. از این رو ضرورت دارد در پژوهشی مستقل به بررسی جنبه های گوناگون حقوقی و جرم شناختی این موضوع پرداخته شود تا هم یاریگر قضات، وکلا ، پزشکان و دیگر دست اندرکاران این امر باشد و هم چراغی باشد فراروی مقنن برای تدوین و اصلاح قوانین در آینده.لذا نگارنده در این پایان نامه تلاش خواهد نمود تا با نگاهی علمی و در حد وسع خویش پاسخگوی ضرورت پژوهش باشد.
۱-۳اهداف پژوهش
اهداف تحقیق پیش رو عبارت است از:
- ۱. ارایه راهکارهای قانونی و اجرایی جهت جلوگیری از اخذ دریافت مبالغ غیر رسمی توسط پزشکان ۲.تقویت اخلاق حرفه ای پزشکان توسط سازمان مربوطه
۳-.کمک به تدوین قوانین جزایی خاص در جهت مبارزه با این پدیده
۴.اصلاح نگرش و برخورد نسبت به مرتکبین این جرم با دیگر مجرمان مالی جهت مبارزه با این مجرمان
- شناسایی علل وقوع و رواج پدیده زیرمیزی در نظام سلامت کشور
- تشخیص تخلف یا جرم بودن اخذ مبالغ غیر رسمی توسط پزشکان در شرایط مختلف
۱-۴سؤالات و فرضیه های پژوهش
سوال اصلی
براساس موضوع پژوهش و سایر مطالب پیش گفته، سؤال اصلی عبارت است از:
۱.وضعیت حقوقی دریافت مبالغ غیر رسمی توسط پزشکان از بیمار چگونه است؟
سوالات فرعی
- وضعیت حقوقی قوانین موجود در برخورد با پدیده زیرمیزی پزشکان چگونه است؟
- راهکارهای حقوقی برخورد موثر با پدیده زیرمیزی پزشکان چیست؟
در مقام پاسخگویی به سؤالات فوق، نگارنده فرضیات ذیل را در نظر دارد و در نوشتار پیش رو سعی در بررسی و تبیین آن ها خواهد نمود :
۱.به نظر می رسد با توجه به قوانین موجود، اخذ مبالغ اضافی از سوی پزشکان را بتوان هم جرم و هم تخلف دانست.
- به نظر می رسد قوانین موجود در زمینه پدیده زیرمیزی پزشکان مبهم و مجمل می باشد؛ از این رو ضرورت دارد که قانونگذار با اصلاح قوانین موجود یا تدوین و تصویب یک قانون خاص و جامع پاسخگوی نیازهای کنونی در خصوص این پدیده باشد.
- به نظر می رسد اصلاح ساختارمدیریتی و اداری، اصلاح ساختار فرهنگی جامعه، رعایت اصول اخلاق حرفه ای، نظارت بیشتر بر کار پزشکان و اعمال ضمانت اجراهای کیفری بازدارنده از مهم ترین راهکارهای پیشگیری از پدیده زیرمیزی گرفتن پزشکان می باشد.
۱-۵روش پژوهش
با توجه به مبنا و ماهیت موضوع انتخابی، تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی انجام شده است. در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است. در حقیقت تحقیقات توصیفی هم جنبه کاربردی دارد هم جنبه مبنایی. در بعد کاربردی از نتایج در تصمیم گیری و برنامه ریزی استفاده می شود و در بعد مبنایی به کشف حقایق و واقعیتهای جهان خلقت می پردازد. در این راستا با مراجعه به کتابخانه ها، مراکز پژوهشی، دانشگاه ها و وب سایت های علمی جهت مطالعه منابع و فیش برداری از آنها اقدام شده و سپس بر اساس منابع گردآوری شده، اقدام به تدوین پایان نامه بر اساس پلان بندی گردیده است. در این روش تحقیقی، علاوه بر توصیف عینی و واقعی خصوصیات یک موضوع و بیان اطلاعاتی راجع به آن، به منظور بهبود شرایط کنونی و در راستای ارایه راهکارها و الگوهای پیشنهادی در زمینه مورد بحث تلاش می گردد.
روش گردآوری اطلاعات و مطالب، کتابخانه ای است؛ به گونه ای که با بهره گیری از منابع حقوقی مرتبط با بحث و مراکز علمی و پژوهشی، فیش برداری لازم انجام پذیرفته و سپس برای تکمیل آن از اسناد و قوانین نیز استفاده خواهد شد. اطلاعات به دست آمده از مجموع مطالعات فوق زمینه ی تهیه چهارچوب کلی و ابتدایی پژوهش را فراهم می آورد. همچنین به منظور غنای مباحث ارایه شده، با مراجعه به برخی از پایگاههای داده و جستجوی اینترنتی، مقالات علمی معتبری تحصیل و مورد استفاده قرار گرفته است.
۱-۱پیشینه پژوهش
با بررسی ها و مطالعات انجام یافته در خصوص موضوع انتخابی مشخص شدکه تاکنون در کشور ما کتاب یا پایان نامه ای به صورت تخصص و تلفیقی در این مورد تدوین و تألیف نشده است و اگر تحقیقی نیز انجام یافته، تنها در قالب معدودی مقاله بوده که آن هم مرتبط با بخش و یا مبحثی از پایان نامه خواهد بود.ضمن اینکه پژوهش های انجام یافته نیز بیش از آن که جنبه حقوقی و جرم شناختی داشته باشد از دیدگاه پزشکی به این مسأله نگریسته است. برای نمونه می توان به مقاله آقای محمدرضا ساکی تحت عنوان بررسی جرایم و تخلفات پزشکان درج شده در روزنامه حمایت مورخ ۱۵/۱۲/۹۱ اشاره نمود که بسیار مجمل است.ضمن اینکه در برخی کتب پزشکی قانونی یا حقوق پزشکی نیز اشاره مختصری به این جرم شده است.لازم به ذکر است که پایان نامه اینجانب برای دستیابی به اهداف پیش بینی شده، درچهار فصل کلی ارایه خواهد شد. در فصل اول، مفاهیم و پیشینه موضوع مطرح تا با بستر سازی مناسب ، در فصل دوم جنبه های مختلف حقوقی زیرمیزی گرفتن پزشکان از منظر حقوق جزای عمومی، اختصاصی و آیین دادرسی مطرح و تبیین شود. در فصل سوم نیز به تبیین زیرمیزی گرفتن پزشکان از منظر جرم شناسی و در فصل چهارم به نتیجه گیری و پیشنهادات پرداخته و در این راه ، علل وقوع این پدیده و راهکارهای پیشگیری از آن مورد نظر قرار گرفته است.
مان
