گرایش : بین الملل
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد چالوس
دانشکده حقوق و علوم سیاسی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
در رشته حقوق بین الملل
عنوان
نظام حاکم بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی و استرداد آن از منظر حقوق بین الملل
استاد راهنما:
دکترسید محمد حسینی
زمستان ۱۳۹۳
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست اجمالی مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در نظام حقوق بین الملل ۷
گفتار نخست : تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در حقوق ملی کشورهای باستانی. ۸
گفتار دوم: تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در اسناد و کنوانسیون های بین المللی. ش۲۱
فصل دوم هنجارها ، اصول و قواعد حقوق بین الملل درباره ورود و خروج
غیرقانونی اموال فرهنگی. ۳۵
گفتار نخست : هنجارها و قواعد ناظر بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی در حقوق
ملی کشورهای باستانی ۳۶
گفتار دوم : معاهدات و کنوانسیون های بین المللی. ۵۲
گفتار سوم : عرف بین الملل حاکم بر ورود و خروج غیر قانونی اموا فرهنگی. ۸۲
فصل سوم: ضوابط حاکم بر استرداد اموال فرهنگی مسروقه یا غیرقانونی خارج شده
در نظام حقوقی بین الملل . ۸۷
گفتار اول : استرداد اموال فرهنگی مسروقه از دیدگاه حقوق بینالملل. ۸۸
گفتار دوم : استرداد اموال فرهنگی غیرقانونی خارج شده ۹۹
نتیجه گیری . ۱۰۹
فهرست منابع. ۱۱۲
فهرست تفصیلی مطالب
عنوان صفحه
مقدمه. ۱
فصل اول: تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در نظام حقوق بین الملل ۷
گفتار نخست : تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در حقوق ملی کشورهای باستانی. ۸
۱.ایران. ۸
۲.ایتالیا. ۱۰
۳.ترکیه ۱۳
۴.فرانسه ۱۵
۵.سوریه ۱۷
۶.مصر. ۱۸
۷.یونان ۱۸
گفتار دوم: تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در اسناد و کنوانسیون های بین المللی ۲۱
۱.کنوانسیون مربوط به اتخاذ تدابیر لازم برای ممنوعکردن و جلوگیری از ورود، صدور
و انتقال مالکیت غیرقانونی اموال فرهنگی مصوب ۱۴ نوامبر ۱۹۷۰. ۲۱
- کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهانی مصوب ۱۹۷۲. ۲۳
۳.کنوانسیون یونیدرویت ۲۷
۴.کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی زیرآب مصوب ۲۰۰۱ ۲۹
۵.کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس. ۳۲
فصل دوم : ۳۵
هنجارها ، اصول و قواعد حقوق بین الملل درباره ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی ۳۵
گفتار نخست : هنجارها و قواعد ناظر بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی
در حقوق ملی کشورهای باستانی ۳۶
- ایتالیا ۳۶
- ترکیه. ۴۲
- فرانسه. ۴۲
- سوریه. ۴۶
- مصر ۴۷
- یونان. ۴۸
گفتار دوم : معاهدات و کنوانسیون های بین المللی. ۵۲
۱.کنوانسیون مربوط به اتخاذ تدابیر لازم برای ممنوعکردن و جلوگیری از ورود، صدور و
انتقال مالکیت غیرقانونی اموال فرهنگی مصوب ۱۴ نوامبر ۱۹۷۰. ۵۲
۱-۱- اصول و ویژگیهای حاکم بر کنوانسیون ۵۲
- ملیگرایی فرهنگی در برابر جهانگرایی فرهنگی ۵۲
۲-۱-۱- تعارض با نظامهای حقوقی کامنلا و رومی- ژرمنی. ۵۳
۳-۱-۱- عدم پیشبینی حق اقامه دعوی استرداد برای اشخاص ۵۴
۲-۱- وظایف و محدودیتهای اعضا و جامعه بینالمللی در جلوگیری از ورود و خروج
غیرقانونی اموال فرهنگی. ۵۵
۱-۲-۱- وظایف و مسؤولیت دولتهای عضو کنوانسیون ۵۵
۳-۲-۱- وظایف و مسؤولیت جامعه بینالمللی. ۵۷
۲.کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهانی. ۵۸
۱-۲- هدف و ویژگی های کنوانسیون ۵۸
۱-۱-۲- هدف کنوانسیون. ۵۸
۲-۱-۲- ویژگیهای کنوانسیون. ۵۸
۲-۲- وظایف و مسئولیتهای اعضا و جامعه جهانی برای حفاظت از میراث جهانی ۵۹
۳ .کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره حقوق دریاها (۱۹۸۲) ۶۵
۱-۳- اموال فرهنگی واقع در مناطق تحت حاکمیّت دولت ساحلی ۶۶
۲-۳-اموال فرهنگی واقع در مناطقی که دولت ساحلی در آنها حقوق حاکمه خود را
اعمال میکند ۶۷
۱-۲-۳- منطقه مجاور. ۶۷
۲-۲-۳- منطقه انحصاری اقتصادی. ۶۹
۳-۲-۳- فلات قاره. ۷۱
۳-۳-اموال فرهنگی واقع در دریای آزاد. ۷۲
۴.کنوانسیون بینالمللی کمکهای متقابل اداری به منظور پیشگیری، بازرسی و
جلوگیری از تخلفات گمرکی(پیوست شماره۱۱ ) ۷۵
۵.کنوانسیون یونیدرویت پیرامون اشیای فرهنگی مسروقه یا غیرقانونی خارج
شده مصوب ۱۹۹۵. ۷۷
۱-۵-دلایل و اهداف و مذاکرات مربوط به تدوین کنوانسیون. ۷۷
۲-۵- دامنه شمول کنوانسیون ۸۱
گفتار سوم : عرف بین المللی حاکم بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی. ۸۲
۱.تعریف مفهوم و مؤلفه های عرف بین المللی. ۸۲
- ورود و خروج اموال فرهنگی در زمان مخاصمات مسلحانه ۸۳
- ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی در زمان صلح ۸۵
فصل سوم :. ۸۷
ضوابط حاکم بر استرداد اموال فرهنگی مسروقه یا غیرقانونی خارج شده در نظام حقوقی بین الملل
گفتار اول : استرداد اموال فرهنگی مسروقه از دیدگاه حقوق بینالملل. ۸۸
۱.ویژگیهای استرداد اموال فرهنگی. ۸۸
۱-۱- اطراف ذینفع در استرداد اموال فرهنگی ۸۹
۲-۱- مقام صلاحیتدار در امر استرداد اموال فرهنگی. ۹۰
۳-۱- تعهد مالی ناشی از استرداد اموال فرهنگی ۹۰
- مرور زمان ناظر بر دعاوی استرداد اموال فرهنگی ۹۱
۱-۲- مراحل قاعده مرور زمان۹۳ ۹۳
۲-۲- مواعد حاکم بر مرور زمان ۹۴
۳-۲- استثناهای ناظر بر مرور زمان ۹۵
۱-۳-۲- مرور زمان و عدم اسقاط حق. ۹۵
۲-۳-۲- مجوز وضع قواعد مساعدتر ۹۵
۳-۳- اشیاء متعلق به کلکسیونهای عمومی ۹۶
- پرداخت غرامت در برابر استرداد اموال فرهنگی. ۹۶
۱-۳- لزوم پرداخت غرامت. ۹۶
۲-۳- احراز حسن نیت متصرف یا خریدار. ۹۷
گفتار دوم :استرداد اموال فرهنگی غیرقانونی خارج شده. ۹۹
- مفهوم و ویژگیهای خروج غیرقانونی اموال فرهنگی ۹۹
اصول حاکم بر استرداد اموال فرهنگی غیرقانونی خارج شده ۱۰۰
۱-۲- نحوه استرداد. ۱۰۰
۲-۲- پیشبینی قواعد حقوقی مساعدتر ۱۰۱
۳-۲- دادخواست استرداد. ۱۰۲
۴-۲- هزینه استرداد. ۱۰۳
۵-۲- موارد خاص در امر استرداد ۱۰۳
۱-۵-۲- استثناهای استرداد ۱۰۳
۲-۵-۲- امتناع از استرداد ۱۰۴
- مرور زمان ناظر بر استرداد اموال فرهنگی غیرقانونی خارج شده ۱۰۴
- راه کارها و سازو کارهای جایگزینی و تکمیلی در استرداد اموال فرهنگی
غیرقانونی خارج شده. ۱۰۵
۱-۴- راهحلهای جایگزین ۱۰۵
۲-۴- سازوکارهای تکمیلی استرداد. ۱۰۶
نتیجه گیری ۱۰۹
فهرست منابع. ۱۱۲
منابع فارسی. ۱۱۲
الف: کتب. ۱۱۲
ب: مقالات. ۱۱۲
ج: پایان نامه ۱۱۲
منابع انگلیسی. ۱۱۳
A : Book 113
B : Article. 113
C :low , document & international conventions. 115
چکیده
اموال فرهنگی تاریخی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی یکی از شاخص ترین اسناد و ارکان تحکیم هویت، فرهنگ و هنر هر کشوری است که به موجب این اموال می توان تمدن، آداب و سنن شیوه های تجاری و اقتصادی و سیر تکوینی و تکامل انسان را در طول تاریخ مورد شناسایی و تحلیل قرار داد .
با توجه به اینکه اموال فرهنگی صرف نظر از قدمت طولانی آنها سر شار از ذوق و هنر عمیق کشور ها می باشد، لذا علاقه تصاحب انحصاری کلکسیونرها و گالری داران با پرداخت هزینه های بسیار گزاف در جهت در اختیار گرفتن آنها را بدنبال دارد . بدین سبب است که قاچاق اموال تاریخی ، فرهنگی را می توان به جهت سود سرشار آن بعد از قاچاق مواد مخدر به عنوان دومین کالای قابل قاچاق در دنیا محسوب دانست.
با توجه به آگاهی ملتها از اهمیت و ارزشهای میراث فرهنگی و خواسته های موکد آنها از دولتها مبنی بر استرداد هویت ملی و فرهنگی خود، کشورها را بر آن داشت تا اموال فرهنگی غیر قانونی خارج شده ملت خویش را در جای جای دنیا جستجو وبا هماهنگی و همکاری سایر دول و سازمانهای بین المللی نسبت به استرداد آنها اقدام نماید .
در این پژوهش سعی شده تا ضمن بررسی متون کنوانسیونهای بین المللی موفقیت و عدم موفقیت کشورها در این مهم مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
کلید واژگان: اموال تاریخی و فرهنگی- استرداد ـ ورود و خروج غیر قانونی ـ سازمانهای بین المللی ـ کنوانسیونهای بین المللی
مقدمه
میراث فرهنگی یکی از ارزشمندترین آثار بشر در طول تاریخ است که هویت ، فرهنگ ، احساس ، اندیشه و روابط و منش هر ملتی را در طول تاریخ از نسلی به نسل دیگر منتقل نموده و به سبب همین امر است که ملت ها به پیشینه تاریخی و فرهنگی پر افتخار و هویت تاریخی خود می بالند و همیشه در حفظ و صیانت این آثار گرانبها چون خاک و ناموس خود متعصب می باشند و همواره در معرض چشم داشت سوداگران نیز بوده است.
اموال فرهنگی بخشی از میراث فرهنگی است که فرهنگ ، هنرو احساس هر ملتی را در خود جای داده و بیش از سایر آثار میراث فرهنگی مورد سوء استفاده قرار گرفته و تا کنون لحظه ای از تصاحب غیر قانونی آن کم رنگ نشده است .
اموال فرهنگی با توجه به اینکه ذوق ، هنرواحساس یک ملت را به عاریه گرفته است همیشه مورد توجه ثروتمندان و کلکسیونرها بوده است تا به داشتن آنها افتخار ورزند و همواره از داشتن آن هزینه های گزافی را متحمل می شوند. لذا به جهت سود سرشاری که برای اشخاص دارد و عموماً کشورهای صاحب فرهنگ و تمدن غنی از جمله ایران نیز مانع خروج دائمی میراث فرهنگی خود از کشور می شوند ، این اموال همواره بصورت پنهانی وغیر قانونی از کشور خارج شده و کشورها را از داشتن به حق فرهنگ و هنر به ارث رسیده تهی می نمایند. این امر در دهه های اخیر تا حدی افزایش یافته که مبداً هویتهای فرهنگی وباورهای ملی و فرهنگی کشور ها به آسانی در خارج از کشورها قابل تغییر و تردید می شود. باورهایی که جامعه ای در طول سالیان دراز به آن خوی گرفته وبا آنها زندگی کرده است به سرعت رنگ می بازد.
در این رهگذر هر چقدر که مطامع این اشخاص در خروج غیر قانونی این اموال افزون می یابد کشورها نیز به وظایف ملی خود در جهت حفاظت و حراست و صیانت از میراث فرهنگی ملت خود اهتمام ورزیده وبا تصویب قوانین سلبی و ایجابی ضن روشنگری و بالا بردن آگاهی مردم از داشتن فرهنگ و هنر انتقال یافته به نسل معاصربه شدت با اشخاصی که هویت مردم را به غارت می برند توسط محاکم قضایی بر خورد می نماید وبا اتحاد دستگاههای اجرایی مرتبط از جمله متولیان مبادی ورودی و خروجی و گمرکات از ورود و خروج این آثار ممانعت می نمایند . همچنین با همکاری و هماهنگی سازمانهای بین المللی از جمله سازمان علمی و فرهنگی یونسکو و سایر سازمانهای فرهنگی بین الملل اقدام به تدوین قوانین و مقرراتی نموده اند که کشورهای عضو با تبعیت از مفاد کنوانسیون های حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی از ورود و خروج غیر قانونی اموال فرهنگی ممانعت به عمل می آورند و از استرداد این اموال ، به کشورهای مبداً همکاری می نمایند. جمهوری اسلامی ایران نیز در این امراهتمام جدی داشته و توانسته است بخشی از اموال فرهنگی غیر قانونی خارج شده از کشور را در سالهای اخیر مسترد نماید . نمونه بارزر آن ، استرداد ۳۶۰ قلم از اموال فرهنگی تاریخی است که بیش از نیم قرن گذشته به صورت غیر قانونی از کشور خارج شده بود نه که پس از ۳۰ سال تلاش حقوقی در هفته های گذشته با موفقیت به میهن عزیز ایران مسترد گردیدند .
- بیان مسئله پژوهش
ارزش اقتصادی قابل توجه آثار فرهنگی سبب ایجاد وسوسه و طمع در افراد و گروهها برای دستیابی و فروش غیرقانونی آنها شده است و وجود بازار جهانی تقاضای آثار فرهنگی به خصوص آثار شرقی ، ایجاد تجارت بزرگی را موجب شده است که چرخه اقتصادی کشور مقصد را تحرک بیشتری می بخشد.
جامعه بین المللی در جهت جلوگیری از تجارت غیرقانونی اموال فرهنگی که فقر فرهنگی کشورهای دارنده آن را بدنبال دارد تاکنون اسناد و کنوانسیون های بین المللی را در خصوص مبارزه با ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی تصویب نموده است که دولت جمهوری اسلامی نیز به اغلب این کنوانسیون ها ملحق شده است . اما با اینحال متأسفانه پژوهشی که زوایای مختلف این اسناد را مورد مداقه قرار دهد تا کنون انجام نشده است . بنابراین بررسی اجمالی ایناسناد و کنوانسیون ها ضروری می نماید.