دانشگاه آزاد اسلامی
واحد گرمسار
دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)
رشته علوم تربیتی – گرایش مدیریت آموزشی
عنوان
بررسی میزان اثر بخشی دوره های آموزش اقدام پژوهی بر عملکرد معلمان شهرستان قرچک
بهمن ماه 91
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده : 1
فصل اول : کلیات تحقیق .2 مقدمه .3
1-1 بیان مسئله ی تحقیق 4
1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق .5
1-3 اهداف تحقیق .7
1-3-1 هدف کلی 7
1-3-2 اهداف ویژه 8
1-4 فرضیه های تحقیق 8
1-5 تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 8
1-5-1 اثر بخشی .8
1-5-2 آموزش 9
1-5-3 اقدام پژوهی .9
1-5-4 پژوهش عمل محور .10
1-5-5 تفکر اننفادی .11
1-5-6 فناوری اطلاعات و ارتباطات .11
فصل دوم : ادبیات و پیشینه ی تحقیق .13
مقدمه 14
بخش اول ( ادبیات تحقیق ) .15
2-1 پژوهش چیست 15
2-2 انواع پژوهش 15
2-2-1 انواع پژوهش برحسب هدف 15
2-2-2 انواع پژوهش برحسب داده های مورد نیاز .16
2-3 آموزش و پرورش و ضرورت پژوهش محوری 17
2-3-1 پیچیدگی آموزش و پرورش .19
ه
2-3-2 پیچیدگی خاص 19
2-3-3 واکنش نسبت به بی مهری تمدن صنعتی به پژوهش های علوم انسانی 20
2-3-4 حسن استفاده از خلاصی نسبت به سیطره ی کمیت .20
2-3-5 نگرش صحیح نسبت به پژوهش و رابطه ی آن با اجرا .20
2-4 سطوح پژوهشی در حرفه ی معلمی 21
2-4-1 سطح اول : تحقیقات آموزشی و تربیتی در سطح یادگیرندگان 21
2-4-2 سطح دوم : تحقیقات آموزشی و تربیتی در سطح معلم 22
2-4-3 سطح سوم : تحقیقات آموزشی وتربیتی در سطح دانشگاهی .22
2-5 نقش های پژوهشی معلم .22
2-5-1 به کارگیرنده ی یافته های پژوهشی ( مصرف کننده ی دانش ) .23
2-5-2 معلم به عنوان مدرس پژوهش برای دانش آموزان 23
2-5-3 معلم به عنوان پژوهشگر 23
2-6 تعریف اقدام پژوهی از نظر لغوی .23
2-7 تعریف اقدام پژوهی از نظر مفهوم و محتوا .23
2-8 ماهیت اقدام پژوهی 25
2-9 اهداف اقدام پژوهی .27
2-10 مراحل اقدام پژوهی .28
2-11 ویژگی های اقدام پژوهی .32
2-12 فرایند اقدام پژوهی 37
2-12-1 مرحله ی تشخیص .38
2-12-2 مرحله ی طرح تحقیق .38
2-12-3 مرحله ی اجرا 38
2-12-4 مرحله ی ارزیابی .38
2-13 مقوله های اقدام پژوهی .42
2-13-1 توافق .42
2-13-2 همکاری .42
2-13-3 ارتباط 42
2-13-4 بررسی 42
2-13-5 تغییر 42
2-14 پیش فرض ها و شرایط مناسب برای اقدام پژوهی .43
و
2-15 اصول موثر در اقدام پژوهی 45
2-16 ضرورت و اهمیت اقدام پژوهی .48
2-17 انواع اقدام پژوهی 48
2-18 مقایسه ی اقدام پژوهی با سایر انواع پژوهش 53
2-19 تاریخچه ی اقدام پژوهی .58
2-20 اقدام پژوهی در دیگر کشورها .59
2-21 تاریخچه ی اقدام پژوهی در ایران 63
2-22 برنامه ی معلم پژوهنده به عنوان دستاورد حرکت پژوهش در آموزش و پرورش 65
2-23 کارکردها و نقش های پژوهش در آموزش و پرورش 67
2-24 برون داد ها و نتایج پژوهش در آموزش و پرورش 68
2-25 چالش های فراسوی پژوهش در آآآموزش و پرورش 69
2-26 اقدام پژوهی به عنوان رویکردی نو در آموزش ضمن خدمت معلمان .69
2-27 روش های گردآوری و تحلیل داده ها در اقدام پژوهی .71
2-27-1 مشاهده .71
2-27-2 مصاحبه .72
2-27-3 وسایل ضبط شنیداری و تصویری 72
2-27-4 شواهد اسنادی 72
2-27-5 پرسش نامه 72
2-27-6 گروه سنجی .73
2-28 کیفیت و روایی در اقدام پژوهی .73
2-29 مزایا و موانع اقدام پژوهی .73
2-30 معلم پژوهنده 76
2-31 طرح معلم پژوهنده باید پاسخ گوی چه مسائلی باشد .79
2-32 مشکلات معلمان پژوهنده .80
2-33 کاستی های طرح معلم پژوهنده 81
2-34 سیاست های تشویقی برای معلمان پژوهنده 82
2-35 چه طور می توان طرح معلم پژوهنده را گسترش داد 82
2-36 اثر بخشی .83
2-37 مفاهیم اثربخشی .83
2-38 تفاوت یا رابطه ی اثر بخشی با کارایی 84
ز
2-39 مدل های مختلف اثر بخشی 84
2-39-1 مدل های اثربخشی رابینز .84
2-39-1-1 رویکرد نیل به هدف 85
2-39-1-2 رویکرد سیستمی 85
2-39-1-3 رویکرد ذینفعان استراتژیک .85
2-39-1-4 رویکرد ارزش های رقابتی 86
2-39-1-5 مقایسه ی رویکردهای چهار گانه ی اثر بخشی رابینز .86
2-39-2 مدل اثر بخشی کرک پاتریک .87
2-39-2-1 واکنش .87
2-39-2-2 یادگیری .88
2-39-2-3 رفتار .88
2-39-2-4 نتایج .88
2-40 تعریف آموزش 89
2-41 انواع آموزش 89
2-41-1 آموزش قبل از خدمت 90
2-41-2 آموزش ضمن خدمت .90
2-42 اهداف آموزش و پرورش .90
2-43 دگرگونی های ناشی از آموزش 91
2-43-1 انتقال اطلاعات .91
2-43-2 ایجاد نگرش ها .91
2-43-3 پرورش مهارت ها 91
2-43-4 تغییرات مفهومی 92
2-44 اثر بخشی آموزش .92
بخش دوم : پیشینه ی تحقیق .93
2-45 تحقیقات انجام شده ی داخلی .93
2-46 تحقیقات انجام شده ی خارجی .97
بخش سوم : چارچوب نظری 98
1-47 مبانی عمل محور بودن اقدام پژوهی 98
2-48 مبانی مشارکتی اقدام پژوهی 108
ح
2-49 مبانی تفکر انتقادی 111
2-50 مبانی انگیزشی 117
51-2 مبانی فناوری اطلاعات 121
فصل سوم : روش تحقیق 126
مقدمه 127
3-1 روش تحقیق .128
3-2 جامعه ی آماری 128
3-3 نمونه و روش نمونه گیری 128
3-4 روش و ابزار گرد آوری اطلاعات .129
3-4-1 روش گرد آوری اطلاعات .129
3-4-2 ابزار گرد آوری اطلاعات .129
3-5 اعتبار و روایی پرسش نامه 135
3-5-1 روایی پرسش نامه .135
3-5-2 پایایی پرسش نامه .135
3-6 روش تجزیه و تحلیل داده ها .136
3-6-1 آمار توصیفی .136
3-6-2 آمار استنباطی 136
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده های تحقیق 137
مقدمه .138
4-1 آمار توصیفی .139
4-1-1 جنسیت .139
4-1-2 میزان تحصیلات 139
4-1-3 رشته ی تحصیلی 140
4-1-4 سنوات خدمتی 141
4-1-5 میانگین و انحراف معیارمتغیرهای .142
4-2 آماراستنباطی .143
4-2-1 آزمون t .143
4-2-2 آزمون t تک نمونه ای برای یک یک متغیرهای پژوهش 143
4-2-2-1 متغیر پژوهش عمل محور 143
ط
4-2-2-2 متغیر مشارکت در فعالیت های پژوهشی .144
4-2-2-3 متغیربکارگیری تفکر انتقادی 145
4-2-2-4 متغیرافزایش انگیزه 146
4-2-2-5 متغیربکارگیری فناوری اطلاعات 147
4-2-2-6 متغیرعملکرد 148
4-3 آزمون فریدمن .149
فصل پنجم : نتایج ، پیشنهاد ها و محدودیت های تحقیق .151
مقدمه .152
5-1 تفسیر نتایج حاصل ازبررسی و آزمون فرضیه ها 153
5-2 بحث و نتیجه گیری .154
5-3 محدودیت های پژوهش 156
5-4 پیشنهادهای مبتنی بر یافته های پژوهش 156
5-5 پیشنهادهای کاربردی 158
5-6 پیشنهادهای پژوهشی .159
فهرست منابع و ماخذ 160
منابع فارسی 160
منابع انگلیسی 167
پیوست ها .170
چکیده ی انگلیسی .174
ی
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1 : فهرست گام های اقدام پژوهی .41
جدول 2-2 : مقایسه ی اقدام پژوهی با پژوهش های دیگر .56
جدول 2-3 : مقایسه ی اقدام پژوهی با پژوهش رسمی 57
جدول 2-4 : مقایسه ی رویکردهای چهارگانه ی اثربخشی سازمان .87
جدول 3-1 : طبقه بندی سوالات مرتبط با هر فرضیه 130
جدول 3-2 : نمایش ضریب آلفای کرانباخ 135
جدول 4-1 : توزیع فراوانی بر حسب جنسیت .139
جدول 4-2 : توزیع فراوانی بر حسب میزان تحصیلات .139
جدول 4-3 : توزیع فراوانی بر حسب رشته ی تحصیلی .140
جدول 4- 4 : توزیع فراوانی بر حسب سنوات خدمتی .141
جدول 4-5 : میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش .142
جدول 4-6 : انحراف معیار و میانگین مربوط به فرضیه ی اول 143
جدول 4-7 : نتایج آزمون t برای فرضیه ی اول .144
جدول 4-8 : انحراف معیار و میانگین مربوط به فرضیه ی دوم 144
جدول 4-9 : نتایج آزمون t برای فرضیه ی دوم .145
جدول 4-10 : انحراف معیار و میانگین مربوط به فرضیه ی سوم .145
جدول 4-11 : نتایج آزمون t برای فرضیه ی سوم .146
جدول 4-12 : انحراف معیار و میانگین مربوط به فرضیه ی چهارم .146
جدول 4-13 : نتایج آزمون t برای فرضیه ی چهارم .147
جدول 4-14 : انحراف معیار و میانگین مربوط به فرضیه ی پنجم 147
جدول 4-15 : نتایج آزمون t برای فرضیه ی پنجم .148
جدول 4-16 : انحراف معیار و میانگین مربوط به متغیر عملکرد 148
جدول 4-17 : نتایج آزمون t برای متغیر عملکرد .149
جدول 4-18 : آزمون فریدمن 149
جدول 4-19 : نتایج آزمون فریدمن به جهت تاثیر متغیر ها بر افزایش عملکرد 150
ک
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1 : نمودار فراوانی بر حسب میزان تحصیلات 140
نمودار 4-2 : نمودار فراوانی بر حسب رشته تحصیلی .141
نمودار 4-3 : نمودار فراوانی بر حسب سنوات خدمتی .142
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل 2-1 : مراحل اقدام پژوهی از دیدگاه کلهان .26
شکل 2-2 : مراحل اقدام پژوهی از دیدگاه شواخی و محمدزاده .29
شکل 2-3 : ویژگی های اقدام پژوهی از دیدگاه ریسن وبوردبری .35
شکل 2-4 فرایند پویایی اقدام پژوهی از دیدگاه آهنچیان و دیگران 37
شکل 2-5 : فرایند اقدام پژوهی هال سل 39
شکل 2-6 : اقدام پژوهی فنی از دیدگاه گراندی 50
شکل 2-7 : اقدام پژوهی تعاملی مشارکتی از دیدگاه گراندی 51
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان اثربخشی دوره های آموزش اقدام پژوهی برعملکرد معلمان شهرستان قرچک می باشد و با توجه به این که روش پژوهش در این تحقیق توصیفی – پیمایشی بوده ، جهت کسب دیدگاه های نمونه های پژوهش از پرسش نامه ی محقق ساخته استفاده شده است .
جامعه ی تحقیق شامل کلیه ی معلمان شهرستان قرچک به تعداد 2634 نفر بوده که که از این تعداد 338 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی و تصادفی و با رعایت نسبت افراد جامعه و به تفکیک جنسیت به عنوان نمونه انتخاب گردیدند .
پرسش نامه مشتمل بر 25 سوال بسته پاسخ بوده که پس از تکمیل با استفاده از نرم افزار SPSS و به روش آلفای کرانباخ بر روی یک نمونه ی 30 نفری مورد سنجش قرار گرفت که ضریب آلفای کرانباخ پرسش نامه 94/0 محاسبه گردید که این خود نشان از تائید پرسش نامه داشت .
باتوجه به این که پژوهش برروی 5 فاکتور ( بهبود پژوهش عمل محور ، افزایش مشارکت معلمان ، افزایش بکار گیری تفکر انتقادی ، افزایش انگیزه نسبت به مطالعه و افزایش بکار گیری فناوری اطلاعات ) صورت گرفته است ، نتایج آماری بیانگر آن است که تمامی متغیر ها از جمله بهبود پژوهش عمل محور با میانگین 0686/4 و 449/24=t ، افزایش مشارکت در فعالیت های پژوهشی با میانگین 0604/4 و 558/26 =t ، افزایش بکار گیری تفکر انتقادی با میانگین 1266/4 و 380/22 =t ، افزایش انگیره نسبت به مطالعه و دوه های باز آموزی با میانگین 0846/4 و 327/25 =t و افزایش بکار گیری فناوری اطلاعات و ارتباطات با میانگین 0840/4 و 924/23 =t در سطح معناداری ( 000/0=p) بر عملکرد معلمان تاثیر داشته اند.
با توجه به اولویت بندی عوامل یاد شده توسط آزمون فریدمن ، نشان می دهد که پژوهش عمل محور بکارگیری تفکر انتقادی ، افزایش انگیزه ، بکار گیری فناوری اطلاعات و مشارکت در فعالیت های پژوهشی به ترتیب دارای بیشترین تاثیر بر عملکرد بوده اند .
کلید واژه ها : اثر بخشی ، آموزش ، اقدام پژوهی ، تفکر انتقادی ، انگیزه ، فناوری اطلاعات
فصل اول
کلیات تحقیق
2
مقدمه
از آن جا که کلید اصلی آموزش و پرورش ، در دست معلمان است ، هر گونه آموزش در جهت بهبود جنبه های مختلف حرفه ی تدریس ، می تواند اثرات عمیق بر یادگیری دانش آموزان و سازگاری آنان در مدرسه باقی گذارد . ( بازرگان ، 1379، ص24)
از این رو آموزش و تربیت نیروی انسانی سازمان ها یک امر حیاتی واساسی تلقی می شود و با مجموعه فعالیت های سازمان و فرایند مدیریت عملی پیوند مستقیم می یابد . مدیریت سازمان باید سرمایه گذاری در زمینه های آموزش کارکنان را یک سرمایه گذاری تولیدی ( نه مصرفی ) و سازنده تلقی نماید که نتایج کمی و کیفی آن در یک مدت قابل توجه ، ملموس خواهدشد . این فرایند بغرنج ، تنها و تنها از طریق افزایش اطلاعات ، دانش ، مهارت ها و رشد استعداد ها و قابلیت های فکری و جسمی نیروی انسانی شاغل ، یعنی از طریق آموزش و برنامه ریزی آموزشی ، امکان پذیر خواهد بود .
از این رو اغراق نیست اگر آموزش را در حقیقت ، مرکز ثقل و هسته اصلی وحیاتی نظام مدیریت در یک سازمان ویا در کل یک جامعه می پندارند و حتی برخی از صاحب نظران معتقدند که آموزش در حقیقت ، خود مدیریت است . مدیریت با ایجاد شرایط زیست مساعد برای نیروی انسانی از نظر مادی و معنوی و با انجام اقدامات موازی در آموزش کارکنان و پرورش استعدادهای آنان ، راه اصلی رشد و تکامل کیفی وکمی سازمان را همه جانبه هموار می نماید . ( گلابی ، 1369، ص640 )
همچنین در قرن حاضر با توجه به این که پژوهش ، موتور پر قدرت پیش برنده ی علم و تکنولوژی می باشد از اولویت خاصی برخوردار است . باجرات می توان گفت که آموزش و پرورش به عنوان نهادی که مسئولیت سنگین آموزش و پرورش نسل های جدید را بر دوش دارد ، برپایه ی نتایج حاصل از فعالیت های پژوهشی استوار است و برای این که رسالت خود را به خوبی انجام دهد نیاز به پژوهش دارد . برای نائل شدن به این مهم ، معلمان نقش بسزایی دارند . معلمان به وسیله ی تحقیقات ، اولا به بهبود کیفیت تربیت کمک می نمایند و ثانیا توانایی هایی را که از طریق آموزش به دست آورده اند می توانند از طریق پژوهش افزایش دهند . ( مرادی ، 1379، ص24 )
بنابراین با توجه به اهمیتی که برای فعالیت های پژوهشی برشمرده شد لازم است تا سازمان ها به خصوص سازمان آموزش وپرورش تمام تلاش خود را برای سوق دادن کارگزارانشان به انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی اعمال نمایند . از جمله اقدامات مهمی که هرسازمان جهت نیل به این مهم می تواند اعمال کند ، ایجادانگیزه در میان کارکنان می باشد . وقتی در کسی انگیزه ای ایجاد می شود ، کوشش او نیز برای انجام
3
کار افزایش می یابد که البته این تلاش ها باید در راستای منافع سازمان باشند .
بنابر آن چه که گفته شد پر واضح است که برای رفع موانع ومشکلات موجود در جامعه باید به آموزش وپرورش بسیار اهمیت داد . برای آموزش و تربیت افراد ماهر و متخصص باید معلمانی با انگیزه تربیت کنیم که البته اقدام پژوهی نیز روشی است که از طریق آن می توان به شناسایی و رفع موانع و مشکلات معلمان و دانش آموزان پرداخت تا از این طریق گامی مهم در جهت اعتلای جامعه برداشته شود .
1-1 بیان مسئله ی تحقیق
آن چه که در حال حاضر مشاهده می گردد موید این موضوع می باشد که یک معلم در تحقیقاتی که به صورت تحقیقات دانشگاهی انجام می شود غالبا یا نقش ندارد یا نقش آن کم رنگ است . موضوع پژوهش های دانشگاهی همیشه برخاسته از متن و مسائل موجود در کلاس درس و مدرسه نیست . بسیاری از موضوعات وپرسش های مطرح شده در این تحقیقات ، برخاسته از علایق وزمینه های ذهنی پژوهشگران وگاهی ناشی از ملاحظات دیگرانند .
از این رو همیشه با نیازهای واقعی معلمان و دانش آموزان در یک مدرسه همخوانی ندارد . بنابراین یکی از شروط لازم برای تحقق هدف های نظام آموزشی ، دخالت دادن معلمان در شناخت مشکلات فرایند یاددهی- یادگیری است . این ضرورت و نیاز در صورتی واقعیت می یابد که کارگزاران محوری صحنه ی تعلیم و تربیت ( معلم ) در شناخت مشکلات و ارائه ی راه حل ها فعال شوند و در جهت رفع موانع آگاهانه اقدام نمایند . ( متین ، 1379، ص10)
در دنیای امروز که رشد و گسترش علم و تکنولوژی از عناصر مهم پیشرفت و توسعه در همه ی ابعاد اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی به حساب می آید ، نهادها و نظام های آموزشی و پرورشی نقشی بس عظیم و پر اهمیت دارند . نظام آموزش و پرورش ، به عنوان یک نظام پویا ، هوشمند و هدفمند به طور عام و معلمان به طور خاص ، در این راستا نقش عمده ای چون تربیت نیروی انسانی مورد نیاز جامعه ، ترویج و اشاعه ی دانش ، گسترش تحقیق و تتبع و زمینه سازی برای توسعه ی کشور دارند و تحقیق این امر وسواس علمی- پژوهشی خاصی را طلب می کند . حال با توجه به نقش اساسی و مهم معلمان در نظام تحقیقاتی کشور باید گفت که متاسفانه یکی از کلیدی ترین و مهم ترین ضعف های کشور در این واقعیت رخ می نماید که معلمان صرفا در نقش آموزشی خود تحلیل یافته اند و محدود شده اند ، حال آن که در جهان امروز منطق آموزش صرف را به هیچ روی نمی توان به ذهن متبادر ساخت . ( مرادی ، 1379، ص8 )
با این رویکرد ( اقدام پژوهی ) همه کارکنان می توانند به عنوان عنصری سازنده و فکور در جهت شناسایی مسائل و حل آن ها در محیط های آموزشی ، سازماندهی و به کارگرفته شوند . اقدام پژوهی با گذر از برخی
4
تشریفات سنتی در حوزه تحقیقات ، فرصت دانش آفرینی را در سطح فراگیر مهیا می سازد . یکی از مهم ترین خصایص اقدام پژوهی تفکر عمیق است . ( هیکوک و هاوس ، 1995، ص 28 )
از این روست که در سال های اخیر ، وزارت آموزش و پرورش هزینه های زیادی را صرف تقویت امور پژوهش و به دنبال آن تربیت نیروی انسانی پژوهشگر نموده است تا همه ی کارکنان بتوانند به عنوان عناصری سازنده و متفکر به شناسایی مسائل و حل مشکلات موجود بپردازند . در این راستا اقدام پژوهی نیز به عنوان یک روش نوین در شناسایی و حل مسائل بسیار موثر بوده فلذا به جهت بررسی میزان اثر بخشی دوره های آموزش اقدام پژوهی بر روی عملکرد معلمان، محقق ، اقدام به پژوهش و تحقیق در این زمینه نموده است.
1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق
در عصر کنونی در کنار تغییرات گسترده در جنبه های مختلف ، همه ی سازمان ها و از جمله سازمان های آموزشی در معرض تغییر و تحول های علمی و فن آوری گسترده ای قرار دارند و دغدغه ی مدیران این سازمان ها ، حرکت موازی با این تغییر و تحولات است . در چنین شرایطی آموزش و بهسازی منابع انسانی به عنوان یکی از استراتژی های اصلی دستیابی به سرمایه انسانی و سازگاری مثبت ، با این شرایط متغیر قلمداد می شود .
آموزش به طور وسیعی جامعه را به سوی اهدافی از قبیل توسعه ، مهارت ، تغییر و اصلاح رفتار و افزایش صلاحیت هدایت می کند . به همین منظور، سازمان های مختلف سالانه ، هزینه های بسیاری را برای آموزش مهارت های خاص در قالب آموزش های ضمن خدمت هزینه می کنند . در قالب این دوره ها ، عمدتا هدف هایی از قبیل میزان اطلاعات ، دانش مهارت ها و قابلیت های کارکنان پیگیری می شود و تلاش می شود تا آنان برای ایفای وظایف0 مشخص خود و قبول مسئولیت های جدید تر، بیش از پیش آماده تر و مجهز تر شوند . ( بزاز جزایری ، 1373، ص23 )
لازم به ذکر است که نظام های آموزشی برای بهبود فعالیت های خود نیازمند پژوهش و بررسی مداوم هستند و این امر برای نظام آموزشی کشور ما که در گیر انبوهی از مسائل و مشکلات است اهمیت بیشتری دارد . در واقع پژوهش ، یکی از موثر ترین ابزارهای موجود برای بهسازی و توسعه ی نظام های آموزشی به شمار می آید که منجر به بررسی مداوم فرایند آموزشی- تربیتی برای اصلاح و بهبود آن می شود . (ساکی 1383 ص113)
هدف از پژوهش در تعلیم و تربیت فقط کسب دانش محض نیست ، بلکه دانشی است که درعمل هم بتوان از آن استفاده کرد و در بهسازی محیط آموزشی مفید باشد . چنین هدفی را اغلب پژوهش های تربیتی
5
دانشگاهی و مرسوم نتوانسته اند حاصل کنند . البته این پژوهش ها اطلاعات خوبی را در اختیار گذاشته اند که می تواند الهام بخش معلمان باشد ، اما اکثر آنها قابل استفاده ی مستقیم توسط معلمان در کلاس های درس و محیط مدارس نیستند .
بنابراین علاوه بر تحقیقات محققان حرفه ای و دانشگاهی برای بهبود نظام آموزشی ، لازم است هر یک از افرادی که در نظام آموزشی دست اندرکار فعالیت های آموزشی می باشند و به ویژه با فرایند یاددهی – یادگیری سروکاردارند ، از روش های گوناگون پژوهش ، به ویژه ، پژوهش های مبتنی بر عمل ( اقدام پژوهی) بهره برداری نمایند . این امر در سطح گسترده منجر به بهبود فعالیت های نظام آموزشی خواهد شد. در پژوهش های مبتنی بر عمل ( اقدام پژوهی ) هدف ، رسیدن به شناخت علمی درباره ی مسئله ی ویژه ای است که فرد با آن سروکار دارد و می توان فرد را به عنوان پژوهشگری در نظر گرفت که تلاش دارد از راه های علمی ، مسائل و مشکلات جاری خود را حل کند . ( الیوت ، 2009 ، صص 164-162 )
بنابر آن چه گفته شد ، آموزش و پرورش زیر بنای توسعه در همه ی جوامع بوده و می باشد و باید بتواند معلمان را به تفکر و تعمق وادار نماید . معلمان به تفکر واداشته نخواهند شد مگر اینکه اهل جست و جو و تفحص باشند . دانش آ موزان نیز ، زمانی اهل جست وجو و تفحص خواهند شد که در مرحله ی نخست معلمان و مدیرانی آگاه و اهل پژوهش داشته باشند و در مرحله ی بعدی خود نیز اهل تحقیق ، پژوهش و دقت نظر باشند .
پس بر معلمان و مدیران ماست که قبل از پرورش دیگران ، به آموزش و پرورش خود بپردازند و معلم پژوهنده یا اقدام پژوهی بهترین ابزار برای این آموزش می باشد .اما در کنار اهمیت پرداختن سازمان ها به ارائه ی آموزش ، منابع محدود مالی هر سازمان ایجاب می کند ، یک بررسی دقیق از روند اجرایی و کیفیت آموزش های ارائه شده به عمل آید تا با توجه به این محدودیت ، از دوباره کاری ها واتلاف منابع انسانی و سایر منابع ، جلوگیری به عمل آید ، این بررسی در قالب ارزیابی از برنامه های آموزشی محقق می شود . در واقع ارزشیابی ، نقطه ی عطف هر برنا مه ی آموزشی می باشد و نشان می دهد که ، آیا برنامه ی انجام شده به اهداف از قبل تعیین شده ی خود دست یافته است یا نه؟ (جهرمی و باقری ، 1386 ، ص59 )
