پایان نامه ارشد رشته حقوق جرا و جرم شناسی: نقش علم و قصد در قتل های بافعل نوعا کشنده

دانشگاه قم

دانشکده آموزش های الکترونیکی

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد حقوق جزا وجرم شناسی

عنوان:

نقش علم و قصد در قتل های بافعل نوعا کشنده

استاد راهنما:

جناب آقای دکتر ابوالفتح خالقی

استاد مشاور:

جناب آقای دکتر عادل ساریخانی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
فهرست مطالب
مقدمه۱
۱- بیان مسأله.۱
۲- سوالات تحقیق۲
۳- فرضیه های تحقیق.۳
۴- سابقه و ضرورت تحقیق.۴
۵- روش تحقیق۴
۶- اهداف و کاربردهای تحقیق.۴
۷- سامانه تحقیق.۶
فصل اول: کلیات پژوهش
مبحث نخست: مفهوم شناسی۶
گفتار اول: واژه شناسی.۶
بند اول: واژه شناسی قصد.۶
بند دوم: واژه شناسی علم.۶
بند سوم: واژه شناسی قتل۷
گفتار دوم: اصطلاح شناسی۸
بند اول: عمد۸
۱- قصد.۸
۱-۱- مفهوم شناسی از منظر فقه اسلامی.۸
۲-۱- مفهوم شناسی از منظر حقوق جزای عرفی۱۰
۲- علم۱۲
۱-۲- مفهوم شناسی از منظر فقه اسلامی۱۲
۲-۲- مفهوم شناسی از منظر حقوق جزای عرفی۱۲
۳- شرایط تحقق عمد.۱۳
۴- صور مختلف عمد.۱۵
۱-۴- سوءنیت عام و سوءنیت خاص.۱۵
۲-۴- سوءنیت معین و سوءنیت نامعین.۱۵
۵- قصور جزایی.۱۶
۱-۵- بی احتیاطی.۱۶
۲-۵- بی مبالاتی.۱۷
۳-۵- عدم مهارت.۱۸
۴-۵- عدم رعایت نظامات دولتی۱۸
بند دوم، قتل.۱۹
۱- مفهوم شناسی از منظر فقه اسلامی.۱۹
۲- مفهوم شناسی از منظر حقوق جزای عرفی.۲۲
مبحث دوم: پیشینه شناسی.۲۵
گفتار اول: فقه اسلامی.۲۵
بند اول: مذهب شیعه.۲۵
بند دوم: اهل سنت.۲۶
گفتار دوم: حقوق عرفی.۲۷
بند اول: قانون مجازات عمومی (۱۳۰۴ – ۱۳۵۲)۲۷
بند دوم: قانون حدود، قصاص مصوب ۱۳۶۱.۲۹
بند سوم: قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰.۳۰
بند چهارم: قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲۳۱
فصل دوم: ارکان قتل عمد با فعل نوعا کشنده.۳۳
مبحث اول: قانون جزای ایران.۳۳
گفتار اول: رکن مادی۳۳
بند اول: رفتار۳۴
الف – فعل۳۴
ب – فعل مادی۳۶
ج – فعل غیرمادی۳۶
د – ترک فعل.۳۹
ه – فعل ناشی از ترک فعل۴۲
۱- مسئولیت کیفری تارک فعل در قتل با ترک فعل نوعا کشنده در حقوق ایران.۴۲
۱-۱- ترک فعل ناشی از قانون یا قرارداد۴۲
۲-۱- انتساب.۴۵
۳-۱- توانایی تارک فعل در انجام فعل ترک شده۴۷
۴-۱- وجود عنصر روانی.۴۸
۲- آراء فقها۴۸
۳- نصوص قانونی خاص۵۰
۴- نتیجه گیری.۵۲
بند دوم: موضوع جرم.۵۲
الف – وجود شخص زنده.۵۵
ب- دیگر کشی.۵۵
ج – محقون الدم بودن مقتول۵۵
بند سوم: نتیجه۵۶
الف – مرگ ظاهری۵۷
ب – مرگ قطعی.۵۷
ج – مرگ مغزی.۵۸
د – حیات غیر مستقر یا مرگ حکمی.۵۸
ه – تسریع در مرگ.۶۰
بند چهارم: رابطه استناد.۶۱
گفتار دوم: رکن روانی.۶۴
بند اول – عمد در رفتار۶۴
۱- اشتباه در هدف در قتل با فعل نوعا کشنده۷۸
۱-۱- تعریف۷۸
۲-۱- قتل با فعل نوعا کشنده ناشی از اشتباه در هدف، عمد، شبه عمد یا خطای محض است؟۷۹
۱-۲-۱ نظر دیوان عالی کشور ایران قبل از انقلاب اسلامی۷۹
۲-۲-۱- قتل بافعل نوعا کشنده ناشی از اشتباه در هدف در رویه قضایی بعد از انقلاب اسلامی.۸۰
۲- اشتباه در هویت در قتل با فعل نوعا کشنده۸۲
۱-۲- تعریف.۸۲
۲-۲- قتل با فعل نوعا کشنده ناشی از اشتباه در هویت، عمد محسوب میشود یا شبه عمد.۸۳
۱-۲-۲- نظریه عمدی بودن قتل با فعل نوعا کشنده ناشی از اشتباه در هویت.۸۳
۲-۲-۲- نظریه غیرعمدی بودن قتل با فعل نوعا کشنده ناشی از اشتباه در هویت۸۵
۳- تحلیل نهایی موضوع با نگارش قانون جدید۸۸
بند دوم: قصد نتیجه.۹۱
۱- قصد صریح یا مستقیم۹۱
۲- قصد تبعی۹۲
۱-۲- قصد تبعی مطلق۹۳
۲-۲- قصد تبعی نسبی.۹۷
مبحث دوم: رویه قضایی و فقه اسلامی.۹۸
گفتار اول: رویه قضایی۹۸
گفتار دوم: سابقه فقهی.۹۹
بند اول – کلام فقها۱۰۰
بند دوم – نقد و بررسی رویه قضایی با عنایت به منابع فقهی.۱۰۵
فصل سوم: بررسی جایگاه حقوقی قصد و علم در قتل بافعل نوعا کشنده۱۰۹
مبحث اول: ملازمه وجودی قصد و علم در قتل عمد با فعل نوعا کشنده۱۰۹
گفتار اول: ملازمه وجودی بین قصد و این نوع از قتل۱۰۹
بند اول: قانون موضوعه.۱۰۹
بند دوم: فقه اسلامی۱۱۳
الف – امامیه.۱۱۳
ب – عامه.۱۱۷
گفتار دوم: ملازمه وجودی علم در تحقق این نوع از قتل.۱۱۹
بند اول: قانون موضوعه.۱۱۹
الف – علم به حکم.۱۲۰
ب – علم به موضوع۱۲۰
ج – علم به رفتار۱۲۰
۱- علم به رفتار نوعا کشنده۱۲۱
۲- علم به زنده بودن مقتول.۱۲۱
۳- علم مرتکب به اینکه رفتار نوعا کشنده متوجه مجنی علیه است۱۲۲
بند دوم، فقه امامیه۱۲۴
بند سوم، فقه عامه۱۲۵
مبحث دوم: بررسی اثباتی این دو وصف در قوانین جزایی.۱۲۷
گفتار اول: نحوه اثبات این دو وصف (قصد و علم) در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰.۱۲۷
گفتار دوم: نحوه اثبات این دو وصف (قصد و علم) در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲۱۲۷
نتیجه گیری.۱۳۰
پیشنهادات۱۳۴
فهرست منابع و مآخذ۱۳۵
چکیده انگلیسی.۱۳۹
چکیده:
آنچه در این پژوهش مورد تحلیل قرار گرفته است بررسی نقش و جایگاه حقوقی قصد وعلم در قتل های با فعل نوعا کشنده است.مقنن جزا نگارایران،در نصوص جزایی سال های ۱۳۷۵ و ۱۳۹۲ سه نوع قتل عمد به تبع متون فقهی معتبر، مصور ساخته است. نوع دوم این قتل ها که موضوع اصلی این پژوهش هم هست راجع به جنایتی است که در آن مرتکب قصد صریح وقبلی جهت ارتکاب قتل ندارد ولیکن به سبب فعل نوعا کشنده خود،واجد یک نوع قصد ضمنی مطلق ونهایتا قاتل عمدی شناخته شده است که در این رهگذرنظرات حقوقی وفقهی مختلف راجع به مسایلی چون ترک فعل و کشنده بودن آن،علم و جهل مرتکب به کشنده بودن رفتار خود،مبنای احراز کشنده بودن،امکان عامد نبودن با وجود ارتکاب فعل کشنده و نحوه ی اثبات آن وارتباط بین غالبا کشنده بودن فعل و شناخت یا جهل عرف ازآن وامکان تحقق اشتباه در هدف یا هویت در قتل با فعل نوعا کشنده یا عدم آن و. به نمایش و بیان گذاشته شده است.در هر حال؛در این پژوهش سعی شده تا با کنکاو متون حقوقی وفقهی معتبر عنصر روانی این نوع قتل به درستی تجزیه و تحلیل شود و بر اساس آن به جایگاه صحیح حقوقی قصد وعلم که دو پایه اساسی و تشکیل دهنده ی عمد هستند پرداخته و از زوایای گوناگون موضوع مورد بررسی قرار گیرد. با مطالعه ی این پژوهش به این نتیجه خواهیم رسید که قصد و علم متقارن در یک فعل غالبا کشنده نقش مثبتی در وقوع قتل عمد خواهد داشت وهم چنین نحوه ی ظهور عمد در فعل نوعا کشنده و اثبات این عنصر معنوی با دیدگاه تطبیقی بین قانون مجازات اسلامی قدیم و جدید مورد مداقه قرار خواهد گرفت.
مقدمه
۱- بیان مسأله
بی شک قتل عمد هم از حیث نتیجه و مجازات شرعی وقانونی وارد بر آن وهم از نگاه شهروندان یک جامعه، مهم ترین جرم به شمار می آید.این اهمیت از آن جهت است که جان یک شهروند واجد حمایت قانون، به ناحق گرفته شده و لزوم برخورد با ان به جهت اعاده نظم از دست رفته و رفع نگرانی عامه مردم و هم چنین تشفی خاطر اولیاء دم مقتول و ایجاد بازدارندگی در افرادی که بستر ارتکاب این جرم را دارند بر هیچ کس پوشیده نیست و در تمامی نظام های حقوقی دنیا بدان پرداخته شده و به اشکال مختلف با ان برخورد شده و می شود.
آن چه که در تحقیق پیش رو مد نظر نگارنده است بیان دقیق و ظریف یک نوع از انواع قتل عمدی است که در تعریف قانونی و مصداق عینی خود ابهاماتی را داراست که با روشن گری ان، قضاوت امر و وکالت موضوع بهتر اتفاق افتاده وبه نتیجه عادلانه یک رسیدگی کیفری کمک شایانی می نماید.
بند ب ماده ۲۰۶ قنون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰در تعریف وجرم انگاری گونه ای از قتل عمد چنین اشعار می دارد که«مواردی که قاتل عمدا کاری را انجام دهد که نوعا کشنده باشد هر چند قصد کشتن شخص را نداشته باشد.»
و هم چنین اراده مقنن در بند ب ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲چنین است که«هرگاه مرتکب عمدا کاری انجام دهدکه نوعا موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن،می گردد،هر چند قصد ارتکاب آن جنایت یا نظیر آن را نداشته باشد،ولی آگاه و متوجه بوده که آن کار نوعا موجب آن جنایت یا نظایر آن می شود.»
با دقت در مفاد این دو بند قانونی محرز است که قصد نتیجه نیاز به سابقه در مرتکب ندارد وان چه که مهم است کشنده بودن فعل است ان هم به صورت نوعی و به قضاوت عرف یک جامعه. ولیکن سوالاتی در تعریف مزبور به وجود می آید و آن هم مستلزم کنکاش تعریف از حیث نقش سلبی و ایجابی «قصد»و«علم»مرتکب است.
به راستی داشتن قصد فعل و علم و آگاهی مرتکب به زیان بار بودن فعل خود چه نقشی در احراز بزه برای محکمه خواهد داشت.این دو وصف با هم وبدون هم چه قضاوتی را به بار می اورند. اثبات وجود یا عدم این دو وصف در مرتکب با چه مقامی می باشد و.
با این توضیح مشخص نمودیم که در این کنکاش علمی به دنبال چه هستیم و اهمیت موضوع هم روشن شد ه است. پر واضح است که مقنن در این سطر های قانونی دامنه جرم انگاری را به ضرر مرتکب وبه نفع جامعه گسترش داده چرا که فعلی را قتل عمد تصور نموده که در مرتکب ان قصد قتل(قصد نتیجه) وجود نداشته وبر آحاد جامعه تکلیف نموده که به بهانه نداشتن قصد قتل از مسئولیت اعمال نوعا کشنده خود بر حذر باشند واز طرفی بر مقامات دخیل در رسیدگی کیفری هم لازم است در مقام اثبات و ثبوت قضیه حتما به شاخصه های قصد وعلم توجه نمایند تا به یک توازن عادلانه در رسیدگی نایل شوند.
۲- سؤالات تحقیق
به طور مشخص راجع به موضوع می توان سوالات اصلی و فرعی متعددی را مطرح کرد که پیرامون آن بحث به نتیجه مطلوب خواهد رسید؛
۱- نقش آگاهی مرتکب به کشنده بودن فعل چه تاثیری در ماهیت قتل دارد؟
۲- نقش قصد مرتکب در انجام فعل نوعا کشنده چه تاثیری در ماهیت قتل دارد؟
۳- مبنا و شرایط احراز کشنده بودن فعل چیست؟
۴- آیا وسیله مورد استفاده یا موضع مورد اصابت دارای موضوعیت است؟
۵- آیا اراده مقنن در قانون مجازات اسلامی جدید متفاوت از گذشته است؟
۶- مبنای فقهی قضیه چه می باشد ودر تفسیر موضوع چه نقشی دارد؟
۷- اشتباه در هدف و هویت در قتل با فعل نوعا کشنده ممکن است یا خیر؟
۸- آیا ترک فعل نوعا کشنده هم قابلیت تحقق قتل عمد را داراست؟
۹- آیا امکان عامد شناخته نشدن مرتکب فعل نوعا کشنده وجود دارد؟
۱۰- چه رابطه ای بین ناشناخته بودن فعل نوعا کشنده از نظر عرف و احراز عمدی بودن قتل وجود دارد؟
سوالات مطروحه و جواب های آن قطعا به بسط موضوع کمک شایانی خواهد کرد.
۳- فرضیه های تحقیق
۱- عدم علم مرتکب به کشنده بودن رفتار مجرمانه در زایل شدن عنوان عمد، قابل تحقق است.
۲- عدم قصد مرتکب در انجام رفتار مجرمانه موثر بوده و سبب تغییر عنوان از عمد به غیر عمد است.
۳- مبنای احراز کشنده بودن فعل نوعی می باشد.
۴- وسیله به کار رفته در جنایت به عنوان یک جزء از فعل مجرمانه نتیجه به سزایی در احراز کشنده بودن فعل دارد.
۵- مقنن در قانون م ا جدید التصویب تغییری در تعریف جرم ندارد.
۶- ترک فعل نوعا کشنده هم می تواند رکن مادی قتل عمد باشد.
۷- اشتباه در هدف و هویت در قتل ناشی از فعل نوعا کشنده ممکن بوده وقابل تحقق است.
۸- ناشناخته بودن فعل نوعا کشنده در منظر عرف جامعه به تنهایی موجبی برای زوال عنوان عمد نمی باشد.
۴- سابقه و ضرورت تحقیق
در خصوص قتل عمد آن هم در صور مختلف تحقیقات علمی خوبی صورت گرفته است، که شاهد این مدعا هم آمار و ارقام موجود در سایت های علمی مرتبط است که هر گاه کلید واژه قتل وارد می شود نتایج جستجو قابل توجه است؛ از جمله می توان به پایان نامه ارشد با عنوان بررسی ارکان قتل عمدی آقای مجتبی زارع از دانشگاه علوم قضایی به عنوان یک نمونه یاد کرد.
لیکن با توجه به تصویب قانون جدید در سال۱۳۹۲ وتاسیس مطالب جدید وبه روزتر در آن ولزوم مطالعه تطبیقی این دو ماده ان هم از منظری ظریف ودقیق یعنی «قصد» و «علم» به نظر نگارنده دارای نو آوری خاص خود می باشد و شاید همین امر هم سبب تایید موضوع توسط اساتید محترم شده است.
علی ای حال، ضروریست این دو ماده ی قانونی از حیث تفاوت هاو تشابهات ، نو آوری ها وحذفیات ،آن هم با ظرایف مزبور بررسی شود که قطعا ثمره بحث برکات عملی خوبی برای اهل فن من جمله قضات محترم و وکلای عزیز خواهد داشت.
۵- روش تحقیق
روش هر تحقیق بسته به موضوع آن متفاوت است. فرضا موضوعی که به دنبال کشف دید گا ه های عامه مردم است با تحقیق به روش میدانی و پخش سوالات و اخذ جواب آنها از گروه های مخاطب است، در حالیکه در یک تحقیق همانند موضوع این پایان نامه بحث کاملا تئوریک بوده و می بایست با روش کتابخانه ای و رجوع به منابع معتبر از انواع گوناکون و به روز همچون کتب، مقالات، مجلات علمی و سایت های اینترنتی انجام شود فلذا سعی شده است منابع مختلف در نظر گرفته شده و بحث جامعی ارایه شود. و در این تحقیق هم از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***