گرایش :حقوق خصوصی
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد علوم تحقیقات مازندران
پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد
گرایش حقوق خصوصی
عنوان:
حقوق زیاندیده در حوادث رانندگی
استاد راهنما:
دکتر حمید ابهری
مشاور:
دکتر فخرالدین اصغری آق مشهدی
تابستان ۱۳۹۲
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ۱
مقدمه. ۲
الف- بیان مساله ۳
ب- سوالات تحقیق. ۳
ج- فرضیه‌های تحقیق ۳
د- پیشینه تحقیق. ۳
هـ- روش تحقیق ۴
و- تقسیم بندی مطالب ۴
فصل اول: کلیات ۵
مبحث اول: مفهوم مسئولیت مدنی و اقسام آن ۶
گفتار اول: مفهوم مسئولیت. ۶
گفتار دوم: اقسام مسئولیت. ۶
بند اول: مسئولیت قراردادی:. ۶
بند دوم: مسئولیت غیرقراردادی (قهری) ۷
مبحث دوم: شرایط تحقق مسئولیت غیر قراردادی ۸
گفتار اول : ورود ضرر. ۸
بند اول: اقسام ضرر. ۹
الف- ضرر مادی: ۹
ب- ضرر معنوی. ۹
ج- ضرر بدنی ۱۰
گفتار دوم: فعل زیانبار. ۱۰
گفتار سوم: رابطه سببیت ۱۲
مبحث سوم: مفاهیم مربوط به حوادث رانندگی. ۱۴
گفتار اول: وسیله نقلیه موتوری زمینی و دارنده آن ۱۴
بند اول: اتومبیل ۱۵
بند دوم: خودرو ۱۵
بند سوم: موتورسیکلت ۱۵
بند چهارم: دارنده وسیله نقلیه. ۱۵
گفتار دوم: تصادف، تصادم، سانحه رانندگی: ۱۶
بند اول: تصادف. ۱۶
بند دوم: تصادم. ۱۶
بند دوم: سانحه رانندگی ۱۷
گفتار سوم: شخص ثالث (ثالث،ذی نفغ،زیاندیده،راننده) ۱۷
بند دوم: ذی نفع. ۱۸
بند سوم: زیاندیده ۱۸
بند چهارم: راننده ۱۸
گفتار چهارم: قرارداد بیمه و بیمه مسئولیت ۱۸
فصل دوم: حقوق زیاندیده در قانون بیمه اجباری ۲۰
مبحث اول: حقوق زیاندیده در برابر عامل ورود زیان. ۲۱
گفتار اول: مسئولیت مدنی دارنده در برابر زیاندیده. ۲۱
گفتار دوم: مسئولیت تضامنی دارنده و راننده در برابر زیاندیده. ۲۲
گفتار سوم: مسئولیت متولیان احداث و نگهداری راهها و ایجاد موانع در برابر زیاندیده ۲۳
بند اول- شهرداری ۲۳
بند دوم- مسئولیت وزارت راه و ترابری. ۲۵
گفتار چهارم: مسئولیت مدنی تولیدکنندگان و عرضه کننده وسیله نقلیه در برابر زیاندیده. ۲۵
بند اول- مسئولیت قراردادی تولید کننده. ۲۶
بند دوم: مسئولیت قهری تولید کننده. ۲۷
گفتار پنجم: مسئولیت مدنی تعمیرکاران وسایل نقلیه در برابر زیاندیده ۲۷
گفتار ششم :تاثیر قوه قاهره در حقوق زیاندیده. ۲۸
گفتار هفتم: تقصیر زیاندیده ۳۰
بند اول: تقصیر زیاندیده علت منحصر حادثه باشد:. ۳۰
بند دوم: تقصیر زیاندیده علت منحصر نباشد ۳۱
مبحث دوم: ارکان خسارات رانندگی و مسئولیت صندوق تأمین خسارت بدنی. ۳۲
گفتار اول: ارکان خسارات رانندگی. ۳۳
بند اول- انواع خسارت قابل مطالبه ۳۳
الف- خسارت بدنی. ۳۳
دیه و ارش. ۳۴
هزینه معالجه ۳۴
۳- قطع عضو ۳۵
۴- از کارافتادگی ۳۵
ب- خسارت معنوی. ۳۶
ج- خسارت جانی ۳۷
د- خسارت مالی ۳۷
بند دوم: خواهان یا ذی‌نفع دعوای جبران خسارت. ۳۸
بند سوم: خوانده دعوی جبران خسارت. ۳۹
الف- عامل زیان. ۳۹
ب- شرکت بیمه (بیمه‌گر). ۴۰
گفتار دوم: صندوق تأمین خسارت بدنی. ۴۲
بند اول: موارد مطالبه خسارت از صندوق تأمین. ۴۳
الف- بیمه نبودن وسیله نقلیه از جهت بیمه شخص ثالث ۴۳
بطلان قرارداد بیمه ۴۳
تعلیق تأمین بیمه‌گر:. ۴۳
د- فرار کردن و یا شناخته نشدن مسئول حادثه ۴۴
۵- ورشکستگی بیمه‌گر. ۴۴
فصل سوم: حقوق زیاندیده حوادث رانندگی درسایر قوانین. ۴۵
مبحث اول: قانون مسئولیت مدنی. ۴۶
گفتار اول: مبنای مسئولیت. ۴۶
گفتار دوم: مطالبه خسارت. ۴۷
گفتار سوم:مسئولیت اشخاص حقوقی ۴۸
مبحث دوم : قانون مجازات اسلامی ۴۹
گفتار اول: عدم مسئولیت راننده در برخورد با عابر. ۴۹
گفنار دوم: مسئولیت راننده در قبال سرنشینان خودرو. ۵۱
گفتارسوم: مسئولیت راننده در قبال سرنشینان خودرو مقابل. ۵۲
گفتار چهارم: قوانین مرتبط ۵۵
فصل چهارم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات ۵۹
منابع ۶۳
چکیده انگلیسی . ۶۶
چکیده
امروزه استفاده از وسایل نقلیه موتوری زمینی در حمل و نقل، نقش عمده‌ای داشته و روز به روز گسترش می‌یابد و به موازات این گسترش، تصادفات ناشی از آن نیز رو به افزایش است و خسارات جانی و مالی هنگفتی به بار می‌آید. از این‌رو بخش عمده‌ای از دعاوی مطالبه خسارت و دعاوی کیفری، مربوط به حوادث ناشی از وسایل نقلیه می‌باشد. مسئولیت مدنی ناشی از تصادفات رانندگی یکی از مهمترین مباحث حقوق مسئولیت مدنی را به خود اختصاص داده است، که هنوز اعمال قواعد عمومی مسئولیت مدنی در این زمینه ناکارآمد و ناموفق بوده و قانونگذار در این حوزه از مسولیت مدنی، از نظریه تقصیر عدول کرده و مسئولیت بدون تقصیر را پذیرفته است. برای تحقق این مسئولیت باید تصادفی رخ داده باشد و خسارتی به بار آمده باشد و میان وقوع تصادم و ایجاد خسارت، رابطه سببیت وجود داشته باشد. البته عوامل خارجی نیز در تحقق مسئولیت تأثیرگذار می‌باشند، که از میان آنها قانونگذار در قانون بیمه اجباری مصوب ۱۳۸۷، قوه قاهره را از شمول تعهدات بیمه‌گر مستثنی ندانسته است.
خسارات وارده به صورت خسارات مادی، بدنی و معنوی می‌باشد و خسارات قابل مطالبه توسط عابر پیاده، بر اساس قانون بیمه اجباری مصوب ۱۳۸۷، تنها خسارات بدنی است که بر اساس این قانون بدون توجه به جنسیت و مذهب پرداخت می‌گردد. خسارات معنوی وارده طبق این قانون قابل جبران از طریق بیمه‌گر نیست و زیاندیده برای جبران آن باید به قواعد عام مسئولیت مدنی تمسک جوید.در این پایان نامه حقوق زیاندیده از حوادث رانندگی در قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی و سایر قوانین بررسی می گردد.
واژگان کلیدی: بیمه، مسئولیت مدنی، حقوق زیاندیده، حوادث رانندگی.
مقدمه
امروزه اتومبیل نقش حساسی در زندگی افراد دارد و با وجود فواید فراوان و انکارناپذیر، زیانهای جانی و مالی زیادی نیز به همراه داشته است و مهمترین بحث مسئولیت مدنی را به خود اختصاص داده است. با وجود این، قواعد عمومی مسئولیت به شکل مرسوم خود در این زمینه قابل اجرا نیست و نتایج نادرستی به بار می‌آورد.
این اعتقاد به وجود آمده است که باید درباره مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی راه تازه‌ای پیش گرفت و نظام‌های سنتی و اخلاقی را رها کرد و بیشتر در اندیشه ضرورت‌های اجتماعی بود.
امروزه بیشتر حوادث رانندگی ناشی از رانندگی ناصحیح، عدم رعایت ایمنی تولید در ساخت وسایل نقلیه و قطعات یدکی آن، اشکالات موجود در معابر از جمله وجود موانع می‌باشد. مهمترین عامل، جهت تقلیل حوادث مذکور و جبران عادلانه و منصفانه خسارات ناشی از حوادث مذکور، حکومت قواعد و مقررات دقیق و جامع مسئولیت مدنی در این موارد و اجرای صحیح آن توسط مجریان امر می‌باشد.
در حقوق ایران مسئولیت مدنی در حوادث رانندگی عمدتاً بر قواعد و مبانی عام مسئولیت مدنی می‌باشد. البته مبنای خاص مسئولیت مدنی در این حوادث؛ یعنی ماده ۱ قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در برابر شخص ثالث مصوب ۱۳۸۷[۱]، مورد بررسی قرار گرفته است، سپس آن دسته از مبانی عام مسئولیت مدنی که در این رشته کاربرد دارد شناسایی و مورد بررسی قرار گرفته است. زیرا در این حوزه از مسئولیت مدنی قواعد سنتی مسئولیت مدنی از جمله نظریه تفصیر نمی‌تواند راهگشا باشد. بسیاری از تصادفات رانندگی، معلول اشتباهاتی است که از هر انسان متعارفی سر می‌زند یا عیبی از وسیله نقلیه است که هر انسان محتاطی را دچار حادثه می‌کند و بنابر نظریه سنتی تقصیر، هیچ تقصیری ارتکاب نیافته است. لذا وجود قواعد خاص به گونه‌ای که خسارت وارد به شخص زیاندیده را به سهولت جبران کند به خوبی احساس می‌شد و این ضرورت بود که منجر به تصویب قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث در سال ۱۳۸۷ گردید.
قانونگذار در این قانون از نظریه سنتی تقصیر عدول کرده و مسئولیت بدون تقصیر را پذیرفته است که به نظر می‌رسد قانونگذار برای اینکه به واسطه خطری که در اثر حرکت اتومبیل به وجود می‌آید و محیط خطرناک ایجاد می‌کند، از جان افراد حمایت کند و نظریه مسئولیت بدون تقصیر را می‌پذیرد.
در این پایان‌نامه سعی بر آن است که حقوق زیاندیده در حوادث رانندگی مورد بررسی و تحلیل قرار بگیرد. هدف از این پژوهش، نمایاندن ضعف‌ها و ارائه راه کارهای مناسب جهت بهبود وضعیت موجود می‌باشد.
الف- بیان مساله
گسترش روزافزون وسایل نقلیه و خطرات ناشی از آن، یکی از مشکلات جامعه کنونی کشور ما ایران می‌باشد. وقوع تصادفات رانندگی منجر به فوت اشخاص یا ایراد صدمات بدنی یا خسارات مالی به اشخاص، در هر شهر و روستایی قابل مشاهده می‌باشد. در این میان، در بعضی موارد، جبران خسارت وارد بر زیاندیده با مشکلات مواجه می‌گردد. ممکن است وسیله نقلیه موجود خسارت، فاقد بیمه‌نامه باشد و دارنده وسیله نقلیه نیز تمکن مالی برای جبران خسارت نداشته باشد و جبران خسارت زیاندیده، متعسر یا متعذر می‌گردد، درباره حقوق زیاندیده‌گان حوادث رانندگی، مسائل مهمی قابل طرح می‌باشد که کمتر مورد بررسی قرار داده شده که در این پایان‌نامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ب- سوالات تحقیق
۱) درصورت وقوع حادثه رانندگی، مسئولیت بیمه‌گر و دارنده وسیله نقلیه در برابر زیاندیده چگونه است؟
۲) مبنای مسئولیت دارنده وسیله نقلیه در برابر زیاندیده چیست ؟
۳) در صورت دخالت زیاندیده در حادثه رانندگی، نحوه توزیع مسئولیت چگونه است ؟
ج- فرضیه‌های تحقیق
۱) در صورت وقوع حادثه رانندگی به نظر می‌رسد که بیمه‌گر و دارنده برای حمایت از زیاندیده دارای مسئولیت تضامنی هستند.
۲) مبنای مسئولیت دارنده وسیله نقلیه، نظریه خطر می‌باشد.
۳) در صورت دخالت زیاندیده در حادثه رانندگی، عمل وی در حکم قوه قاهره بوده و راننده مقصر نیست و بیمه مکلف به جبران خسارت وارده به زیاندیده است.
د- پیشینه تحقیق
در خصوص پیشینه بایستی گفت در کتاب‌های مربوط به قواعد عام حقوق مدنی بحث قابل توجهی درا ین زمینه وجود ندارد و در منابع کتابی نیز، منابع معدودی با عنوان مسئولیت ناشی از حوادث رانندگی و حقوق زیاندیده وجود دارد که این کتب نیز در زمان اجرای قانون بیمه اجباری ۱۳۴۷ تألیف شده‌اند و تنها کتابی که با توجه قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مصوب ۱۳۸۷ تألیف شده، کتاب مسئولیت مدنی ناشی از سوانح رانندگی، دکتر بختیار عباسلو می‌باشد که در این پایان‌نامه از آن استفاده شده است. در برخی از آثار حقوقی اشاراتی به این موضوع شده است که ازجمله آنها،می توان به موارد زیر اشاره کرد:
کاتوزیان، ناصر، مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی، ص ۲۲:«هدف اصلی قوانین ویژه مسئولیت رانندگی، رهایی از قیدهای اصل تقصیر و ایجاد مسئولیت محض به سود قربانی حادثه های رانندگی است».
عباسلو، بختیار، مسئولیت مدنی ناشی از سوانح رانندگی،ص ۲۷:«یا توجه به تأثیر عوانل مختلف در حوادث رانندگی و دخالت اشخاص متعددی در آن، گاهی فعل رانندگی راننده واحد و گاهی فعل رانندگی رانندگان متعدد و گاهی عوامل خارج از رانندگی، از قبیل موانع مختلف و تقصیر زیاندیده و تقصیرسازمان ها و دستگاه های نگهدار راه ها و سازندگان و تعمیر کاران وسیله نقلیه در ایجاد حادثه رانندگی مداخله دارند».
شهیدی، مهدی،مجموعه مقالات حقوقی،ص ۱۵۱:«مسئولیت ناشی از تصادم دو وسیله نقلیه، در مواردی که مسئولیت ثابت باشد،بین طرفین تصادم محصور نخواهد بودو چنین نیست که در هر صورت منحصراطرفین یا یکی از ایشان مسئول خسارت وارده باشد، بلکه ممکن است در مواردی مسئولیت بر عهده شخص ثالث استقرار پیدا کند».
