دانشگاه آزاد اسلامی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده و استاد راهنما در سایت درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
چکیده
اعتیاد نوعی وابستگی است که به لحاظ دفعات و طول دوران استعمال مواد مخدر حاصل می گردد که این وابستگی توأم با فشارهای جسمی و روانی است. این عنوان مجرمانه به لحاظ تکرار مصرف مواد مخدر محقق می گردد برخلاف بزه استعمال مواد مخدر که با یک بار مصرف مواد مخدر حاصل و محقق گردیده. که همین نکته وجه تمایز و شاخصه جرم استعمال از اعتیاد می باشد. بی شک عنصر معنوی، مشتمل بر بررسی وضعیت روحی-روانی متهم در هنگام ارتکاب رفتار مجرمانه، مهمترین عنصر جرم و جنایات علیه تمامیت جسمانی، اعم از نفس و مادون نفس، بدلیل جایگاه بی بدیل جسم و جان، شدیدترین جرم محسوب میگردد.عنصر معنوی حسب مورد شامل: اراده، علم و آگاهی، قصد عام و خاص می باشد که اصولاً تفاوتی در جنایت بر نفس و مادون آن نخواهد داشت.
قانونگذار در هر برهه از قانونگذاری و یا اصلاح یا تغییر قانون موجود، با عنایت به هدف بازدارندگی جسم و جان اشخاص از هر گونه آسیب و گزند و پیش بینی واکنشهای لازم در این خصوص، نگاهی خاص و نگرشی نو داشته و ضمن پاسخگوئی به نیازهای روز، ابهامات، ایرادات و نواقص قانون پیشین را مرتفع سازد؛ بدون آنکه چیزی به این امور بیفزاید. لازمۀ این امر، بهره گیری از دکترین حقوقی و رویۀ قضایی موجود، با لحاظ شرایط روز جامعه می باشد.برای تحقق یک جرم صرف نقض اوامرو نواهی قانونگذار کافی نیست , بلکه فعل مجرمانه باید نتیجه خواست واراده فاعل باشد و این خواست واراده در کنار سایر عناصر جرم {عنصر قانونی ,عنصر مادی}بعنوان عنصر معنوی شناسایی شده است.عنصر روانی یا همان عنصر معنوی بعنوان رکن رکین تحقق هر جرمی مبین توجیه اخلاقی مسئولیت کیفری مرتکب است ,به گونه ای که فقدان آن موجبات مواخذه مرتکب را از میان می برد.
کلید واژه ها: عنصر معنوی، اراده، جرم، مواد مخدر، اعتیاد، مجرمانه.
فهرست مطالب
فصل اول:کلیات تحقیق ۱
۱-۱-مقدمه. ۲
۱-۲-بیان مسأله. ۴
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق ۶
۱-۴- اهداف تحقیق ۷
۱-۵-سوالات تحقیق ۷
۱-۵-۱- سوالات اصلی تحقیق ۷
۱-۵-۲- سوالات فرعی تحقیق ۷
۱-۶-فرضیه های تحقیق ۸
۱-۶-۱- فرضیه اصلی تحقیق ۸
۱-۶-۲- فرضیه های فرعی تحقیق ۸
۱-۷- روش تحقیق ۸
۱-۸- روش گردآوری اطلاعات. ۸
۱-۹- نوآوری تحقیق ۹
۱-۱۰-سازماندهی تحقیق ۹
۱-۱۱-محدودیت های تحقیق ۹
فصل دوم:تعاریف و پیشینه تحقیق ۱۰
۲-۱- اعتیاد. ۱۱
۲-۲- معتاد. ۱۲
۲-۳-آسیب‌شناسی اعتیاد در تحقیقات جهانی ۱۴
۲-۴-چارچوب نظری تحقیق ۱۶
۲-۵-عنصر معنوی ( یا روانی یا اخلاقی) جرم. ۲۰
۲-۶-شرایط عنصر معنوی( یا روانی یا اخلاقی) جرم. ۲۰
۲-۶-۱-اراده ارتکاب فعل ۲۰
۲-۷-قصد مجرمانه. ۲۱
۲-۸-درجات قصد مجرمانه. ۲۳
۲-۸-۱-قصد یا سوء نیت عام و قصد یا سوء نیت خاص. ۲۳
۲-۸-۲-سوء نیت ساده و سوء نیت مشدد( با سبق تصمیم) ۲۳
۲-۸-۳-سوء نیت جازم(مستقیم) و سوء نیت اتفاقی( احتمالی یا غیرمستقیم) ۲۳
۲-۸-۴-سوء نیت معین و سوء نیت غیرمعین ۲۴
۲-۸-۵- تقصیر جزائی یا خطای جزائی ۲۴
۲-۸-۶-بی احتیاطی ۲۴
۳-۸-۷- بی مبالاتی ۲۵
۲-۸-۸-عدم مهارت. ۲۵
۲-۸-۹-عدم رعایت نظامات دولتی ۲۵
۲-۹-تحلیلی از عوامل عدم موفقیت در مبارزه با سوءمصرف موادمخدر در ایران. ۲۶
۲-۱۰- حمل، نگهداری و اختفاء مواد مخدر. ۲۹
۲-۱۱- واردات و صادرات مواد مخدر. ۳۱
۲-۱۲- تولید، توزیع، خرید و فروش مواد مخدر. ۳۲
۲-۱۳- رابطه مصرف مخدر و ارتکاب جرم. ۳۴
۲-۱۴- پیشینه تحقیق ۳۶
فصل سوم:تأثیر مصرف مواد مخدر بر عدم تحقق رکن معنوی جرم. ۳۸
۳-۱- کلیاتی در خصوص عنصر معنوی ۳۹
۳-۲- اجزاء عنصر معنوی ۴۱
۳-۲-۱- اراده ۴۱
۳-۲-۲- علم و آگاهی ۴۳
۳-۲-۳- قصد و عمد. ۴۵
۳-۲-۴ -تقصیر. ۴۶
۳-۳- تبیین و نقد عناوین مجرمانه مصرف مواد مخدر. ۴۷
۳-۴- نقد و بررسی قوانین کیفری حاکم بر مصرف مواد مخدر. ۴۸
۳-۵-بررسی تغییرات عمده‌ی اصلاحیّه‌ی قانون اصلاح قانون مبارزه با موادّ مخدّر مصوّب ۹/۵/۱۳۸۹ مجمع تشخیص مصلحت نظام. ۴۹
۳-۵-۱- تغییر بنیادین مجازات‌های موادّ روانگردان: ۵۰
۳-۵-۲- تغییر نگرش در خصوص اعتیاد به موادّ مخدّر و روانگردان. ۵۶
۳-۵-۳- تغییر مجازات مصادره اموال به مصادره اموال ناشی از همان جرم در جرایم موادّ مخدّر: ۵۹
۳-۶-دیدگاه شرع و قانون در مبارزه با جرایم مواد مخدر. ۶۱
۳-۶-۱-استعمال مواد مخدر از دیدگاه شرع. ۶۲
۳-۷-مبارزه با اعتیاد در ایران. ۶۸
۳-۸- نگاهی به قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر. ۸۰
۳-۹- تأثیر زوال عقل (عدم تحقق رکن معنوی جرم ) بر جرایم و مجازات ها ۸۶
۳-۹-۱- قتل‌های ناشی از مصرف مواد مخدر و روانگردان. ۸۸
۳-۹-۱-۱- مستی ناشی از مصرف مواد مخدر و رفع مسئولیت کیفری ۸۸
۳-۹-۱-۲-مستی و رفع یا عدم رفع مسئولیت کیفری ۹۱
۳-۹-۲-تفاوت جنایات ناشی از موادمخدر با مشروبات الکلی ۹۸
۳-۱۰-نتیجه گیری ۱۰۰
۳-۱۱-پیشنهادهای کاربردی ۱۰۲
منابع و مآخذ: ۱۰۵
Abstract: 110
فصل اول:کلیات تحقیق
۱-۱-مقدمه
مسأله اعتیاد در جهان امروز یکی از مسائل مهم و حاد اجتماعی است و پدیده ای با سابقه به شمار میرود. شاید نتوان به درستی تاریخی برای شروع مصرف مواد مخدر تعیین کرد، ولی در آثار برخی بزرگان میتوان نام این مواد را یافت. برای مثال میتوان به گفتههای بقراط، رازی و ابن سینا از مصرف و فواید تریاک اشاره کرد. اما «اعتیاد» به مواد مخدر به مثابه وضعیتی خاص، پدیده نسبتاً جدیدی است که از اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی شناخته شده است (آقابخشی،۱۳۷۹ :۴۶).
پیش از آن، در ادبیات مسیحی مصرف الکل یا مواد مخدر گناه یا جرم به حساب می آمد (اردوبادی کیم،۱۳۵۳: ۶۳).در ایران به استثنای برخی مقاطع تاریخی و نیز دوره اخیر هیچگاه مصرف مواد مخدر جرم یا پدیده ای خلاف اعتقادات مذهبی به شمار نمیرفته است، بلکه مصرف مواد مخدر فعالیت فراغتی طبقات بالای جامعه به حساب میآمده و در برخی مناطق کشور به منزله نیاز اقلیمی یا جزئی از فرهنگ محلی به شمار میرفته است. در حال حاضر، بنابر آمارهای رسمی، حدود دو میلیون مصرف کننده مواد مخدر در کشور وجود دارد. این در حالی است که طی دهه هفتاد حدود دو میلیون نفر به جرم قاچاق، توزیع یا مصرف مواد مخدر دستگیر و زندانی شده اند. بنابر آمارهای رسمی، بیش از نیمی از زندانیان کشور به علت جرائم مربوط به مواد مخدر زندانی اند. نسبت مصرف مواد مخدر در سطح جهان رو به تزاید است و در اکثر کشورهای جهان به صورت مشکل عمده‌ای مطرح شده است. این وضعیت در ایران نیز کاملاً مشهود بوده و بخش قابل توجهی از افراد ، به استعمال مواد مخدر اعتیاد داشته و هر روزه در گوشه و کنار این مملکت شاهد گرفتار شدن افراد زیادی در دام مواد مخدر هستیم که مشاهده این وضع هر انسان دوراندیش را به تأمل وا می‌دارد که چگونه میتوان از قربانی شدن بیش از پیش افراد جامعه جلوگیری نمود( سخاوت ، ۱۳۷۴: ۱۳۰)
از این رو هر ماده ای که موجب بروز اختلال در ارگانیزم بدن انسان گردد ماده مخدر قلمداد می شود. بر همین اساس مادۀ مخدر میتواند جدای از مصرف پزشکی، مصرف غیر پزشکی نیز داشته باشد. حتی موادی مانند الکل نیز که رفتارهای فیزیکی را تحت تأثیر قرار میدهند، مواد مخدر محسوب میگردند.این مواد که بعضاً از گیاهان و ترکیبات شیمیایی به دست میآیند، داروهای روان گردان نامیده میشوند. بدین معنا که مصرف آنها موجب بروز اختلالاتی در سیستم عصبی و تغییراتی در فعالیتهای ذهنی، احساسی و رفتاری میشود. مادۀ مخدر وابستگی شدیدی را در فرد به وجود میآورد و ارادۀ وی را از او سلب میکند.این مواد همچنین میتواند در نهایت موجب بروز بی حسی و نوعی حالت عصبی و روانی در شخص معتاد شده، تکرار مداوم مصرف آن، باعث وخیم ترشدن حالات روانی ویگردد. از آنجا که از دیرباز، آثار مخرب و زیان آور مواد مخدر همانند: مرفین و هروئین بر افرادی که دچار آنها شده اند، نمایان شده است. در این رساله تلاش می گردد به بررسی تأثیر مصرف مواد مخدر بر عدم تحقق رکن معنوی جرم پرداخته شود.
1-2-بیان مسأله
حفظ سلامت جسمی و عقلی جوانان در رشد و شکوفایی جامعه انسانی و بالطبع سلامتی آن بسیار اهمیت دارد. جوانان امروز، مادران و پدران فردا و گنجینه های تجربه آینده هستند. لکن اعتیاد و مصرف مواد مخدر بلایی است که همچون جذام، سلامت جسمی و عقلی این گروه و در نتیجه کل جامعه را به خطر می اندازد. به موازات پیشرفت جوامع، نیازها، نگرش ها و الگوهای رفتاری انسان ها نیز دچار تغییر و دگرگونی می گردد. این دگرگونی ازجامعهای به جامعه دیگر و از منطقه ای به منطقه دیگر براساس موقعیت جغرافیایی میزان دست یابی به فن آوری های نوین، پراکندگی و تنوع جمعیتی، میزان علایق و وابستگی به باورهای دیرینه و اعتقادی، سطح رشد آگاهی، زمینه های فرهنگی و همچنین وضعیت معیشتی و اقتصادی متفاوت می باشد.مصرف مواد مخدر علاوه بر اثرات روحی، جسم را نیز تباه و نابود می سازد و شاید در نگاه اول آن چیزی که به فراموشی سپرده می شود اثرات دو جانبه آن است که هر دو به طور مشترک مرگ را برای نسل جوان به ارمغان می آورد.با توجه به اینکه آثار حقوقی و کیفری مهم به مواد مخدر مترتب می باشد لذا دقت در اطلاق کلمه مواد مخدر بر هر چیزی از اهمیت زیادی برخوردار است در فرهنگ معین در معنای مواد مخدر آمده است:
«داروهایی که استعمال آنها سبب بی حسی، بی حالی و تخدیر عمومی یا موضعی می گردد مانند کوکائین، این داروها معمولاً موجب اعتیاد می شوند»
در فرهنگ فارسی عمید در معنای مواد مخدر آمده است:« سست کننده، آنچه اعصاب را سست و بی حس کند»
معادل ماده مخدر در متون انگلیسی از لفظ Drug استفاده می کنند ولی باید توجه داشت که این یک لفظ مطلق است و اطلاق نیز اقتضای شمول هر چیزی را دارد که داخل در این مفهوم قرار گیرد و این لفظ می تواند کلیه چیزهایی را که عنوان دارو مورد استفاده قرار می گیرند در برگیرد اعم ازآنکه قانونی و مجاز باشد یا غیرمجاز.
تعریفی که سازمان بهداشت جهانی در مورد مواد مخدر عرضه داشته است کاملاً فراگیرمی باشد: « هر ماده ای که موجب بروز اختلالات در ارگانیزم بدن انسان شود مواد مخدر محسوب می شود» ( دبیرخانه ستاد مواد مخدر، ۱۳۷۴: ۵۴)
از منظر حقوق بین الملل مواد مخدر به موادی تلقی می شود که تحت پوشش کنوانسیون های بین المللی مواد مخدر سازمان ملل متحد قرار گرفته است (وزیریان، ۱۳۸۲: ۴۹)
از منظر حقوق داخلی مواد مخدر به موادی گفته می شود که در قوانین مربوط برشمرده و احصاء شده باشد که به عقیده برخی از نویسندگان در قانونگذاری ایران عنوان مواد مخدر از سال ۱۳۳۸ دیده شده است (حجتی،۱۳۸۲ : ۵۳).
