برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده و استاد راهنما در سایت درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

فهرست مطالب. أ‌

چکیده ۱۰
فصل اول: ۱۱
کلیات تحقیق ۱۱
مقدمه: ۱۲
بیان مسئله. ۱۳
سؤالات تحقیق: ۱۵
فرضیات تحقیق: ۱۵
اهداف و ضرورتهای انجام تحقیق: ۱۵
پیشینۀ تحقیق: ۱۵
همچنین از مقالات زیر: ۱۶
ساختار تحقیق ۱۷
این تحقیق شامل چهار فصل است: ۱۷
تعریف مفاهیم و اصطلاحات: ۱۸
فصل دوم: ۲۰
تاریخچه و احکام فقهی کنترل جمعیت. ۲۰
۲-۱ تاریخچه کنترل جمعیت در ایران: ۲۱
بخش اول: ۲۵
۲-۲ مبانی تنظیم خانواده ۲۵
۲-۲-۱ تعریف جمعیت شناسی و تنظیم خانواده ۲۵
۲-۲-۲ نظریات جمعیت شناسی ۲۶
الف. موافقان افزایش جمعیت. ۲۶
ب. مخالفین افزایش جمعیت. ۲۷
ج. جمعیت ثابت. ۲۸
د. جمعیت متناسب. ۲۹
۲-۲-۳ حکم ثانوی در مساله تنظیم خانواده ۳۰
وظیفه حکومت اسلامی در مسأله تنظیم خانواده ۳۳
۲-۳ بررسی فقهی ادله مخالفان کنترل جمعیت. ۳۳
۲-۳-۱ بررسی روایات مخالفان کنترل جمعیت. ۳۴
بخش سوم: بررسی ادله فقهی مخالفان کنترل جمعیت از منظر آیات قرآن. ۳۶
بخش چهارم: بررسی ادله فقهی طرفداران کاهش جمعیت. ۴۴
۲-۴ ادله طرفداران کاهش جمعیت. ۴۴
۲-۴-۱روایات موافقان کنترل جمعیت. ۴۷
نتیجه گیری: ۴۸
تأملی درسیاست کنترل جمعیت؛ آثار و پدیدههای آن. ۵۰
پیش در آمد. ۵۰
مفهوم شناسی بحث. ۵۳
پیشینه بحث. ۵۴
کنترل جمعیت؛سیاستی استعماری ۵۶
جمعیت؛ توسعه یا فقر. ۵۸
پیامد های کاهش جمعیت. ۶۰
۱- عدم رشد و توسعه اقتصادی ۶۰
۲- پیری و بینشاطی جمعیت. ۶۰
۳- آسیبهای اخلاقی و تربیتی ۶۱
۴- انقطاع نسل بشر. ۶۲
پیامدهای افزایش جمعیت. ۶۳
۱- فقر و مصرف زدگی ۶۳
۲- افزایش بزهکاری و جرائم اجتماعی ۶۴
۳- مهاجرت،شهرنشینی و کمبود مسکن ۶۴
۴- پایین بودن سطح بهداشت، عوارض زیستمحیطی و سوء تغذیه. ۶۵
فصل سوم: ۶۶
۱-۴-۳- تجزیه و تحلیل نظریات موافقان و مخالفان کنترل جمعیت. ۶۶
۲-۴-۳- ضرورت توجه به اصالت مکتب. ۶۷
۳-۴-۳- جایگاه فرزندآوری در آموزههای اسلامی ۶۸
۴-۴-۳- دسته بندی روایات. ۶۸
۵-۴-۳- بررسی حدیث. ۷۰
۶-۴-۳- شرایط کثرت فرزند. ۷۱
۷-۴-۳- مدت جلوگیری از بارداری ۷۶
۸-۴-۳- جمعیت،عامل اقتدار. ۷۸
۹-۴-۳- راهکارهایی برای افزایش جمعیت. ۷۸
۱۰-۴-۳- نقد شعار «فرزند کمتر،زندگی بهتر» ۸۰
۱۱-۴-۳- رویکرد فقهی به شیوههای پیشگیری از بارداری ادله و جواز عزل. ۸۱
۱۲-۴-۳- احکام تولید مثل ۸۳
۱۳-۴-۳- حکم راه های جلوگیری از بارداری ۸۴
۱۴-۴-۳- حکم جلوگیری از بارداری و حکم لمس و نظر. ۸۸
۱۵-۴-۳- بستن لوله برای جلوگیری از بارداری با وجود داشتن یک یا دو فرزند. ۹۲
۱۶-۴-۳- نظر آیتالله خامنهای رهبر معظم انقلاب در رابطه با جمعیت: ۹۳
۱۷-۴-۳- گزیدهای از سخنان آیتالله جعفر سبحانی پیرامون کاهش جمعیت کشور. ۹۵
۱۸-۴-۳- گزیده ای از سخنان آیتالله نوری همدانی پیرامون کاهش جمعیت کشور. ۹۷
۱۹-۴-۳- دیدگاه علمای اسلامی پیش از انقلاب اسلامی ۹۸
← محمدتقی جعفری، در حدود سال ۱۳۳۴ش. ۹۸
← شهید محمدباقر صدر. ۹۸
←سید موسی صدر. ۹۹
۲۰-۴-۳- مجله مکتب اسلام. ۱۰۰
← شهید سید عبدالکریم هاشمینژاد ۱۰۰
← شهید مطهری ۱۰۱
← نوری همدانی ۱۰۲
← علی حجتی کرمانی ۱۰۲
← مجله مکتب اسلام. ۱۰۳
← شهید بهشتی ۱۰۳
← احمد بهشتی ۱۰۳
← جمع‌بندی دیدگاه‌ها ۱۰۴
دیدگاه علمای اسلامی پس از انقلاب اسلامی ۱۰۵
← دهه اول بعد از انقلاب اسلامی ۱۰۵
← جعفر سبحانی ۱۰۷
← عبدالکریم بیآزار شیرازی ۱۰۷
← مجله حوزه ۱۰۸
۲۱-۴-۳- دهه دوم پس از انقلاب. ۱۰۸
← مکارم شیرازی ۱۱۰
← محمد یزدی ۱۱۰
← سید محسن خرازی ۱۱۱
۲۲-۴-۳- دیدگاه‌های فقیهان اهل سنت. ۱۱۱
← محمدسعید رمضان البوطی ۱۱۲
← شیخ محمدامین ۱۱۲
← محمد سید طنطاوی ۱۱۳
← شیخ محمود شلتوت. ۱۱۳
← خالد محمد خالد. ۱۱۳
۲۳-۴-۳- نظریه کنفرانس اسلامی (رباط) ۱۱۴
۲۴-۴-۳- بررسی مبانی اختلاف آراء در جلو گیری از زاد و ولد. ۱۱۴
← شهید مطهری ۱۱۵
← گفته امام خمینی ۱۱۷
فصل چهارم: ۱۲۰
نتیجه گیری و پیشنهادات. ۱۲۰

چکیده

کنترل بیرویه جمعیت در ایران اسلامی در چند دهه اخیر که بهحدی رسیده است که صاحبنظران و دلسوزان اسلام و انقلاب اسلامی احساس خطر میکنند تا جایی علمای دین، مراجع تقلید و مقامات عالی نظام و فقهای امامیه، بر جلوگیری از کنترل جمعیت تأکید میکنند و از جمله مقام معظم رهبری در سخنانی جدی علاوه بر تأکید مجدد براین امر و کوتاهی مسئولین وظیفه اقشار تأثیرگذار و بهویژه روحانیت دانست که در ترویج و تبلیغ افزایش جمعیت کوشش نمایند.
هدف ما در این نوشتار صرف نظر از دیدگاههای موافق یا مخالف بررسی مبانی نظری و فقهی این دیدگاهها از منظر منابع دین اسلام یعنی قرآن، سنت و عقل بوده است. درصدد آن برآمدیم تا دیدگاههایمتفکران مسلمان را بررسی کنیم و حقیقت امر در خصوص کنترل جمعیت را از درون منابع ناب دین اسلام کشف کنیم. طبیعتاً در بین آیات قرآن و روایات نیز به دو دسته دلیل گوناگون برخورد میکنیم.
دستهای از آیات و روایات که مشوق کنترل جمعیت و کم بودن زاد و ولد هستند و دستهای که به زاد و ولد بیشتر تشویق نموده و با کنترل جمعیت مخالف هستند.
سعی کردیم که در نوشتار پیش رو با رویکردی فقهی به مسئله و با نگاهی منطقی و واقعبینانه تا حد امکان به جمعبندی ادلّه و نتیجهگیری بیطرفانه بپردازیم و این دو رویکرد دینی را به آشتی رسانده به جمع این دو گروه از آیات و روایات نظریه اسلام را کشف کنیم.
واژگان کلیدی: فقه امامیه، جمعیت، کنترل جمعیت؛ افزایش جمعیت، فرزندآوری، سقط جنین ، خانواده.

فصل اول:

کلیات تحقیق

مقدمه:

واقعیت این است که بحث کنترل جمعیت قبل از انقلاب هم در ایران وجود داشته ولی این امر همواره با مخالفت فقهای شیعه روبرو شده است. لذا بعد از انقلاب هم مقامات عالی نظام در مخالفت با رژیم گذشته، همچنان بر افزایش جمعیت تأکید میکردند. اما هنگامی که در اواخر دهۀ شصت، کارشناسان نسبت به انفجار جمعیت هشدار دادند، سیاستگذاران و فقها نیز نسبت به کنترل جمعیت واکنش نشان داده و سیاست کاهش و کنترل را در پیش گرفتند و این سیاست قریب به سه دهه منجر به محدودیت و کنترل جمعیت در ایران شد و اگر این سیاست همچنان ادامه پیدا کند، در آیندهای نهچندان دور کشور ما نیز دچار کاهش و پیری جمعیت و در نتیجه منجر به رکود و عدم پویایی و عدم اقتدار ملی خواهد شد.
رهبر انقلاب در سیاستهای جمعیتی که در سالهای اخیرابلاغ کردند، مواردی را مطرح نموده که کشور از این چالش جمعیتی خارج شود و پویندگی و بالندگی جمعیت را مدنظر قرار دادند واقعیت این است که سیاستهایی که در سه دهۀ اخیر در پیش گرفتیم، باعث این اتفاق شد و کنترل جمعیت روند خطرناکی پیدا کرد که در حال حاضر با مشکل مواجه شدهایم.
فرهنگ کمفرزندی و تکفرزندی، آفت کنترل جمعیت است و اما اینکه چه کارهایی باید بکنیم که جوانانمان را به این راه ترغیب کنیم. جوانان ما با وجود تحصیلات، کار ندارند و همین مشکلات باعث میشود که به ازدواج فکر نکنند. مسائل اقتصادی دسته به دست هم میدهد که جمعیت رو به کاهش رود. همۀ دنیا روی مسئلۀ جمعیت حساس هستند و یک کشور در دنیا با کثرث جمعیت آن دیده میشود. باید تلاش کنیم تا موضوع افزایش جمعیت تبدیل به فرهنگ شود و تلاش شود که شیوۀ نادرست تکفرزندی به فرهنگی تبدیل شود که هر خانواده با توجه به مقدورات و شرایطش، صاحب فرزند شود و فقط به تکفرزندی فکر نکند. این هدف نیازمند فرهنگسازی وسیعی است که تحدید جمعیتی فعلی را خنثی کند.
ما در گذشته تفکر دینی داشتیم که پدر و مادرهایمان معتقد بودند خدا روزیرسان است و خدا روزی بندهاش را میدهد. در دهههای چهل و پنجاه، مردم ما دغدغۀ فعلی را نداشتند و هر خانواده هفت هشت فرزند داشت. هر چه بهسمت ماشینیشدن پیش رفتیم جمعیت خانوادهها کمتر و کمتر شد. به دلیل مسائل اقتصادی، معیشتی و رفاهی خانوادهها کمتر به فکر فرزند بیشتر داشتن میافتند و جنبههای اقتصادی پررنگ شده و جنبههای اعتقادی در مورد روزیرسانی خداوند کمرنگتر شده است.
باید برای رسیدگی به وضعیت جمعیت، همه با هم آستین بالا زنیم چون این مسئله هم امنیت جامعه را تضمین میکند و هم بحث اقتدار. مقام معظم رهبری در بیانات ارزشمند خود مسئلۀ فرزندآوری را، امری جدی شمردهاند و آن را از مجاهدتها و وظایف خطیر زنان جامعه دانستهاند و بارهای روی این مسئلۀ حیاتی و بحث افزایش جمعیت تأکید کردهاند. بنابراین اگر نگاه ما به مسئلۀ جمعیت جدی نباشد مطمئناً در دو دهۀ آینده کشور ما هم مانند اروپاییها باید برای تولید نسل به مهاجرپذیری روی بیاورد و به سونامی پیری نسل دچار خواهد شد که این هم مشکلات خاص خود را دارا میباشد.
بنابراین با توجه به هشدارهای رهبر عظیمالشأن انقلاب، بهمنظور جلوگیری از پیری جمعیت و کاهش نیروی انسانی جوان، خلاق و پویا باید تمهیداتی اندیشید تا برنامۀ تنظیم خانواده را اصلاح کرد.
موضوع بحث در این پایان نامه نظر اسلام و فقهای امامیه در خصوص کنترل جمعیت میباشد، با فرض بر اینکه فرزندآوری یک ثروت روحی و روانی برای پدر و مادر و جامعه میباشد.

بیان مسئله

ما در این تحقیق برانیم که زمینههای فقهی فرزندآوری در اسلام را بررسی کنیم. فرهنگ کمفرزندی یا تکفرزندی باید تغییر کند وتبدیل به فرهنگی شود که هر خانواده با توجه به شرایط اقتصادی ورفاهی که دارد فقط به تکفرزندی فکر نکند این هدف نیازمند فرهنگسازی وسیعی است، که تهدید جمعیتی فعلی را خنثی کند.
برخی کوشیدهاندبه نام ادله بروندینی یا دروندینی، به ضرورت کنترل جمعیت در همه‌ شرایط حکم نمایند؛ این در حالی است که منابع دینی، اعم از منابع دین مسیحیت، یهودیت و اسلام انسانها را به ازدیاد نسل و کثرت جمعیت تشویق می‌کنند.
در این نوشتار درصدد آن هستیم تا دیدگاه متفکران مسلمان را بررسی کرده و حقیقت امر در خصوص کنترل یا عدم کنترل جمعیت را از درون منابع دین اسلام کشف کنیم. طبیعتاً در بین آیات قرآن و روایات نیز به دو دسته دلیل گوناگون برخورد می‌کنیم. دسته‌ای از آیات و روایات که مشوّق کنترل جمعیّت و کم بودن زاد و ولد هستند و دسته‌ای دیگر که به زاد و ولد بیشتر تشویق نموده و با کنترل جمعیّت مخالف هستند. در ادامه این نوشتار با جمع این دو گروه از آیات و روایات و دیدگاه فقهای شیعه دراین خصوص را بررسی خواهیم کرد.