گرایش : جزا و جرم شناسی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
(M.A)
گرایش حقوق جزا و جرم شناسی
عنوان
مقایسه اختیارات دادستان در حقوق کیفری ایران
فرانسه و انگلستان
استاد راهنما:
جناب اقای دکتر محمد عظیمی
کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی
فهرست عناوین
عنوان صفحه
فصل اول
چکیده . ۱
مقدمه ۲
بیان مسئله . ۶
اهداف . ۷
سوالات ۷
فرضیه ها . ۸
روش تحقیق . ۸
روش گردآوری اطلاعات ۸
ابزار گردآوری اطلاعات . ۹
پیشینه تحقیق . ۹
ساختار دادسرا
۱-۱ ساختار دادسرا درایران ۱۱
۱-۱-۱ وظایف قضایی دادستان . ۱۱
۲-۱-۱ وظایف اداری دادستان . ۱۲
۳-۱-۱ وظایف دادستان در برابر سایر نهادها و سازمان ها . ۱۳
۲-۱ واحدهای مختلف دادرا ۱۳
۱-۲-۱ شعبه های بازپرسی ۱۳
۲-۲-۱ شعبه های دادیاری . ۱۴
۳-۲-۱ واحد اجرای احکام . ۱۵
۴-۲-۱ واحد سرپرستی ۱۵
۳-۱ درخواست و اعلام جرم . ۱۶
۴-۱ وظایف و اختیارات ضابطان دادگستری . ۱۸
۱-۴-۱ ضابطان عام . ۱۹
فصل دوم : اختیارات و وظایف دادستان در حقوق ایران
۱-۲ وظایف و اختیارات دادستان کل کشور . ۲۴
۱-۱-۲ جایگاه دادستان کل کشور ۲۵
۲-۱-۲ وظایف و مسئولیتهای دادستان کل کشور در رابطه با ایفای نقش مدعی العمومی. ۲۶
۳-۱-۲ وظایف ومسئولیتهای دادستان کل کشور درخصوص احیای حقوق عامه ۲۸
۴-۱-۲ وظایف و مسئولیت های دادستان کل کشور در رابطه با رئیس قوه قضاییه. ۲۹
۲-۲ وظایف دادستان کل به عنوان رئیس داد سرای دیوانعالی کشور ۳۱
۱-۲-۲ درخواست صدور رای وحدت رویه ۳۱
۲-۲-۲ درخواست اعاده دادرسی۳ . ۳۲
۳-۲-۲ حق درخواست تجدید نظر از احکام جزایی ۳۲
۴-۲-۲ درخواست تجدید نظر نسبت به احکام قطعی محاکم . ۳۳
۵-۲-۲ شرکت در شعب جزایی دیوان عالی کشور یا اعزام نماینده . ۳۳
۳-۲ معاف کردن متقاضی اعاده دادرسی از ابداع وجه درصورت احراز عدم تمکن. ۳۴
۴-۲ وظایف و اختیارات دادستان کل کشور دررابطه با دادسرای انتظامی قضات . ۳۴
۵-۲ وظایف و اختیارات دادستان کل کشور دررابطه با دادگاه انقلاب . ۳۵
۶-۲ وظایف و مسئولیتهای دادستان کل کشور دررابطه با دادسراها . ۳۶
۷-۲ وظایف و مسئولیت های دادستان کل کشور در رابطه با پیشگیری از جرم ۳۸
۱-۷-۲ ریاست شورای مرکزی ستادهای پیشگیری و حفاظت اجتماعی . ۳۸
۲-۷-۲ ریاست ستادهای پیشگیری و مبارزه با جرایم خاص . ۴۰
۳-۷-۲ عضویت درشورایعالی پیشگیری از وقوع جرم (قانون اخیر التصویب پیشگیری از وقوع جرم) . ۴۰
۴-۷-۲ رئیس کمیه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه فضای سایبری . ۴۱
۵-۷-۲ ریاست دبیرخانه پیشگیری ومقابله با جرایم فناوری اطلاعات . ۴۱
۸-۲ وظایف و مسئولیتهای دادستان کل کشور در رابطه با امور اراضی ومنابع طبیعی. ۴۱
۹-۲ وظایف ومسئولیت های دادستان کل کشور در رابطه با سایر سازمان ها و امورنظارتی. ۴۳
۱-۹-۲ درمورد زندان ها . ۴۳
۲-۹-۲ درمورد ستاد مبارزه با مواد مخدر .۴۴
۳-۹-۲ کانون وکلا . ۴۵
۴-۹-۲ در مورد کارشناسان رسمی ۴۵
۵-۹-۲ امور نمایندگی ها وعضویت درمجامع وکمیسیون های مرتبط با حقوق عامه ۴۶
۱۰-۲ وظایف واختیارات دادستان های دادسرای ویژه روحانیت ۴۶
۱۱-۲ نوآوری های قانون آیین دادرسی کیفری جدید ۵۰
۱-۱۱-۲ تقسیم بندی ظابطان . ۵۰
۲-۱۱-۲ ایجاد و تشکیل پلیس درمورد افرادخاص. ۵۱
۳-۱۱-۲ بازدید سرزده دادستان از مراجع تحقیق ۵۱
۴-۱۱-۲ مدت انجام دستورات مقام قضایی ۵۲
۵-۱۱-۲ اعتبار گزارش ضابطان . ۵۳
۶-۱۱-۲ دستگیری متهم درخارج از وقت اداری . ۵۳
فصل سوم: وظایف و اختیارات دادستان در حقوق فرانسه
۱-۳ پیشینه ۵۶
۱-۱-۳ تقسیمات حقوقی رومی ژرمنی . ۵۸
۲-۱-۳ منابع حقوقی رومی ژرمنی ۵۸
۳-۱-۳ مهم ترین ویژگی های حقوق رومی ژرمنی . ۵۹
۲-۳ منشاء و جنبه تاسیسی دادسرا ۶۰
۳-۳ سازمان ترکیب و ماموریت دادسرا . ۶۲
۴-۳ اجرا یا اقامه دعوای عمومی . ۶۷
۱-۴-۳ مسولین دعوای عمومی ۶۸
۳-۵دادسرا ۶۸
۳-۵-۱ وضعیت دادسرا . ۶۸
۳-۵-۲ ترکیب دادسرا . ۶۹
-۵-۳ ۳ سلسله مراتب دادسرا ۷۱
۳-۵-۴ ویژگیهای قضات دادسرا . ۷۲
۳-۵-۴-۱ تجزیه ناپذیر ۷۲
۳-۵-۴-۲ مستقل . ۷۲
۳-۵-۴-۳ غیر قابل رد . ۷۲
۳-۵-۴-۴ عدم مسولیت . ۷۳
۳-۵-۴-۵ تغییر ناپذیر .۷۳
۳-۵-۵ جایگاه دادستان . ۷۳
۳-۶ صاحب منصبان دادسرا ۷۴
-۱۶-۳ وزیر دادگستری . ۷۴
۲-۶-۳ دادستان استان . ۷۵
-۳۶-۳ دادستان شهرستان ۷۶
۳-۷ اختیارات دادستان در مقابل قاضی تحقیق و قاضی ازادی ها ۷۶
۳-۸ افزایش اختیارات دادستان . ۷۸
۳-۹ نظارت بر اختیارات قضایی قاضی تحقیق ۷۹
۳-۹-۱ نحوه ارجاع به قاضی تحقیق ۷۹
۳-۹-۲ قلمرو رسیدگی قاضی تحقیق . ۷۹
۳-۹-۳ همکاری قضات تحقیقات ۸۰
۳-۹-۴ صلاحیت محلی قاضی تحقیق . ۸۰
۳-۹-۵ وظایف تحقیقاتی قاضی تحقیق ۸۱
۳-۹-۶ استقلال قاضی تحقیق. ۸۲
۳-۱۰ حدود تبعیت از سلسله مراتب دادسرا . ۸۲
۳-۱۱ بایگانی کردن پرونده ۸۳
۳-۱۲ میانجی گری کیفری . ۸۴
۳-۱۳ سازش کیفری . ۸۴
فصل چهارم : اختیارات دادستان درحقوق انگلستان
۱-۴ سیر تاریخی سیستم حقوق کامن لا در انگلستان . ۸۷
۲-۴ تقسیم بندی حقوق انگلستان ۹۱
۱-۲-۴ حقوق عرفی . ۹۱
۲-۲-۴حقوق تفنینی یا حقوق ناشی از قانون گذاری ۹۱
۳-۴ تشکیلات عدالت کیفری انگلستان . ۹۲
۱-۳-۴وزارت کشور ۹۲
۲-۳-۴ دادگستری (L.C.D) ۹۲
۳-۳-۴ تشکیلات دادستانی سلطنتی ۹۲
۴-۴ کمیته های عدالت کیفری ۹۳
۵-۴ رسیدگی کیفری کلاسیک ۹۳
۶-۴ نقش پلیس در رسیدگی کیفری انگلستان . ۹۴
۱-۶-۴ کشف و اتهام ۹۴
۱-۱-۶-۴ توقیف تعقیب ۹۴
۲-۱-۶-۴ اخطار رسمی ۹۵
۳-۱-۶-۴ اتهام . ۹۵
۷-۴ رسیدگی بر اساس نوع جرم ۹۶
۸-۴ محاکمه و تعیین مجازات . ۹۸
۹-۴ استیناف (تجدید نظرخواهی ) ۱۰۰
۱۰- ۴ دادستان کل . ۱۰۰
۱۱-۴ تشکیلات دادستانی سلطنتی (دادسرا) (CPS) ۱۰۱
۱-۱۱-۴ حیطه عملکرد تشکیلات دادستانی سلطنتی . ۱۰۲
۲-۱۱-۴ اختیارات سرویس تعقیب پادشاهی ۱۰۳
۳-۱۱-۴ موقعیت تشکیلات دادستانی سلطنتی در مقابل سایر نهاد های تعقیب عمومی ۱۰۴
۴-۱۱-۴ وابستگی به گزارش پلیس ۱۰۵
۵-۱۱-۴ تشکیلات دادستانی سلطنتی و دادگاه ها . ۱۰۶
۱۲-۴ مخالفین تشکیلات دادستانی سلطنتی در انگلستان . ۱۰۸
۱۳-۴ موقعیت بزه دیده ۱۰۸
نتیجه گیری . ۱۱۱
پیشنهادات ۱۱۸
منابع ۱۱۹
چکیده انگلیسی . ۱۲۲
چکیده
دادستان از ناحیه آحاد مردم و جامعه، وظیفه تعقیب جرایم را عهدهدار است. مردم حق دارند به حسن جریان پروندههای کیفری نظارت داشته باشند، اعمال این حق قانونی از ناحیه مردم با دادستان است ,دادستان در عمده نظامهای قضایی دنیا نقش برجسته و بااهمیتی دارد؛ گاهی به عنوان مدافع حقوق دولت (وکیلالدوله) و گاهی به عنوان مدافع حقوق ملت (وکیلالمله) و گاهی در جهت احقاق حقوق ملت و دولت، توأمان ایفای نقش میکند. در برخی کشورها به عنوان عضوی از کابینه (وزیر دادگستری) و در برخی به عنوان رأس دستگاه قضایی یا یکی از ارکان آن شناخته میشود.از نظر تطبیقی دادسرا به عنوان ارگانی که کنترل اقدامات دستگاههای پلیس را عهدهدار باشد برای نخستین بار در مجموعه قوانین تحقیقات جنایی ۱۸۰۸ فرانسه پدیدار شد و سپس توسط اکثر کشورهای اروپایی آمریکای لاتین و برخی کشورهای آسیایی و آفریقایی پذیرفته شد. در ایران هم دادسرا با نام اداره مدعی عمومی به موجب قانون اصول تشکیلات عدلیه بیش از ۸۰ سال پیش ،تأسیس شد. در ایران بازپرس زیر نظر دادستان اقدام به تحقیق می کند و دادستان و دادیار نیز در برخی جرایم مجاز به تحقیق هستند,در کشور فرانسه قاضی تحقیق خارج از دادسرا و به صورت مستقل اقدام به تحقیقات می کند و در انگلستان شروع به رسیدگی و تحقیقات در مورد جرایم توسط پلیس صورت می گیرد.دادستان در حقوق ایران دارای وظایفی از جمله اقامه دعوای عمومی, تعقیب متهم, تحقیق از جرم, صدور و دفاع از کیفر خواست و اجرای احکام, همچنین رسیدگی به امور حسبی است, در فرانسه دادستان صرفا یک طرف دعوا محسوب می شود و در زمینه تحقیق از جرایم و اجرای احکام کیفری اختیاری ندارد, در انگلستان دادستان صرفا تعقیب جرایمی را به عهده دارد که پلیس تحقیق در مورد انها را قبلا شروع کرده باشد به طور خلاصه موقعیت دادستان در این کشورها به عنوان یک نهاد قضایی، آمادهسازی کیفرخواست عمومی و تسهیل رسیدگی دادگاه است.
کلید واژه : دادستان ، اجرای مجازات ، ایران ، دعوای عمومی
مقدمه
منشاء و خاستگاه نظام دادسرا ریشه در تاریخ فرانسه دارد و چنانچه گفته شده است، از ابتدای قرن ۱۴ میلادی افرادی تحت عنوان مدعیالعموم (Procureur general) یا وکیل عمومی (Avocat general) نمایندگی پادشاه را برای حفظ منافع دولت و پادشاه نزد دادگاه عهدهدار بودهاند؛ هر چند پس از پیروزی انقلاب کبیر فرانسه (۱۷۸۹) با سکوت نسبت به عنوان دادسرا، به سازمانهای صرفاً قضایی بذل توجه شده بود، اما قانون اساسی، دستگاه دادستان کل (Ministere public) را به شکل امروزی ایجاد کرد. بر این اساس که در معیت هر دادگاه، دادستان (Commissaire du Government) و دادیار (Substitut) برای دفاع از حقوق عمومی حضور داشته باشد.» دادستان در شهرستان به نمایندگی از دادستان کل و با کمک دادیاران در دادگاهها حضوردارد، دادستان کل فائق بر دادسراهاست؛ در دیوان کشور فرانسه نیز یک دادستان و ۱۷ دادیار حضور دارند و هر شعبه، یک رئیس، ۱۵ مستشار و ۳ دادیار و یک منشی شعبه دارد[۱]
در انگستان: دادستان کل (Attorney general) عالیترین نماینده قانونی دولت است ولی عضو کابینه نیست؛ او بر تعقیب جرایم مهم نظارت میکند و مشاور دولت در امور حقوقی و رئیس کانون وکلا (Bar) است.» در این کشور دادسرا به جای محاکم به پلیس وابسته است. براساس «قانون پیگیری کیفری جرایم» سال ۱۹۸۵ میلادی در حقوق انگلیس، تعقیب و پیگرد کیفری در دست و اختیار مطلق دادستان است. این اختیار از جهت نظری از طرف شاه (دولت) بر عهده دادستان گذاشته شده است و اگرچه پلیس در بیشتر موارد، پیگرد کیفری را آغاز میکند، ولی مسؤولیت پیگرد شخص متهم و متخلف، پس از طرح آن بر عهدۀ دادستان و بخش پیگرد عمومی (اداره مستقل خدمات پیگرد شاهی) قرار دارد.
در ایران:
اصولا هم به لحاظ سیستم دستگاه قضایی و همچنین ساختار دادسرا و صاحب منصبان و نیز سلسله مراتب در دادسرا میتوان گفت که مثل بسیاری از کشور ها کاملا تحت تاثیر حقوق فرانسه است. پیش از انقلاب دادسراها تحت ریاست عالیه وزیر دادگستری که ریاست قوه قضائیه را داشت با حفظ آن جایگاه و نظم فعالیت میکردند. دادسرای کل و دادستان کل بر دادسراهای استانها و شهرستانها نظارت میکردند.
ماده (۱۷) «قانون اصلاح پارهای از قوانین دادگستری» مقرر میکرد که دادستان کل کشور بر کلیه دادسراهای کشور نظارت دارد و پیشنهادات لازم را به وزیر دادگستری ارائه میدهد. بر این مبنا دادسرای دیوان عالی کشور، دادسرای دادگاه استان و دادسرای شهرستان طی یک سلسه مراتب سازمانی، تحت تولیت و ریاست مدعی العموم کل کشور (دادستان کل) قرار داشتند؛ هر چند این نهاد عالی قضایی پس از انقلاب فراز و فرودهایی را پشت سر گذاشته است اما بر مبنای پیشینه و رویه ۸۰ ساله و عرف جاری قضایی به عنوان نهاد مدعی العمومی در گستره کشوری ایفای نقش مینماید. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، دادسرای استان از نظام قضایی حذف شد و دادسرای شهرستان هم به دادسرای عمومی و انقلاب تبدیل شد. دادستانی کل هم از همان ابتدا در معیت دیوان عالی کشور به فعالیت ادامه داد.[۲]
پس از بازنگری قانون اساسی تغییراتی در این مسأله ایجاد شد. در جایگاه دادستانی کل تغییری ایجاد نشد اما رئیس دادستانی کل از آن جایگاه ویژهای که داشت به یک زیرمجموعه تبدیل شد، یعنی منصوب رئیس قوه قضائیه گردید. یعنی از آن حالت مستقل و فعال به شکل یک زیرمجموعه و مرئوس قرار گرفت. اما از این مسائل ظاهری که بگذریم، الان ما در قانون آیین دادرسی کیفری قریب به ۵۵ مورد مسئولیت و اختیار قانونی مصرح در وظایف و اختیارات دادستان کل داریم، یعنی دادستان کل از نظر قانون علاوه بر اختیارات ستادی، اختیارات قضایی هم دارد. در قانون اصول تشکیلات عدلیه مواد ۴۹، ۵۰، ۵۳ و ۵۴ به جایگاه دادستانی کل اختصاص یافته است. برای دادستانی کل در این قانون یک جایگاه خاصی با دو وظیفه اصلی پیشبینی شده است. در آن جا بیان شده که دادستان کل کشور مسئولیت و منصب مدعی عمومی کل کشور را بر عهده دارد که در ذیل این وظیفه به صراحت بیان شده که وظیفه اصلی و اساسی مدعی عمومی کشور عبارت است از:
۱. حفظ حقوق شهروندی در کل کشور
۲. نظارت بر حسن اجرای قوانین.
در ذیل اجمالا به برخی وظایف دادستان اشاره میشود:
بالاترین مقام دادسرا، دادستان است که بسیاری از وظایف دادسرا زیر نظر وی و بعد از تعیین این مقام انجام میشود.
اولین وظیفه قضایی دادستان ریاست بر دادسرا است. دادستان رییس دادسرا محسوب میشود و همه امور در دادسرا تحت نظارت دادستان انجام میشود.
دادستان رییس ضابطان است و بر امور ضابطان و حسن انجام وظیفه آنان ریاست و نظارت دارد و ضابطان تحت تعلیم دادستان انجام وظیفه میکنند. با اشاره به اینکه برخی جرایم جنبه حق الناسی، برخی حق الهی و برخی واجد هر دو جنبه هستند، در بیان سومین وظیفه قضایی دادستان میگوید: وظیفه تعقیب جرایم دو نوع اخیر با دادستان است. چهارمین وظیفه دادستان را تقسیم کار با توجه به درجه اهمیت جرایم و تجربه قضات دادسرا بین آنان میتوان نام برد. نظارت بر انجام تحقیقات بازپرس، وظیفه قضایی دیگری است که قانون بر عهده دادستان قرار داده است. با اینکه بازپرس، مقام تحقیق پروندههای جزایی و مستقل است، دادستان هر زمان میتواند پرونده را بخواهد و مطالعه کند و از بازپرس تکمیل تحقیقات را درخواست کند و بازپرس در انجام نظر دادستان در جهت تکمیل تحقیقات باید متابعت کند.
از دیگر وظایف دادستان صدور کیفرخواست است. با این توضیح که با احراز جرم در دادسرا و تکمیل تحقیقات، چنانچه دادستان با نظر قاضی تحقیق اعم از بازپرس یا دادیار موافق باشد، در همه جرایم اعم از عمومی یا خصوصی، کیفر خواست صادر میکند.
وظایف اداری دادستان عبارتند از: حفظ حقوق صغار، مجانین و غایب مفقودالاثر که در این ارتباط، واحدهای امور سرپرستی محجوران در دادسراها وجود دارد که زیر نظر دادستان اداره میشود.
بیان مسئله
در کشور ما، دادسرا به ریاست دادستان، عهده دار کشف جرم، تعقیب متهم به جرم، اقامه دعوی از جنبه حق اللهی و حفظ حقوق عمومی و حدود اسلامی، اجرای حکم و همچنین رسیدگی به امور حسبیه وفق ضوابط قانونی، می باشد. اما ریاست بر دادسرا عمده وظایف دادستان یا مدعی العموم نیست!در بحث وظایف و اختیارات دادستان در قانون مجازات اسلامی، بیش از ۴ وظیفه، در بحث ارتباط با اجرا و امور زندانیان، بیش از ۴۶ وظیفه، در بحث وظایف مرتبط با امور بین الملل، ۹ وظیفه، در بحث امور اداری، ۱۷ وظیفه، در بحث وظایف و مسوولیت های وی در رابطه با سایر وزارتخانه ها و سازمان ها، ۱۰۰ وظیفه، در بحث سایر قوانین و مقررات، ۳۶ وظیفه، در بحث امور حسبی،و کلا حدود ۱۰۲ وظیفه برای دادستان برشمرده شده است این فرایند در قانون آیین دادرسی کیفری فرانسه دچار تحولی عظیم گشته به این صورت که دادستان در آیین دادرسی کیفری فرانسه بیشتر به عنوان طرف دعوای عمومی انجام وظیفه می کند تا یک نهاد قضایی تعقیب جرایم و هیچگونه حقی در جهت انجام تحقیقات از متهم را ندارد و همچنین هیچ اختیاری در باز داشت متهم نیز عهده دار نیست و برای انجام این امور نهادهای قضایی کاملا مستقل از دادسرا شکل گرفته است که دادستان نمی تواند نسبت به عملکرد انها دخالت کند و تنها می تواند به تصمیماتی که از شعب تحقیق گرفته می شود اعتراض نما ید و قاضی تحقیق به صورتی کاملا مستقل از دادسرا اقدام می نماید و دیگر تحت نظارت دادستان انجام وظیفه نمی کند و از نظر سلسله مراتبی نیز فقط نسبت به رییس شعبه تحقیق پاسخگو می باشد و نظارت بر قاضی تحقیق نیز فقط توسط رییس شعبه تحقیق انجام گرفته و دادستان هیچ گونه دخالتی در روند تحقیقات ندارد در انگلیس بسیاری از وظایف دادستان به عهده پلیس می باشد. در برخی جنبههای بنیادین، اختیارات پلیس انگلستان متفاوت از آنهایی است که پلیس فرانسوی دارد
اهداف
هدف از نگارش این پایان نامه:
-. تبیین اختیارات دادستان در حقوق کیفری ایران ,فرانسه و انگلستان و بیان نقاط ضعف و قوت آن در هر یک از این سه کشور طی یک بررسی تطبیقی می باشد.
-. مقایسه نقش دادستان به عنوان طرف دعوا یا یک نهاد عمومی تعقیب و تحقیق از جرم در رسیدگی کیفری و ایجاد عدالت در جامعه
-.بررسی عملکرد دادستان در سه کشور از جهت حفظ نظم عمومی و رعایت حقوق مرتکبین جرم
سوال اصلی
-تفاوت اختیارات دادستان در کشور های ایران فرانسه و انگلستان در چیست؟
– دادستان در حقوق ایران از نظر جایگاه و اختیارات تحت تاثیر کدامیک از دو کشور فرانسه و انگلستان است؟
-تفکیک اختیارات دادستان در حقوق کیفری فرانسه تا چه میزان به تحقق عدالت کیفری کمک کرده است؟
-محدودیت اختیارات دادستان انگلستان نسبت به ایران در یک رسیدگی کیفری تا چه میزان بر حفظ نظم عمومی موثر است؟
فرضیه ها
۱: به نظر می رسد در مقام مقایسه نظام دادرسی در ایران و فرانسه میتوان گفت حدود اختیارات و حیطه عمل در دادسرا و راس آن یعنی دادستان تا حدود زیادی متاثر از نظام حقوقی فرانسه قرار دارد ولی دادستان در ایران از اختیارات و ازادی عمل بیشتری برخوردار است.
۲.به نظر می رسد دادستان در حقوق فرانسه بیشتر یک طرف دعوا است و اقامه کننده دعوای عمومی است تا یک مقام تحقیق از جرایم.
۳: به نظر می رسد دادستان در انگلستان نسبت به همتای خود در فرانسه و ایران دارای جایگاه متفاوت و اختیارات محدودتری می باشدو هیچگونه تفوقی نسبت به پلیس و سایر دستگاه های تعقیب این کشور ندارد.
روش تحقیق:
روشی که در ارائه این تحقیق به کار گرفته شده است . به صورت مطالعه کتابخانه ای و استفاده از پایان نامه ها و مقالات و منابع اینترنتی است.
روش گردآوری اطلاعات
روش کار نگارنده برای جمع آوری اطلاعات، از روش کتاب خانه ای است، به این صورت که کتب و مقالات نوشته شده مرتبط با موضوع پایان نامه به دقّت مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گرفته ؛ سپس مطالب مرتبط با موضوع پایان نامه فیش بندی و در پایان فصل بندی می شود.
ابزار گردآوری اطلاعات
ابزار گرد آوری اطلاعات فیش برداری می باشد، که روشی معمول در پایان نامه های علوم انسانی است؛ به این صورت که کتب و مقالات نوشته شده و همچنین شبکه های کامپیوتری مرتبط با موضوع پایان نامه به دقّت مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل و فیش بندی قرار گرفته؛ سپس این فیش ها مرتب و فصل بندی میگردد
پیشینه تحقیق:
در زمینه اختیارات دادستان در آیین دادرسی کیفری ایران کتابها و مقالات متعددی چاپ شده است از جمله کتب ایین دادرسی کیفری دکتز اشوری و دکتر خالقی همچنین در زمینه اختیارات دادستان در حقوق کیفری انگلستان و فرانسه نیز چند کتاب و مقاله ترجمه شده است مثل کتاب آیین دادرسی کیفری دکتر تدین و آقای گودرزی و خانوم مقدادی و همچنین پایان نامه با عنوان:قرارهای منتهی به بازداشت متهمنوشته کریم حبیب پروین ولی تا کنون در جهت مقایسه اختیارات دادستان در این سه کشور و بیان اختلافات و نقاط ضعف و قوت آن به صورت تتبیقی اقدامی انجام نشده است.
۱-۱ساختار دادسرا در ایران
دادسرا از چهار واحد عمده تشکیل می شود که تحت ریاست دادستان انجام وظیفه می نمایند. این چهار واحد عبارتند از:
– شعبه های بازپرسی
– شعبه های دادیاری
– واحد اجرای احکام
– واحد سرپرستی
دادستان مقام قضایی است که از سوی رییس قوه قضاییه منصوب می شود . وظایف و اختیارات دادستان بسیار گسترده و متنوع می باشد , این وظایف را می توان به سه دسته تقسیم نمود :
۱-۱-۱ وظایف قضایی دادستان
وظایف قضایی دادستان عبارتند از:
۱ – حفظ حقوق عمومی
از طریق جمع آوری دلایل و حفظ آنها و جلوگیری از فرار متهم و اظهارنظر نهایی راجع به توجه یا عدم توجه اتهام به متهم و طرح کیفرخواست در دادگاه و دفاع از کیفرخواست و تعقیب موضوع در دادگاه تا پایان دادرسی و اجرای حکم .
۲ – مداخله در امور حسبی
از طریق رسیدگی مقدماتی به تقاضای نصب قیم و ضم امین و نظارت بر اموال صغار و مجانین و افراد غیررشید و طرح قضایا در دادگاه و نظارت بر اقدامات قیم و امین به منظور حفظ حقوق صغار مجانین ، افراد غیررشید و مفقودالاثر و مجهول المکان . همچنین رسیدگی مقدماتی به وضعیت تاجر ورشکسته و طرح موضوع در دادگاه و نظارت بر اقدامات مدیر تصفیه و نیز حفظ و نگهداری اموال مجهول المالک و بلاوارث[۳] .
هرگاه به علت عدم کفایت دلیل قرار منع تعقیب صادر و قطعی شده باشد دیگر نمی توان متهم را به همان اتهام تعقیب کرد مگر بعد از کشف دلایل جدید که در این صورت فقط برای یک مرتبه می توان به درخواست دادستان وی را تعقیب نمود . این درخواست دادستان لازم است در دادگاه عمومی یا انقلاب ( با اقتضاء نوع جرم و صلاحیت ذاتی این مراجع ) مطرح شود . در صورتی که دادگاه مجوز تعقیب متهم را بدهد مجدداٌ پرونده علیه متهم گشوده شده و تعقیب انجام خواهد گرفت. در صورتی که دادگاه با تعقیب مجدد متهم موافقت نکند ، پرونده همچنان در بایگانی خواهد ماند .
۱-۱-۲ وظایف اداری دادستان
این وظایف عبارتند از:
۱ – نظارت بر امور اداری دادسرا . از طریق نظارت بر کار کارکنان دادسرا و تقسیم کار واحدهای تحت نظارت.
۲ – نظارت بر اقدامات ضابطان دادگستری از حیث وظایفی که به عنوان ضابط برعهده دارند
۳ – صدور گواهی عدم سوء پیشینه : با استناد به ماده ۲۰ آییننامه سوابق قضایی، با توجه به دسترسی به سوابق کیفری افراد از طریق شبکه سراسری رایانه بانک اطلاعات متمرکز پلیس آگاهی کشور و تسریع در صدور گواهی عدم سوء پیشینه، متقاضیان میتوانند علاوه بر دادسرای محل صدور شناسنامه خود به سایر دادسراهای عمومی و انقلاب نیز مراجعه نمایند
۱-۱-۳ وظایف دادستان در برابر سایر نهادها و سازمان ها
۱ – عضویت در هیأت اجرایی انتخابات ریاست جمهوری ، مجلس شورای اسلامی و همه پرسی
۲ – دستور معدوم نمودن مواد تقلبی و فاسد.
۳ – دستور تخلیه خانه های سازمانی
۴ – دستور تخلیه مراکز فساد
۵ – دادن پاسخ به کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی
۱-۲واحدهای مختلف دادسرا
واحدهای مختلف مستقر در هر دادسرا شامل شعبه های بازپرسی ، دادیاری و واحدهای اجرای احکام و سرپرستی میباشد.
۱-۲-۱شعبه های بازپرسی
هر دادسرا با توجه به حجم پرونده و نیازهای تشکیلاتی دارای شعبه های بازپرسی می باشد . در برخی از دادسراها ممکن است فقط یک شعبه بازپرسی وجود داشته باشد .
بازپرس مقامی قضایی است که در محدوده وظایف خود از استقلال نسبی در برابر دادستان برخوردارمیباشد و همیشه ملزم به تبعیت از دادستان نیست . بازپرس در موارد خاصی به موجب قانون می تواند با دادستان در ابراز نظریات قضایی اختلاف کند که در این صورت مرجع حل اختلاف دادگاه عمومی یا انقلاب بر حسب نوع جرم خواهد بود. وظیفه بازپرس اصولاٌ تحقیق در مورد جرائم مهم و جمع آوری بی طرفانه دلیل به سود یا به زیان متهم می باشد [۴].
[۱] بوریکان, ژان ,آن ماری سیمون,آیین دادرسی کیفری,ترجمه تدین,خرسندی,سال ۱۳۸۹ص۳۴
[۲] معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضائیه، دادسرا و دادستان ،ج اول، قم، ۱۳۸۲.ص۱۱۰
[۳] گلدوست جویباری، رجب، کلیات آیین دادرسی کیفری، تهران، انتشارات جنگل،چ اول، ۱۳۸۶.ص۲۸
[۴] گلدوست جویباری، رجب، همان ص۳۲
مان