واحد گرمسار
دانشکده علوم انسانی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)
رشته مدیریت آموزشی
 
عنوان :
بررسی کیفیت خدمات آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار
(مدل سروکوال)
 
اردیبهشت 1393

فهرست مطالب
چکیده پژوهش : ‌ل
فصل اول : کلیات پژوهش. 2
مقدمه. 3
1-1-  بیان مساله. 5
1-2-اهمیت و ضروت تحقیق : 6
1-3- اهداف تحقیق : 9
1-3-1- هدف اصلی تحقیق : 9
1-3-2- اهداف فرعی تحقیق : 9
1-4- فرضیه ها ی تحقیق : 10
1-4-1-فرضیه های اصلی: 10
1-4-2- فرضیه های فرعی : 10
1–5واژگان تحقیق. 11
فصل دوم :ادبیات و پیشینه پژوهش. 13
مقدمه. 14
2-1-محصول. 16
2-1-1-تعریف خدمات 16
2-1-2ماهیت و ویژگیهای خاص خدمات و وجوه تمایز آن با کالا. 18
2-1-3-نیروهای موثر بر رشد خدمات در جهان. 21
2-1-4-بسته خدمات 22
2-1-5-آمیخته بازاریابی خدمات از دیدگاههای مختلف: 25
2-1-6- عناصر کالا. 26
2-1-7- چالشهای مدیران خدمات 29
2-1-8- فرایند خرید خدمات 31
2-1-9- درک محیط رقابتی خدمات و استراتژیهای خدمات رقابتی 33
2-1-10-  ارزش برای مشتری 35
2-1-11- معادله ارزش مشتری 36
2-1-12- انتظارات مشتری 37
2-1-13- مزایای رضایت مشتری: 40
2-2 مفهوم کیفیت 41
2-2-1- تعاریف کیفیت : 42
2-2-2 تاریخچه کیفیت 44
2-2-4- بزرگان مدیریت کیفیت 49
2-2-5  جوایز عمومی کیفیت : 63
2-2-6- برنامه هایی برای بهبود کیفیت سازمان. 64
2-3-مسئله تعریف کیفیت خدمات و کیفیت جامع خدمات 69
2-3-1-گرایش ها به سمت کیفیت در صنایع خدماتی 71
2-3-2 برنامه ای برای ارائه خدمت به مشتریان. 72
2-3-3- ایجاد سیستم اطلاعاتی کیفیت خدمات 73
2-3-4- عوامل موثر برکیفیت خدمات و خدمات پشتیبانی مشتری 73
2-3-5- تاثیر کیفیت محصول و ارائه خدمات به مشتریان در آمیخته بازاریابی 76
2-3-6-نقش بخش بازاریابی در کیفیت محصول. 79
2-3-7- مشارکت در بهبود کیفیت 81
2-3-8-کسب کیفیت خدمات 82
2-3-9-قلمروی کیفیت خدمات 88
2-3-10- طراحی کیفیت خدمات 91
2-3-11- توسعه کارکرد کیفیت 95
2-3-12- بازده کیفیت 96
2-4- ابعاد کیفیت خدمات 97
2-4-1-قابل اعتماد بودن (اعتبار) 97
2-4-2-پاسخگو بودن. 98
2-4-3- اطمینان دادن. 98
2-4-4- همدلی داشتن. 98
2-4-5- حفظ ظاهر نمودن (ملموسات). 98
2-5- مدل شکافهای کیفیت خدمات : 99
2-5-1- شکاف 1 :شکاف اطلاعات بازاریابی (معلومات یا فهم) 101
2-5-2 شکاف 2 :شکاف طراحییا شکاف استاندارد : 103
2-5-3- شکاف 3 :شکاف عملکرد خدمات یا شکاف تحویل : 104
2-5-4- شکاف 4 : شکاف ارتباطات 106
2-5-5-شکاف 5 : شکاف در خدمات (شکاف مشتری) 107
2-6- ارزیابی کیفیت خدمات : 108
2-6-1- ممیزی جامع (WTA) : 108
2-6-2- سروکوآل( SERVQUAL): 109
2-6-3-سروکوآل توزین شده) 111
2-6-4-  عملکرد خدمات، سروپرف 111
2-6-5- سروپرف توزین شده 111
2-6-6- ابزار اهمیت – عملکرد (P-I) : 111
2-7-سیر تحول آموزش عالی در ایران. 112
2-7-1- دوران تمدن ایران باستان. 112
2-7-2- دوران تمدن ایرانی و اسلامی 112
2-7-3- دوران معاصر. 113
– تأسیس دارالفنون. 113
– تأسیس وزارت علوم. 114
-تأسیس دانشگاه تهران. 114
2-7-4- دوران جمهوری اسلامی 115
2-7-5-تاریخچه دانشگاه آزاد : 118
2-7-6-ارتقاء سطح کیفی دانشگاه 121
2-7-7-اهمیت آموزش  عالی 122
2-8- پیشینه تحقیق. 124
2-8-1- بکار بستن کیفیت در صنایع خدماتی متعدد. 124
2-9- مدل مفهومی تحقیق : 129
فصل سوم : فرایند پژوهش. 130
3-1- روش تحقیق. 131
3-2-  اطلاعات تحقیق. 131
3-3- جامعه آماری : 132
3-4-  نمونه آماری : 132
3-5- متغیرهای مستقل و وابسته : 133
6-3 سطح اندازه گیری متغیرها : 134
3-7- پایایی و روایی پرسشنامه : 135
3-7-1- روایی: 135
3-7-2- پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه دانشجویان. 136
3-8- روشهای تجزیه و تحلیل آماری 137
فصل4 : 139
یافته های پژوهش. 139
مقدمه : 140
4-1- اطلاعات جمعیت شناختی و مشخصات فردی پاسخ دهندگان: 140
4-1-2- ترکیب پاسخ دهندگان از نظر مقطع تحصیلی : 141
4-1-3- ترکیب پاسخ دهندگان از نظر گروه سنی : 142
4-1-4- ترکیب پاسخ دهندگان از نظر وضعیت اشتغال : 143
4-1-5- ترکیبات مختلف جمعیت شناختی پاسخ دهندگان : 144
4-2- آزمون فرضیات : 148
4-2-1- فرضیه فرعی 1: 148
4-2-2- فرضیه فرعی 2: 151
4-2-3- فرضیه فرعی 3: 156
4-2-4-فرضیه فرعی 4: 159
4-2-5- فرضیه فرعی 5: 163
4-2-6- فرضیه اصلی : 167
4-2-7- فرضیه فرعی6 : 168
4-2-8-فرضیه فرعی 7 : 170
4-2-9- فرضیه فرعی 8 : 172
4-2-10- فرضیه فرعی9 : 174
فصل پنجم : 176
نتیجه گیری 176
مقدمه : 177
5-1-  خلاصه تحقیق : 177
5-2- نتایج آزمون وفرضیات تحقیق : 178
5-2-1- فرضیه اصلی : 178
5-2-2- فرضیه فرعی1 : 178
5-2-3- فرضیه فرعی2 : 179
5-2-4-  فرضیه فرعی3 : 179
5-2-5- فرضیه فرعی4 : 180
5-2-6- فرضیه فرعی5 : 181
5-2-7- فرضیه فرعی6 : 182
5-2-8- فرضیه فرعی7 : 182
5-2-9- فرضیه فرعی8 : 182
5-2-10- فرضیه فرعی9 : 182
5-3-  پیشنهادهای اجرایی 183
5-3-1- پیشنهادات کلی 183
5-3-2-پیشنهادات خاص : 184
5-4- محدودیت های پژوهش : 185
5-5- تحقیقات پیشنهادی : 185
منابع : 186
پیوست و ضمائم. 190
پیوست الف :پرسشنامه. 191
پیوست ب :پرسشنامه استاندارد انگلیسی 193
پیوست ج :spss. 196
چکیده  انگلیسی 234

 
فهرست جداول:
جدول 2-1- جایگاه بازار 34
جدول 2-2- پیشینه مدیریت کیفیت جامع. 49
جدول 2-3-تکامل سیستم های کیفیت 49
جدول 2-1-سری ایزو 9000. 66
جدول 2-5- ارائه خدمات به مشتریان و تمایز محصول. 78
جدول 2-6- هزینه های کیفیت. 83
جدول 2-7- مثالی برای کیفی کردن بسته خدمات 93
جدول 2-8- انواع اشتباهات در خدمات 95
جدول 2-9- سایر تحقیقات کیفیت 126
جدول 3-1- تفکیک سوالات پرسشنامه 135
جدول 4-1- تفکیک جنسیتی جامعه آماری . 140
جدول 4-2- تفکیک مقطع تحصیلی نمونه آماری 141
جدول 4-3- تفکیک مقطع سنی نمونه آماری 142
جدول 4-4- تفکیک وضعیت اشتغال نمونه آماری 143
جدول 4-5- ترکیب جنسیت و مقطع تحصیلی 144
جدول 4-6- ترکیب جنسیت و مقطع سنی. 144
جدول 4-6- ترکیب جنسیت و سن 145
جدول 4-8- ترکیب سن و مقطع تحصیلی 145
جدول 4-9- ترکیب وضعیت اشتغال و مقطع تحصیلی. 146
جدول 4-10- ترکیب سن و وضعیت اشتغال 146
جدول 4-11- ترکیب کلی ویژگی های جمعیت شناختی 147
جدول 4-12- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 1. 148
جدول 4-13- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 2. 149
جدول 4-14- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 3. 149
جدول 4-15- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 4. 150
جدول 4-16- پارامترهای آماری بعد ملموسات 150
جدول 4-17- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 5. 152
جدول 4-18- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 6. 152
جدول 4-19- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 7. 153
جدول 4-20- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 8. 153
جدول 4-21- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 9. 154
جدول 4-22- پارامترهای آماری بعد قابلیت اعتماد. 155
جدول 4-23- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 10. 156
جدول 4-24- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 11. 156
جدول 4-25- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 12. 157
جدول 4-26- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 13. 157
جدول 4-27- پارامترهای آماری بعد قابلیت پاسخگویی. 158
جدول 4-28- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 14. 159
جدول 4-29- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 15. 160
جدول 4-30- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 16. 161
جدول 4-31- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 17. 161
جدول 4-32- پارامترهای آماری بعد قابلیت اطمینان. 162
جدول 4-33- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 18. 163
جدول 4-34- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 19. 164
جدول 4-35- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 20. 164
جدول 4-36- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 21. 165
جدول 4-37- ترکیب آماری پاسخ ارائه شده به پرسش 22. 165
جدول 4-38- پارامترهای آماری بعد همدلی. 166
جدول 4-39- پارامترهای آماری شکاف کیفیت خدمات. 167
جدول 4-40- پارامترهای آماری شکاف کیفیت خدمات بر مبنای جنسیت. 168
جدول 4-41- پارامترهای آماری شکاف کیفیت خدمات بر مبنای مقطع تحصیلی 170
جدول 4-42- تفاوت ادراک و انتظار TUKEY HSD 171
جدول 4-43- پارامترهای آماری شکاف کیفیت خدمات بر مبنای مقطع سنی. 172
جدول 4-44- تفاوت ادراک و انتظار TUKEY HSD 174
جدول 4-45- پارامترهای آماری شکاف کیفیت خدمات بر مبنای وضعیت اشتغال. 174



فهرست اشکال:
شکل 2-1- طیف خدمات 18
شکل 2-2- ویژگیهای خاص خدمات 21
شکل 2-3- نیروهای موثر بر رشد خدمات در جهان. 22
شکل 2-4- انواع بازاریابی در سازمانهای خدماتی. 24
شکل 2-5- چالشهای مدیران خدمات. 30
شکل 2-6- فرایند خرید 32
شکل 2-7- مثلث ارزش مشتری. 35
شکل 2-8- عوامل موثر بر انتظارات 40
شکل 2-9- مزایای رضایت مشتری. 40
شکل 2-10- چرخه بهبود کیفیت دمینگ. 52
شکل 2-11- هزینه های کیفیت. 84
شکل 2-12- هزینه های کیفیت. 85
شکل 2-13- کنترل فرآیند خرید. 87
شکل 2-14- تابع خسارت کیفیت تاگوچی. 94
شکل 2-15- کیفیت خدمات درک شده. 97
شکل 2-16- هفت شکاف کیفیت خدمات 100
شکل 2-17- مدل شکاف کیفیت خدمات 101
شکل 2-18- شکاف1 102
شکل 2-19- شکاف2 103
شکل 2-20- شکاف3 104
شکل 2-21- شکاف4 106
شکل 2-22- شکاف5 107
شکل 2-23- مدل مفهومی تحقیق. 129
شکل 4-1- تفکیک جنسیتی نمونه آماری. 140
شکل 4-2- تفکیک مقطع تحصیلی نمونه آماری. 141
شکل 4-3- تفکیک مقطع سنی نمونه آماری. 142
شکل 4-4- تفکیک وضعیت اشتغال نمونه آماری. 143

 
چکیده پژوهش :
پژوهش حاضر با هدف بررسی کیفیت خدمات در دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار انجام گردیده است . این تحقیق از نوع کاربردی و به شیوه توصیفی(پیمایشی) می باشد. تعداد جامعه آماری تقریبا 2000 نفر بوده که تعداد 397 نفر به عنوان نمونه بصورت تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استاندارد مدل سروکوال شامل 22 سوال (تدوین شده بر اساس مقیاس 7 رتبه ای لیکرت) که در دو بخش ادراکات و انتظارت دانشجویان از هر  ویژگی مطرح شده بعلاوه 4 سوال ازویژگیهای جمعیت شناختی( جنسیت ، سن ، مقطع تحصیلی و وضعیت اشتغال )مورد سنجش قرار می دهد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از میانگین ،انحراف معیار ،آزمون t گروه های وابسته، t گروه های مستقل ،آزمون تحلیل واریانس ، آماره آزمون F و آزمون TUKEY HSD استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که ادراکات دانشجویان و انتظارات آنها در کلیه ابعاد دارای تفاوت معنا داری بوده و نیز شکاف کیفیت ادراک شده توسط دانشجویان مرد با زن تفاوت معنا داری بوده و در سایر ویژگی های جمعیت شناختی تفاوت معنا داری در شکاف کیفیت خدمات ادراک شده ندارد.
کلید واژه ها : خدمات ، کیفیت ، رضایت دانشجویان ، سروکوآل
 

فصل اول : کلیات پژوهش

مقدمه
امروزه خدمات  در بازار جهانی جایگاه برجسته و رو به پیشرفتی پیدا کرده است وسهم بخش خدمات در بازار جهانی با شتاب رو به گسترش است به عنوان مثال در طی نود سال گذشته شاهد تحولی عظیم در جامعه آمریکا از جامعه تولید گرا به جامعه خدماتی بوده‌ایم و در حالیکه در اوائل قرن بیستم تنها سه نفر از هر ده نفر نیروی کار در آمریکا در بخش خدمات مشغول به کار بودند و باقی نیروی کار در بخش‌های کشاورزی و صنعتی فعالیت می‌کردند در سال 1950 اشتغال در بخش خدمات حدود 50 درصد کل اشتغال نیروی کار را تشکیل می‌داد  و امروزه شاهدیم از هر ده نیروی کار هشت نفر آنها در بخش خدمات مشغول به کار می‌باشند  (فیتز سیمونز، 1382 ، ص 9)
خدمات آموزشی نیز به عنوان یک فعالیت خدماتی تابعی از کل اقتصاد خدمات در جهان بوده و با رشد سریعی در حجم فعالیتها و رقابت مواجه بوده است. و مازاد بر آن با توجه به اینکه خدمات آموزشی دارای ماهیت زیر ساختی می باشند مورد توجه بیشتری قرار گرفته است .رشد وتوسعه نظامهای آموزشی یکی از وجوه مشخص عصر ما می باشدو این به ویژه در کشورهای جهان سوم و درحال توسعه به مساله ای مهم در جهت رشد و پیشرفت و پیوستن به قافله کشورهای در حال توسعه یا توسعه یافته مبدل شده است.
از طرفی تولید، رشد و تحول هر یک از جوامع مبتنی بر تعریف وظایف و مشاغل خاصی بوده که اجرای آن به عهده انسان گذاشته شده است با این تفاوت که در این سیر تکاملی، نقش انسان نیز از یک نیروی کار ساده و صرفا یکی از ابزار تولید به سرمایه انسانی، که مهمترین عامل تولید به شمار می‌آید، ارتقا یافته است.و شاهدیم که امروزه اهمیت توسعه منابع انسانی به قدری گسترده و عمیق شده است که در بسیاری از کشورها، وزارتخانه‌ یا مؤسسات خاصی را برای این منظور بنا نهاده‌اند تا با مشارکت نهادهای دولتی و خصوصی برنامه توسعه منابع انسانی را در سطح ملی ارائه کنند و در کل در نگاه کلان امروز نیروی انسانی متخصص و ماهر سرمایه اصلی یک جامعه محسوب می‌شود بویژه آنکه در عصر فعلی علت تفوق و برتری کشورها بر یکدیگر عنصر دانایی است.
همگام با رشد نیاز به خدمات آموزشی، توجه پژوهشگران به ابعاد مختلف آن جلب شده و ما شاهد تحقیقات فراوان در این زمینه می باشیم جا دارد در راستای برنامه‌ریزی ها و پژوهشهای کشورمان به این مهم نیز پرداخته، تا از کاروان جهانی عقب نمانیم.در این تحقیق ما به ارزیابی کیفیت در این حوزه خدمات آموزشی آن هم در مقطع آموزش عالی خواهیم پرداخت.
آنچه در مطالعه این تحقیق باید مد نظر گرفته شود رویکرد بررسی مقوله آموزش، کیفیت و اهمیت آن می باشد در این تحقیق نگاه به مقوله آموزش به عنوان یک کالا (خدمت) و نقش کیفیت در بازاریابی آن و رضایت مشتریان آن یعنی دانشجویان در دانشگاه گرمسار می باشد که بر گرفته از تغییر ماهیت ارائه خدمات آموزشی در دانشگاه ها و رقابتی شدن جذب دانشجویان ، خالی ماندن صندلی دانشگاه ها در سالهای اخیر و افزایش رقابت در سالهای پیش رو می باشد.

1-1-  بیان مساله
در سالهای اخیر آنچه ما در جامعه و کشورمان شاهد آن هستیم افزایش روز افزون دانشگاهها و موسسات آموزش عالی بوده ایم که بصورتهای گوناگون دولتی، غیر دولتی ، آموزش از راه دور ، آموزش مجازی و . در مقاطع مختلف کاردانی، کارشناسی تا دکتری و در رشته های مختلف شروع به فعالیت کرده و یا فعالیت خود را بسط داده اند . مراکز آموزش عالی در راستای سیاست های کلان کشوری تاسیس     می شوند و برای توسعه کمی و کیفی آنها بر اساس همین سیاستها، که با در نظر گرفتن مصالح همه جانبه اتخاذ شده اند، برنامه ریزی می شود، و بعد از تائید، راه اندازی یا ادامه فعالیت این مراکز آموزشی برای ارتقای آنها اقدام گردد. طی سالهای گذشته، ارتقای سطح کیفی مراکز آموزش عالی مورد توجه قرار گرفته است. (فتاحی و همکاران،1384،ص 64)
اما آنچه در این میان باید به آن توجه داشت مسائل مهمی نظیر میزان نیازمندی جامعه به رشته های آموزشی و آموزشهای ارائه شده ، اولویت بندی آنها ، برنامه ریزی در زمینه جذب دانشجو ، کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده ، کیفیت ارائه این خدمات و میزان رضایت دانشجویان از این خدمات و تطابق آن با انتظارات دانشجویان می باشد .
بررسی تاریخ آموزش‌عالی در ایران نشان می‌دهد که چالش کیفیت برای نظام آموزش‌عالی، چالش جدیدی نیست. امّا در مقاطع زمانی مختلف در قالبهای تقریباً متفاوت مورد توجه قرار گرفته است. در ابتدا این مفهوم در قالب ارزشیابی آموزش‌عالی از طریق اطمینان از تحقق اهداف و کارکردهای دانشگاهها و مؤسسات آموزش‌عالی موردتوجه بوده بطوریکه در ماده 1 قانون اصلاح تأسیس وزارت علوم و آموزش‌عالی مصوب مرداد ماه 1353 تحت عنوان وظایف وزارت علوم و آموزش‌عالی، نظارت بر امور دانشگاهها و مؤسسات آموزش‌عالی و مؤسسات پژوهشی و ارزشیابی آنها به عنوان یکی از وظایف این وزارت تعیین شده است. (نورشاهی،1384،ص1)
 پر واضح است که هر کدام از این مباحث پژوهش ها و تحقیقات علمی و میدانی خاص خود را می طلبد اما آنچه ما در این تحقیق تمرکز خود را بر آن نهاده ایم کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار  می باشد و فاصله بین آنچه دانشجویان از دانشگاه در زمینه ارائه خدمات انتظار دارند و ادراک آنها از خدمات دریافتی آنها .
 در زمینه سنجش کیفیت خدمات روشها و الگوههای مختلفی وجود دارد که یکی از مدلها برای ارزیابی کیفیت خدمات مدل سروکوال می باشد که ویژگی های آن را بیان خواهیم کرد.
1-2-اهمیت و ضروت تحقیق :
هر یک از ما به عنوان مصرف کننده همه روزه از خدمات بهره‌مند می‌شویم از روشن کردن چراغ، سوار شدن اتوبوس یا تاکسی و . تا خدمات بانکی،بیمه‌ای و یا خدمات آموزشی موسسات مختلف.متأسفانه مشتریان غالباً از ارزش و کیفیت خدماتی که دریافت می‌کنند راضی نیستند در حالیکه مشتریان راضی منبع سود شرکتها هستند و شرکتهایی که نمی توانند مشتریان را راضی نگه دارند در دراز مدت در بازار باقی نخواهند ماند(روستاوهمکاران،1375، ص225)
عرضه محصول با کیفیت برتر و ارائه خدمات به مشتریان در سطح عالی به طور مستمر موجب ایجاد مزیتهای رقابتی برای شرکت می شود، از جمله ایجاد موانع رقابتی، وفاداری مشتریان، تولید و عرضه محصولات متمایز، کاهش هزینه های  بازاریابی وتعیین قیمتهای بالاتر(روستاوهمکاران،1375، ص225)
1-2-1-ایجاد موانع رقابتی. کیفیت محصول و ارائه خدمات به مشتریان ممکن است هنگام ورود رقبا به بازار موانع بزرگی ایجاد کند.
1-2-2-وفاداری مشتریان^[1]. شرکتهایی که به ایجاد وفاداری مشتریان توجه دارند، اهمیت حفظ یک مشتری را در ماورای هر خرید در نظر می گیرند. آنها مشتریان را داراییهای ارزشمندی می دانند و از تمام کارمندان خود می خواهند که برای راضی نگاه داشتن و در نتیجه وفادار شدن یا وفادار ماندن مشتریان هر کاری را انجام دهند،
1-2-3- محصولات متمایز. امروزه بسیاری از محصولات و خدمات به طور فزاینده ای شبیه به یکدیگر شده اند. اگر محصولی را عرضه می کنید که کاملا شبیه محصولات رقباست، ارائه خدمات به مشتریان از راههای موثر برای متقاعد کردن مشتریان برای انتخاب محصول شما است، چون به محصول شما ارزش مضاعف می بخشد .