نام دانشکده
علوم انسانی
گروه آموزشی
مشاوره وراهنمایی
واحد علوم و تحقیقات تهران – خراسان رضوی ( نیشابور )
پایان نامه برای دریافت کارشناسی ارشد رشته مشاوره وراهنمایی
عنوان
« بررسی رابطه مهارت مقابله ای با رشداجتماعی وسازگاری دانش آموزان دختر مقطع اول دوره متوسطه
منطقه هفت آموزش وپرورش شهرتهران »
سال تحصیلی
تابستان 1394از

فهرست مطالب
فصل اول : کلیات پژوهش
عنوان صفحه
– مقدمه
– بیان مسأله
ضرورت و اهمیت پژوهش –
اهداف پژوهش –
سوال های پژوهش –
فرضیه های پژوهش –
– تعریف متغیرهای پژوهش
تعریف عملیاتی متغیرها –
تعریف عملیاتی مهارت مقابله ای –
– تعریف عملیاتی رشداجتماعی
تعریف عملیاتی سازگاری  –
تعریف نطری متغیرها –
– تعریف نظری مهارت مقابله ای
تعریف نظری رشداجتماعی –
تعریف نظری سازگاری –

فصل دوم : ادبیات وپیشینه پژوهش
عنوان صفحه
– ادبیات پژوهش
– تعریف مهارت مقابله ای
تاریخچه مهارت مقابله ای  –
– تعریف رشداجتماعی
– تاریخچه رشداجتماعی
– تعریف سازگاری
– تاریخچه سازگاری
– پیشینه پژوهش
– پژوهش های انجام شده در داخل کشور
– پژوهش های انجام شده در خارج از کشور
– خلاصه و جمع بندی
 
 
 
 
 
 
 
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
عنوان صفحه
– روش انجام پژوهش
– جامعه آماری
– نمونه اماری
– ابزار پژوهش
– پرسش نامه مهارت مقابله ای
– پرسش نامه رشداجتماعی
– پرسشنامه سازگاری
– اعتبار وروایی
– شیوه اجرا
– شیوه نمره گذاری
– شیوه نمره گداری راهبردمقابله ای
– شیوه نمره گذاری رشداجتماعی
– شیوه نمره گذاری سازگاری
– روش تجزیه تحلیل داده ها
 
 
 
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها  
عنوان صفحه
– مقدمه
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
عنوان صفحه
  – فرضیه اصلی
– فرضیه فرعی
– نتیجه گیری نهایی
– محدودیت ها و مشکلات پژوهش
– پیشنهادهای پژوهش
– پیشنهادهای مبتنی بر پژوهش حاضر
– پیشنهادات به پژوهشگران آینده
– خلاصه وجمع بندی
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
منابع
عنوان صفحه
– منابع فارسی
– منابع خارجی
پیوست وضمائم
عنوان صفحه
– پرسشنامه راهبردهای مقابله ای
– پرسشنامه رشداجتماعی
– پرسشنامه سازگاری
چکیده
عنوان صفحه
– چکیده به انگلیسی
طرح روی جلد
عنوان صفحه
– طرح روی جلد به انگلیسی



– چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه مهارت های مقابله ای بارشداجتماعی وسازگاری دختران مقطع دوره اول متوسطه منطقه هفت آموزش وپرورش شهر تهران است ، که بدین روش 370 نفر از دانش آموزان دختر مقطع دوره اول متوسطه به روش نمونه گیری تصادفی مرحله ای دو مدرسه انتخاب و از هرپایه به تصادف 2 کلاس انتخاب شدند و ابزار پژوهش عبارت است از پرسشنامه راهبردهای مقابله ای لازاروس ^[1]، رشد اجتماعی وایلند^[2] و سازگاری بل^[3] و نتایج رگرسیون نشان دادکه متغیرملاک رشداجتماعی وسازگاری درمقایسه با متغییر پیش بین مهارت مقابله ای در پایان دوره به شکل معناداری رابطه بیشتری درمتغیرهای رشداجتماعی وسازگاری (خانه ، سلامتی ، عاطفی واجتماعی ) که ازخودنشان داد : مهارت های مقابله ای  قدرت پیش بینی رشد اجتماعی را دارد وهمین طور مهارت های مقابله ای  قدرت پیش بینی سازگاری را دارد ، بین مهارت های مقابله ای ( مسئله مدار، هیجان مدار ) بارشداجتماعی و سازگاری رابطه  مثبت معناداری وجوددارد که با  احتمال % 95 مهارت های مقابله ای سبب افزایش رشداجتماعی وسازگاری نوجوانان شده است . دراینجا می توان نتیجه گرفت که مهارت های مقابله ای با رشداجتماعی وسازگاری رابطه معناداروجوددارد
– مقدمه
نوجوانی دوره ای پرتغییروپرچالش است که میتواند برای نوجوان استرس زاودشواروتمام منابع بالقوه اورا فراخواند.برای نوجوانی که تغییرات زیاددرجنبه های مختلف زندگی روبرو هستندمقابله بسیارمهم است.لذا اگردرمعرض آموزش مهارت های مقابله ای قراربگیرند،زمینه ای برای بروزمشکلات ازبین خواهد رفت،   مشکلات این دوره مانند حلقه های زنجیربه هم پیوسته اندوهریک به دیگری ختم می شودوبی توجهی نسبت به تشخیص باعث می شود تامشکلات این دوره برروی یکدیگر انباشته شوندویامشکلات کوچک به مشکلات بزرگ وبزرگتر تبدیل شوندتاجایی که باعث ایجادمشکل حادشود( بذل ،1393 ) . نوجوانان علاوه بر سلامت روحی، نیازمند داشتن رشد اجتماعی سالم برای روابط آینده و محیط کار خود هستند. شما می‌توانید با یافتن راه‌هایی برای پرورش مهارت‌های اجتماعی نوجوانتان، او را فردی کاملاً متعادل و پرورش‌یافته کنید. کاری که به هیچ عنوان نباید انجام دهید، این است که فرزند نوجوان خود را به دلیل تمایل او به تنها بودن و اینکه به راحتی با کسی دوست نمی‌شود، تحقیر کنید. به جای این، باید به او بگویید که حتی با شخصیت تودارش، می‌تواند مهارت‌های اجتماعی خوب را در خود رشد دهد. انسان سازگار کسی است که از سلامت روانی برخوردار باشد اماتغییراتد را به طور جدی زیر سوال می برد و در نتیجه احتمال تضاد، تعارض، استرس و سردرگمی پدید می آید (بذل ،1393 ).
پژوهش ها نشان می دهد که خانواده، موثرترین عامل محیطی در رشد و تحول شناختی کودک است و بسیاری از مشکلات به طوری که خانواده به عنوان یکی از محیط های موثر در سلامت جسمی و روانی فرد درکودکان از خانواده های آنها ناشی می شود (کامبرینک ،گراهام [4]، 2006 ). [5]در مجموع، ادراک نوجوان از خانواده اش غالبا رابطه ی مستقیم و محکمی با کارکرد روان شناختی او دارد (میلیکیان وهمکاران ،2006 ).
باتوجه به آنچه گفته شد در این پژوهش، به دنبال  بررسی رابطه مهارت های مقابله ای بارشداجتماعی و سازگاری دانش آموزان دختردوره مقطع اول متوسطه منطقه هفت آموزش وپرورش شهرتهران آنها بوده ایم.


– بیان مسأله
رشد اجتماعی یعنی تغییراتی که در نتیجه تاثیر متقابل با اشخاص، اوضاع و احوال اجتماعی و سازماندهی در فرد پیدا میشوند و به بیانی دیگر سلسله تغییرات و پیشرفتهایی که از هنگام تولد تا مرگ در رفتار اجتماعی احساسات،گرایش ها، ارزش ها و. رخ میدهندمعیارهای اندازه گیری رشد اجتماعی هر کس ،میزان سازگاری او با دیگران است. رشد اجتماعی نه تنها در سازگاری با اطرافیان که هم اکنون با آنها سروکار داریم موثر است، بلکه در موفقیت تحصیلی، پیشرفت شغلی، انتخاب همسر و رضایت مندی از زندگی زناشویی و ارتقاء منزلت اجتماعی مانیز تاثیربسزایی دارد (آمالی ،1390 ).
به آن شکل یادگیری گفته میشودکه به سازگاری با جامعه و (socialization[6]) به بیان دیگر،اجتماعی شدن
محیط فرهنگی بستگی دارد.و رفتار فرد به اعتبار اینکه یک موجود زنده اجتماعی است قدم به قدم با رشد فردیت او تغییر می یابد، و این رشد اجتماعی و فردی، شخصیت فرد را کامل می کند. بدین معنا همان طوری که کودک می تواند با دیگران ارتباط یافته همکاری کند در عین حال، توانایی او بر اظهار و اثبات وجود خود رشد می یابد و می تواند به عنوان یک «فرد مشخص» از مصالح خود دفاع کند. از این رو، ملاحظه می کنیم که کودک میان هشت ماهگی و چهار سالگی تنها به فعالیت های اجتماعی میل ندارد بلکه رفتارهای دیگری از قبیل مقاومت و مخالفت ورزیدن برای تأکید وجود خود از او سر می زنند. همه این اشکال رفتار، مظاهر یکسانی برای رشد اجتماعی کودک بشمار می روند، و شدت وضوح آنها به اختلاف افراد، گوناگون می شود و حتی فرد نیز در مواقع گوناگون اختلاف پیدا می کند ( شعاری نژاد ، 1390 ).
ازنظرکارن هورنای [7]، سازگاری رفتار بهنجار یا ناسازگار ریشه در مناسبات والدین و فرزندان دارد. اگر فرد، گرمی و عشق را تجربه کند، احساس امنیت می کند و به شیوه ای بهنجار رشد می کند. در واقع اگر فردی
واقعاً مورد عشق واقع شود می تواند مشکلات گوناگونی را در آینده تحمل کند.همچنین احساس ناامنی باعث می شود تا فرد متوسل به شیوه هایی شود که ناآرامی درونی خود را تضعیف و به حداقل کاهش دهد (آمالی،1390 ).
ازنظر راجرز[8] اشخاص سازگار می توانند خودشان راهنمای دگرگونی و کمال خویش باشند و زندگی شان را بدون تاثیر رویدادهای گذشته هدایت کنند. دراین نظریه خصیصه چشم پوشی و آسان نگری بر خود نمایان است و همچنین در فراخواندن راجرز به خود بودن و در اکنون بودن، گیرایی خاصی نهفته است. نظر دیگری که راجرز ابراز داشته است، وجود گرایش فطری به سوی رشد و کمال و سلامت روان فرد است، یعنی انگیزش ذاتی در افراد برای سلامت روان وجود دارد که ما را به پیش می راند (آمالی، 1390 ).
مک دونالد [9]در مورد سازگاری و همچنین ناسازگاری معتقد است: فردی سازگار است که پاسخ هایی که او را به تعامل با محیطش قادر می کنند آموخته باشد تا در نتیجه در حالی که به طرق قابل قبول اعضای جامعه خود رفتار می کند، احتیاجاتی که در او هست نیز ارضا شوند. درسالهای اخیر توجه به مهارتهای مقابله ای دررشداجتماعی وسازگاری ، بسیارموردتوجه وبررسی قرارگرفته است ونشان داده شده که بکارگرفتن راهبردهای مقابله ای موثر، نقش مهمی درپیشبرد رشداجتماعی وسازگاری داشته است (شعاری نژاد،1390 ).
منظوراز مهارت‌های مقابله‌ای همان روش‌های برخورد با مسائل است که از طرف فرد به طور آگاهانه طراحی و به اجرا درمی آید و نتیجه آن حل مسئله و یا افزایش ظرفیت روانشناختی فرد برای از سرگذراندن موفقیت آمیز شرایط بحرانی و دور ماندن از آسیب‌های ناشی از بحران‌های روحی پیش آمده است. مقابله‌های ناکارآمد نیز تلاش‌هایی هستند که گرچه برای مقابله با شرایط دشوار به کار گرفته می‌شوند ولی نوعاً به بدتر شدن اوضاع و پیچیده‌تر شدن وضعیت منجر می‌شوند، لذا نمی توان از این دسته مقابله‌ها به مهارت تعبیر کرد. مثلاً فردی که برای کاستن از استرس به مواد مخدر روی می‌آورد، گرچه نوعی مقابله با استرس و هیجان منفی در کوتاه مدت به وقوع می‌پیوندد ولی باید هزینه این لذت‌های کوتاه مدت را به صورت تحمل اعتیاد و عوارض شوم آن بپردازد (ریو ، [10]2006 ، ترجمه سید محمدی ، ۱۳91 ). طبق نظر لازاروس و فولکمن ، مقابله به فرایندمدیریت تقاضاها( بیرونی یا درونی ) که دشوارویافراترازمنابع فردارزیابی شود، اشاره دارد.ازنظرآنان،مقابله دربرگیرنده تلاشهااعم ازکنش محوردرون روانی ، برای اداره وکنترل تقاضاهای محیطی، درونی وکشمکش های میان آنهاست ( لازاروس ، ولانیر [11]، 2007 ) .
روشهای مقابله باتغییرات زندگی وتنش های حاصله ازاین تغییرات درافرادمختلف وبرحسب موقعیتهای گوناگون متفاوت است.راهبردهای مقابله ای مجموعه ای ازتلاش های شناختی ورفتاری فرد است که درجهت تعبیروتفسیرواصلاح یک وضع تنش به کارمی رود  ( غضنفری وقدم پور،1387 ).
مهارت‌های مقابله‌ای همان روش‌های برخورد با مسائل است که از طرف فرد به طور آگاهانه طراحی و به اجرا درمی آید و نتیجه آن حل مسئله و یا افزایش ظرفیت روانشناختی فرد برای ازسر گذراندن موفقیت آمیز شرایط بحرانی و دور ماندن از آسیب‌های ناشی از بحران‌های روحی پیش آمده است. مقابله‌های ناکارآمد نیز تلاش‌هایی هستند که گرچه برای مقابله با شرایط دشوار به کار گرفته می‌شوند ولی نوعاً به بدتر شدن اوضاع و پیچیده‌تر شدن وضعیت منجر می‌شوند، لذا نمی توان از این دسته مقابله‌ها به مهارت تعبیر کرد. مثلاً فردی که برای کاستن از استرس به مواد مخدر روی می‌آورد، گرچه نوعی مقابله با استرس و هیجان منفی در کوتاه مدت به وقوع می‌پیوندد ولی باید هزینه این لذت‌های کوتاه مدت را به صورت تحمل اعتیاد و عوارض شوم آن بپردازد (ریو ، 2006 ، ترجمه سید محمدی ، 1391  ).
که دراین تحقیق به پژوهش درموردبررسی رابطه مهارت های مقابله ای بارشداجتماعی وسازگاری دانش آموزان دختردوره مقطع اول متوسطه منطقه هفت آموزش وپرورش شهرتهران  پرداخته شد.
– ضرورت و اهمیت پژوهش  
یکی از مهارت های مقابله ای که بسیاری ازافرادآن رانادیده میگیرند،استفاده سازنده ومفیدی ازسیستم های حمایتی( شبکه دوستان، اقوام ونزدیکان ) است.این سیستم ها به روشهای مختلف به شماکمک می کنندتابا رویدادهای استرس زای زندگی مقابله کنید.بنابراین به نفع شماست که سیستم های حمایتی خودراارزیابی کرده ویادبگیردکه این نوع سیستم هاچگونه می توانندبه شماکمک کنند، همچنین درباره ایجادیک سیستم حمایتی مؤثرومفیدبیندیشند. مطالعات پژوهشی نشان داده است که افرادی که ازسیستم حمایت اجتماعی خوبی برخوردارندنسبت به زندگی خود خوشبین ترند. مطالعات دیگرنشان داده است که این افراددرغلبه برافسردگی وسازگاری باآسیب های ناشی ازسیستم های حمایتی خوبی برخوردارند،کمتربیمار میشوندوسطح
استرس فیزیولوژیکی پائینی دارند.(بیلنگرومووس ، 2006 ؛ اس ،کوهنوهابرمن ، 2006 ؛   دی . ار. ک. هن ، شرودوکلارک ، 2007 ؛ اس ،کوهن وسیم ، 2007 ؛ لیپور، آلن وایوانز ، 2006 ؛ میشل ، بیلینگر، مووس ، 2008  ، شولزودکر ، 2006 [12]).
[1] Lazaros
[2] Vailand
[3] Bel
[4] Cambering
2 geraham
[6] socialization
[7] Karen hornay
[8] Rajerz
[9] Mack donald
5 Riyo
6 lazaros
7 velanier

5 Bilnger & mous & mishel
6 kohnohaberman

واحد علوم تحقیقات
 
پایان‌نامه جهت دریافتکارشناسی‌ارشدرشتهمشاوره و راهنمایی(M.A)
 
 
عنوان
بررسی رابطه هوش هیجانی و شیوه‌های فرزندپروری مادران با خلاقیت دختران دبستانی شهر کرمانشاه

 
شهریور1393
 
 
 

فهرست مطالب
عنوان                                                                                                     شماره صفحه
چکیده 1
فصل اول مقدمه. 2
مقدمه. 3
بیان مسأله. 4
ضرورت و اهمیت پژوهش. 6
اهداف پ‍ژوهش. 6
هدف های فرعی 7
فرضیه‏های تحقیق 7
تعاریف(به صورت مفهومی و عملیاتی) 7
فصل دوم پیشینه پژوهش. 8
خلاقیت. 9
فرایند خلاقیت. 10
روند تحولی خلاقیت در کودکان. 12
ویژگی‌های افراد خلاق 12
شیوه های آموزش و تمرین خلاقیت. 12
بازدارنده های خلاقیت. 16
فرزند پروری 16
شیوه‌های فرزندپروری و فرهنگ. 17
پیشینه مطالعات شیوه‌های فرزند پروری 17
دیدگاه های مرتبط با فرزندپروری 19
هوش. 25
فرایند های حافظه یا شناخت. 36
هیجان. 37
هوش هیجانی 38
پژوهش‌های داخلی مرتبط با متغیرهای پژوهش. 49
پژوهش‌های خارجی 50
فصل سوم روش پژوهش. 53
طرح پژوهش. 54
جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری 54
ابزار پژوهش. 55
روش اجرا 57
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 57
فصل چهارم یافته های پژوهش. 58
4-2 داده‌های استنباطی 61
فصل پنجم بحث و نتیجه‌گیری 66
بحث و نتیجه‌گیری 67
محدودیت‌های پژوهشی 70
پیشنهادها 71
پیشنهادهای پژوهشی 71
پیشنهاد‌های کاربردی 72
فهرست منابع فارسی 73
فهرست منابع انگلیسی 80

 

چکیده

شناخت و شکوفاسازی خلاقیت در کودکان می‌تواند گامی مؤثر در جهت رشد و پیشرفت جامعه باشد. بنابراین مطالعه‌ی عوامل مرتبط با خلاقیت ضروری به نظر می‌رسد. هدف از این پژوهش، مطالعه‌ی ارتباط میان هوش‌هیجانی و شیوه‌های فرزندپروری مادران با خلاقیت دختران است. به این منظور تعداد 70 دانش‌آموز دختر دبستانی شهر کرمانشاه با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند و آزمون «خلاقیت تورنس» بر روی آنها آزمون «هوش هیجانی شیرینگ» و آزمون «شیوه‌های فرزندپروری بامریند» بر روی مادران آنها اجرا شد. داده‌ها به‌وسیله آزمون‌های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل همبستگی پیرسون نشان داد که بین شیوه‌های فرزندپروری مقتدرانه با خلاقیت رابطه مثبت و بین شیوه‌های فرزندپروری مستبدانه و مسامحه‌کارانه با خلاقیت رابطه منفی وجود دارد. همچنین بین هوش هیجانی مادران، با خلاقیت رابطه مثبت وجود دارد. داده های پژوهش اهمیت شیوه‌های فرزندپروری و جو عاطفی حاکم بر خانواده و همچنین هوش هیجانی مادران را بر روی خلاقیت کودکان نشان داد.
کلید واژه‌ها: هوش هیجانی، شیوه‌های فرزندپروری، خلاقیت.

 
 

فصل یکم

مقدمه

مقدمه

به موازات گسترش علوم در زمینه‌های مختلف، مطالب علمی در اثر پدیده انفجار اطلاعات، در طول مدت کوتاهی اهمیت نخستین خود را از دست داده و به اطلاعاتی کم اهمیت و دست دوم تبدیل می‌شوند.
در جهان امروز بالاترین و بهترین تولید برای کشورهایی که بخواهند حرف اول را در دنیا داشته باشند تولید فکر نو و ایده جدید است.
در قرن حاضر خلاقیت، ارزشی روبه فزونی است، هدف امروزه‌ی بسیاری از جوامع بالا بردن خلاقیت و نوآوری افرادی است که تحقق بخش نیازهای قرن 21 باشد.(توگرول[1]، 2013)
اندیشه خلاق قابلیتی است که می‌توان آن را در تمامی ابعاد زندگی انسان مشاهده کرد. انسان به وسیله‌ی همین تفکر خلاق می‌تواند توانمندی‌های خود و بالتبع جامعه را افزایش داده، مسائل و مشکلات را حل نموده و به سوی کمال و ترقی پیش رود.
و این چنین است که اهمیت نیاز به کودکان خلاق و آفریننده به عنوان منابع انسانی فردا، بر کسی پوشیده نیست، پرورش کودکان خلاق برای رفع تنگناهای موجود و ابلاغ و خلق روشها و فنون منتهی به خودکفایی و رهایی از وابستگی حائز اهمیت است(افروز، 1386)
امروزه متخصصان امر تعلیم و تربیت به این نکته واقفند که خلاقیت نباید به عنوان استعدادی منحصر به فرد و مختص به عده‌ای خاص در نظر گرفته شود. ایشان معتقدند که همه‌ی انسان‌ها از خلاقیت بهره‌مند هستند ولی امکان به ظهور رسیدن آن در افراد مختلف متفاوت است. بالا رفتن خلاقیت تنها به توانایی‌های هوشی مربوط نیست بلکه بسیار تاثیرپذیر از محیطی است که انسان در دوران کودکی تجربه می‌کند.(بایونوا[2]،2014)
ساختار شخصیتی انسان در محیط‌های اجتماعی شکل گرفته و رشد می‌یابد. فرآیند اجتماعی شدن کودکان در ارتباط متقابل با بزرگسالان صورت می‌گیرد نقش والدین در چگونگی شکل‌گیری شخصیت بسیار تعیین کننده است و در این میان مادر به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با کودک دارد می‌تواند نقش مهمی در رشد شخصیتی و خلاقیت وی ایفا نماید(وراکسا[3]، 2011)
همین امر سبب شده است که تحقیقات بسیاری پیرامون عوامل مؤثر و بازدارنده خلاقیت انجام گیرد.

بیان مسأله

آن چه سبب شکل گیری این پژوهش شد‌، در برخورد با این پدیده بود که این انسان اصالتاً موجودی است نیازمند برقراری ارتباط با دیگران‌.بسیاری از نیازهای عالیه انسان و شکوفا شدن استعداد ها و خلاقیت هایش فقط از طریق تعامل بین فردی می تواندارضا شده و فعلیت یابد (افروز‌، 1386).
از آنجا که خلاقیت قابل رشد و افزایش است(نیو و لیو[4]، 2009)، تا کنون مطالعات گسترده‌ای در زمینه متغیرهای مرتبط و مؤثر با آن انجام گرفته است. به عقیده برخی از صاحب‌نظران مجموعه‌ای از عوامل شناختی، متغیرهای محیطی، متغیرهای شخصیتی و متغیر جنسیت بر خلاقیت مؤثر است.(آیزیک[5]، 2005)
در رابطه با خلاقیت، روان‌شناسان اجتماعی به نقش ساختارهای اجتماعی در پرورش افراد خلاق تاکید دارند. در این گروه پژوهش‌ها، خلاقیت به صورت سیستمی متشکل از عناصر متعدد شناختی در بافت اجتماعی تعریف می‌گردد و این افراد بر این باورند که خانواده، مدرسه و به طور کلی محیط اجتماعی به عنوان عناصر تشکیل دهنده موقعیت خلاق مطرح هستند(جفری و کرافت[6]، 2001)
تردیدی نیست که خانواده به عنوان نخستین نهاد اجتماعی و قوی ترین سیستم‌، بر پایه ریزی رفتار و شکل گیری شخصیت و فرآیندهای درونی فرزند تاثیر به سزایی دارد و آنها را شکل می دهد. بسیاری از ویژگی‌های شخصیتی کودک تحت تاثیر ویژگی شخصیتی و فرزند پروری والدین آنها است(لیل آبادی‌، 1375).
در خلال ده های گذشته‌، محققان سعی در شناخت عواملی داشته اند که بر پیوند مادر و کودک موثر بوده و آن را هدایت و راهنمایی می کند‌. در این میان آنچه خودنمایی می کند هیجانها و بازخورد های مادر به عنوان مراقبت کننده اصلی است(بالبی[7]،1976، ترجمه ثقفیان ، 1359).
“یگانگی” مادر در جهان کودک باعث می‌شود تا حالت‌ها و هیجانها و شیوه‌های تربیتی وی نقش به سزا در محیط درونی و برونی کودک ایفا نماید‌، لذا سهم قابل توجهی از سیر خلاقیت کودک به اشکال ارتباطی اعمال شده از سوی مادر اختصاص دارد (فروید[8]، 1940، ترجمه افشار ، 1371).
به نظر گلمن[9]، برای مادران‌، کیفیت هوش هیجانی به مثانه آگاهی از احساسات کودک‌، توانایی همدردی‌، آرامش بخشی و راهنمایی کودک است(گلمن ، 1998، ترجمه پارسا، 1384).
در طول دوره های تکامل فرزند‌، مادر در رویا رویی با رویداد های مختلف محیطی – از جمله تکالیف سخت و مداوم تعامل با فرزند‌، درگیر هیجانهای ناهشیاری است که می توانند از طریق حالتهای صورت‌، اندام وکلام به کودک منتقل شود. این هیجانها باید رهبری شوند تا مادر بتواند در تامین آرامش کودک با فرایند برون ریزی وی سهیم باشد. اشپیتز‌،  از انجا که مادر نسبت به این هیجانها ناهشیار است و به سختی می تواند به طور هوشیار انه آنها را مهار نماید. شناخت‌، تنظیم‌، و هدایت فرایند هیجان های مختلف وارده به مادر‌، در جهت ایجاد هیجان های مثبت در کودک ضروری به نظر می رسد(دادستان ، 1378).
رضوی(1385) در تحقیقی در ارتباط با هوش هیجانی والدین و خلاقیت کودکان ابراز می‌دارد که بین هوش‌هیجانی مادران و خلاقیت کودکان رابطه مثبت وجود دارد و مادران با هوش هیجانی بالا دارای کودکانی خلاق‌تر هستند.

گاتمن[10]، مادرانی با هوش هیجانی بالا را‌، پروش دهنده کودکانی می داند که از نظر فیزیکی سالمنتر و از نظر هیجانی رشد یافته تر و حتی در موقعیت های بحران‌، قادر به آرام سازی خود می باشند.انتظار می رود این مادران از توان مدیریتی بالا بخوردار بوده‌، مسئولیت پذیر تر‌، قابل اعتماد تر‌، سازگار تر و در رابطه با کودک خود خلاق تر باشند. بدین ترتیب می‌توان انتظار داشت که کودکان ایشان در زنجیره نظام خلاقیت در سطوح بالایی قرار گیرند. چنانچه بالس بر اهمیت نظام مراقبتی مادر از کودک و نقش این نظام بر خلاقیت کودک تاکید فراوان داشته است(بالبی‌، 1976، به نقل دادستان1378).
پژوهش‌های راتر[11]، ویل[12]، و پترسون[13](1981)، در تایید مطالب فوق نشانگر این مطلب است که مادرانی که شیوه‌های فرزند پروری سهل گیر و مستبدانه استفاده می کنند، کودکانی کمتر خلاق دارند و بالعکس مادرانی با شیو ه فرزند پروری مقتدرانه ، کودکانی خلاق تر دارند.
هاشمیان(1380) در پژوهش خود عنوان داشت که شیوه‌های فرزندپروری مادران یکی از متغیرهایی هست که می‌تواند خلاقیت فرزندان را پیش‌بینی کند.
لیندبلد[14](1976) طی تحقیقی درباره نحوه‌ی تعامل والدین و رشد خلاقیت کودکان دریافت که تعامل مناسب و سازنده تا حد زیادی با رشد قوه‌ی خلاقانه کودکان در ارتباط است.
بدین ترتیب تحقیق پیرامون هوش هیجانی مادر و شیوه های فرزند پروری وی به عنوان مراقبت کننده اصلی‌، می توان زمینه ساز آموزش های لازم در جهت مناسب سازی بستر تحولی و جلوگیری از عواقب آن در بزگسالی باشد. با مقدمه ای که ذکر شد‌، این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سئوال که آیا هوش هیجانی و شیوه های فرزند پروری مادران می تواند به عنوان عاملی تعیین کننده در میزان خلاقیت دانش آموزان به شمار آید؟

ضرورت و اهمیت پژوهش

 
تمدن بشر مرهون اندیشه خلاق آدمی بوده است و دوام آم نیز بدون بهره گیری از خلاقیت‌، که عالی ترین عملکرد ذهن محسوب می شود‌، غیر ممکن خواهد بود( بقتو[15]، 2007، به نقل از فراهینی، 1388).
شناخت و تعلیم وتربیت افراد سرآمد و خلاق بدین دلیل است که این افراد بتوانند بارمهمی از وظایف و مسئولیت های علمی‌، فرهنگی و اجتماعی جامعه را بر دوش بکشند( افروز‌، 1386).
بنابراین در این پژوهش برخی از علل و عوامل موثر یا بازدارنده بر خلاقیت دانش آموزان مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا با شناخت و آگاهی از آنها‌، بتوان در جهت ایجاد یا رفع این عوامل اقدام نمود.بطور کلی پژوهش حاضر هم از جهت بنیادی و هم از جهت کاربردی حائز اهمیت است‌. چرا که نتیجه این پژوهش می تواند به دانش موجود اضافه نماید و از نظر کاربردی هم انتظار بر آن است که با روشن شدن سهم هر یک از این متغیرها در میزان خلاقیت‌، به برطرف نمودن موانع موجود‌، اقدام نمود.
نتایج این تحقیق می تواند در آموزش و پرورش ، مدارس و مراکز مشاوره در جهت بالا بردن هوش هیجانی مادران و بهبود شیوه های فرزند پروری آنان بکار برده شود تا گامی باشد در پیشبرد و بالا بردن خلاقیت در کودکان.

اهداف پ‍ژوهش

– هدف اصلی تحقیق
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه بین هوش‌هیجانی  و شیوه‌های فرزند پروری مادران با خلاقیت دختران مدارس ابتدایی شهر کرمانشاه در سال 1393 است.

هدف های فرعی

-تعیین رابطه هوش‌هیجانی مادران با خلاقیت دختران دبستانی
– تعیین رابطه شیوه‌های فرزند پروری مادران با خلاقیت دختران دبستانی

فرضیه‏های تحقیق

– بین سبک فرزند پروری قاطع با خلاقیت در دانش آموزان رابطه وجود دارد.
– بین سبک فرزند پروری مستبدانه با خلاقت در دانش آموزان رابطه وجود دارد.
– بین سبک فرزند پروری سهل انگارانه با خلاقیت در دانش اموزان رابطه و جود دارد.
– بین هوش‌هیجانی  مادران با خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد

تعاریف مفهومی

هوش‌هیجانی: هوشی است مشتمل بر شناخت احساسات  خویشتن و استفاده از آن برای اتخاذ  تصمیم های مناسب در زندگی(گلمن، 1980).
خلاقیت: تورنس خلاقیت(1986)  را به عنوان نوعی مسأله گشایی مد نظر قرار داده است
سبک های فرزند‌ پروری: به روش هایی اطلاق می‌شود که والدین در برخورد با فرزندان خود اعمال کردند.‌(استرنبرگ،1989).

تعاریف عملیاتی
تعریف عملیاتی هوش‌هیجانی:  میزان نمره ای است که آزمودنی از پرسشنامه هوش‌هیجانی  شرینگ دریافت کرد.
تعریف عملیات سبک های فرزند پروری:میزان نمره ایست که آزمودنی از پرسشنامه شیوه‌های فرزند پروری  با مریند در یافت کرد.
تعریف عملیاتی خلاقیت: میزان  نمره ایست که آزمودنی ازپرسشنامه خلاقیت تورنس دریافت کرد.
[1] – tugrul
[2] – bayanova
[3] – veraksa
[4] – niu&liu
[5] – eyzenk
[6] – jeffry&craft
[7] – Bowlby
[8] – Freud
[9] – Goleman
[10] -Gattman
[11] – Router
[12] – Weil

واحد گرمسار
دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی،گروه مدیریت آموزشی             
  پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد      ((M.A))                                                        رشته مدیریت – گرایش آموزشی
عنوان                                                                                                                   بررسی رابطه ی مهارت های ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان پایه ششم مدارس ابتدایی شهر قرچک در سال تحصیلی 93-1392

زمستان 1392

فهرست مطالب
        عنوان                                                                                                      صفحه

چکیده :   1     
فصل اول
کلیات تحقیق12-2
  1-1- مقدمه   .4-3    
  1-2-بیان مسأله6-4
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق  .8-6
1-4-اهداف تحقیق  .9
1-4-1-هدف کلی  .9
1-4-2- اهداف فرعی  .9
1-5- فرضیه های تحقیق  9
1-5-1-فرضیه اصلی9
1-5-2-فرضیه های فرعی.9
1-6-قلمرو تحقیق10
1-7- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها  12-10
1-7-1-تعاریف نظری.11-10
1-7-2-تعاریف عملیاتی.12
 
فصل دوم
ادبیات و پیشینه ی تحقیق.109-13
2-1-مقدمه14
2-2-تعاریف و مفاهیم ارتباط.15
2-3-ارتباط میان فردی16
2-4-اهمیت ارتباطات17-16
2-5-پیامدهای ناتوانی در ایجاد ارتباطی مؤثر.17
2-6-الگوی فرایند ارتباطات19-18
2-7-موانع ارتباطات23-19
2-8-انواع ارتباط.24-23
2-9-مسیرهای ارتباطی25-24
2-10-سبک های ارتباطی25
2-11-رویکردهای ارتباطی.26-25
2-12-نظریه های ارتباطی.32-26
نظریه ارتباطات اجتماعی دیوید برلو26
نظریه تعامل نمادین جرج هربرت مید.27-26
نظریه مدیریت هماهنگ مفاهیم ورنون کرونن و دبلیوبارمت پیرس27
نظریه ناهماهنگی شناختی لئون فستینگر.27
نظریه نقض انتظارات جودی بورگون.28
نظریه کاستن عدم اطمینان ریچارد کالابرس و چارلز برگر.29-28
نظریه نفوذ اجتماعی دالماس تیلور و ایروین آلتمن30-29
نظریه تبادل اجتماعی هارولد کیلی و جان تیبات.31-30
نظریه دیالکتیک ارتباطی باربارا مونتگومری و لسلی باکستر.32-31
نظریه مدیریت حریم ارتباطات ساندراپترونیو.32
2-13-مدل های ارتباطی39-33
مدل ارسطو.33
مدل لاسول.33
مدل شنون – ویور34-33
مدل شرام.35-34
مدل دیوید برلو39-35
2-14-ارتباط معلم و دانش آموز.40
2-15-ارتباط و آموزش.41
2-16-ارتباط و تدریس43-42
2-17-ارتباط و دیدگاه دانش آموزان نسبت به معلمان45-43
2-18-ارتباط و ایجاد انگیزه در دانش آموزان46
.48- 47     (CDP )2-19-ارتباط و پروژه رشد کودک   
2-20-تعاریف و مفاهیم مهارت های ارتباطی49-48
2-21-ضرورت مهارت های ارتباطی برای معلمان و کارکنان آموزشی.50-49
2-22-مهارت های ارتباطی بهترین معلمان51-50
2-23-انواع مهارت های ارتباطی.54-51
2-23-1-مهارت های کلامی.57-54
مهارت های سخن گفتن با کلاس و دانش آموزان55
نحوه برخورد افراد با تعارض ها56-55
موانع برقراری ارتباط کلامی موفق بین معلم و دانش آموز.57-56
2-23-2-مهارت های گوش کردن59-57
تفاوت شنیدن و گوش کردن61-60
گوش دادن فعال.60
بازی قانونمند برای آموزش گوش دادن 62
گوش کردن فعال بنیان ارتباط خوب63-62
موانع گوش سپاری.64-63
2-23-3-مهارت های غیر کلامی65-64
انواع پیام های غیرکلامی65
رمز و رازحرکات بدن66
دریافت پیام های غیر کلامی آگاهانه است67-66
فاصله و ارتباط68-67
معطوف کردن توجه بر مفید ترین نشانه ها.71-68
2-23-4-مهارت های بازخورد71
بازخورد و یادگیری.72
بازخورد و ارزشیابی75-73
ویژگی های بازخورد.75
2-24-تعاریف و مفاهیم استرس.77-75
2-25-سابقه استرس.79-77
2-26-فشار روحی.79
2-27-انواع فشار روحی.80-79
2-28-واکنش های جسمانی در هنگام وقوع استرس81-80
2-29-پیامدهای هیجانی استرس.82-81
2-30-تأثیرات شناختی استرس.82
2-31-بهداشت روانی83-82
2-32-نقش مدرسه و معلمان در بهداشت روانی دانش آموزان85-83
2-33-صلاحیت های شخصیتی یک معلم خوب از دیدگاه بهداشت روان.85
2-34-اضطراب مدرسه.89-85
2-35-مقابله با استرس89
2-35-1-منابع مقابله ای استرس.90-89
2-35-2-شیوه های مقابله.90
2-35-3-روشهای کنار آمدن با استرس91-90
2-35-4-روشهای علمی مقابله با استرس91
2-36-پیشینه تحقیق.107-92
الف)پیشینه داخلی98-92
ب)پیشینه خارجی107-99
2-37-چارچوب نظری تحقیق.108
2-38-مدل مفهومی109
 
فصل سوم
روش پژوهش.115-110
3-1-مقدمه.111
3-2-مراحل انجام پژوهش.112-111
3-3-روش تحقیق112
3-4-جامعه آماری.112
3-5-حجم نمونه112
3-6-شیوه نمونه گیری.113
3-7-ابزار گردآوری اطلاعات.114-113
3-8-اعتبار یا روایی پرسشنامه.114
قابلیت اعتماد یا پایایی پرسشنامه.115-114
3-10-روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.115
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها.128-116
4-1-مقدمه.117
4-2-بخش اول: توصیف ویژگی های جمعیت شناختی نمونه پژوهش.117
4-3-بخش دوم: توصیف آماری متغیرهای اصلی تحقیق.118
4-4-بخش سوم: آزمون نرمال بودن توزیع داده های تحقیق.120
4-5-بخش چهارم: آزمون فرضیه های تحقیق122
خلاصه محاسبات تحلیل رگرسیون127
وضعیت رتبه بندی مؤلفه های مهارت های ارتباطی128
فصل پنجم
نتیجه گیری155-129
5-2-خلاصه پژوهش130
5-3-خلاصه یافته های پژوهش.137-131
5-3-1-نتایج توصیفی پژوهش.131
5-3-2-نتایج استنباطی پژوهش136-132
5-4-محدودیت های پژوهش.137
5-5-پیشنهادها.140-137
5-5-1-پیشنهادهای کاربردی137
5-5-2-پیشنهادها بر اساس یافته های پژوهش139-137
5-5-3-پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی.140-139
5-6-منابع مورد استفاده155-141
5-6-1-منابع فارسی150-141
5-6-2-منابع لاتین155-141
ضمائم و پیوست ها159-156
چکیده انگلیسی161
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست جداول
عنوان                                                                                        صفحه
 
جدول 2-1 :توصیف دانش آموزان از معلمی که به آنان توجه دارد. 45        
  جدول 2-2 : راهنمایی هایی برای ایجاد روابط مطلوب با دانش آموزان.48-47 
 جدول 2-3 : دسته بندی مهارت های ارتباطی-اجتماعی  .53
جدول 2-4 : مجموعه مهارت های گوش دادن.58
جدول 2-5 : ویژگی های صوتی و احساسات احتمالی همراه آن69
جدول 2-6:  خلاصه مهمترین نتایج تحقیقات داخل و خارج کشور.107-106
جدول 3-1 : مؤلفه های مهارت های ارتباطی به تفکیک گویه ها  .114
جدول 4-1:توزیع فراوانی نمونه پژوهش به تفکیک جنسیت.117
جدول 4-2 : توصیف آماری متغیر استرس به تفکیک جنسیت  .118
جدول 4-3 : توصیف آماری متغیر مهارت ارتباطی به تفکیک جنسیت  119
جدول 4- 4 : توصیف آماری مؤلفه های اصلی متغیر مهارت ارتباطی  119
جدول 4-5 : توصیف آماری متغیر استرس.120
جدول 4-6 : خلاصه نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنف .120
 جدول 4-7 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت ارتباطی و استرس  .122
جدول 4-8 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت کلامی و استرس.123
جدول 4-9 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت گوش دادن و استرس124
جدول 4-10 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت غیرکلامی و استرس 124
جدول 4-11 : نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین مهارت بازخورد و استرس.125
جدول 4-12 : نتایج آزمون مقایسه میانگین مهارت ارتباطی معلمان مرد و زن.126
جدول 4-13 : نتایج آزمون مقایسه میانگین استرس بین دانش آموزان دخترو پسر.126
جدول 4-14 : خلاصه مدل رگرسیونی127
جدول 4-15 : ضرایب متغیر وابسته استرس127
جدول 4-16 : نتایج آزمون رتبه ای فریدمن.128
 
 
فهرست نمودارها
 
      عنوان                                                                                      صفحه              
  
   نمودار 4-1 : پراکنش نمرات پرسشنامه مهارت ارتباطی و استرس.121
 
 
فهرست اشکال
      عنوان                                                                                             صفحه
 
   شکل 2-1 : الگوی فرایند ارتباطات.19
   شکل 2-2 : مدل شنون – ویور  .34
   شکل 2-3 : مدل شرام  35
36    SMCRشکل 2-4 :مدل
   شکل 2-5 : مدل برلو  37
   شکل 2-6 : مدل مفهومی پژوهش  .109
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
چکیده                                                                                                                           هدف از این پژوهش بررسی رابطه مهارت های ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان پایه ششم مدارس ابتدایی شهر قرچک در سال تحصیلی 93-1392بود. برای این منظور پس از مرور ادبیات تحقیق،7 فرضیه شامل یک فرضیه اصلی و6 فرضیه فرعی تدوین گردید.این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نوع ،توصیفی-پیمایشی بود . جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه ی دانش آموزان پایه ششم شهر قرچک بود که حجم نمونه بر اساس جدول  مورگان و با توجه به نسبت دانش آموزان پسر و دختر در جامعه ی پژوهش،297 نفر تعیین و با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند . برای جمع آوری داده ها از  دو پرسشنامه محقق ساخته مهارت های ارتباطی معلمان واسترس دانش آموزان، استفاده شد.تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی (همبستگی اسپیرمن) انجام شد. یافته های پژوهش بیانگر آن بود که الف- بین مهارت های ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان رابطه منفی معناداری(672/0- ) وجود داشت.ب- بین هر یک از چهار مؤلفه ی اصلی  مهارت های ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان رابطه ی منفی  معناداری وجود داشت. ج-میزان مهارت های ارتباطی معلمان در جامعه ی مورد پژوهش در حد متوسط و میانگین بود.د- میزان استرس دانش آموزان در جامعه مورد پژوهش بالاتر از حد میانگین بود.ه-بین میزان مهارت های ارتباطی معلمان مرد و زن اختلاف معناداری وجود نداشت. و-بین میزان استرس دانش آموزان دختر و پسر اختلاف معناداری وجود نداشت. لذا با توجه به یافته های پژوهش می توان چنین نتیجه گیری کرد که : یکی از روشهای کاهش استرس دانش آموزان،تقویت مهارت های ارتباطی معلمان می باشد.
کلید واژه ها: مهارت های ارتباطی، مهارت کلامی، مهارت گوش دادن، مهارت غیرکلامی، مهارت بازخورد، استرس.

 












فصل اول
کلیات تحقیق
 
 
 
1-1مقدمه
شاید بتوان گفت که ارتباط[1] یکی از قدیمی ترین و در عین حال عالی ترین دستاوردهای بشر بوده است.ارتباط در گذشته و برای انسان اولیه ،علاوه بر کارکردهایی که در جهت حفظ حیات و یاری گرفتن از دیگران داشته ،زمینه ساز فعالیتهای اجتماعی و سرآغازی بر زندگی اجتماعی نیز بوده است(بولتون[2]،1386،ص13). ماهیت اجتماعی انسان ایجاب می کند که آدمی با وجوه گوناگون اجتماع و مجموعه های درون آن ارتباط برقرار کند. در جوامع امروزی  که همزمان با پیچیده تر شدن فزاینده زندگی مشکلات جدیدی برای انسان پدید آمده است،اهمیت ارتباطات بیشتر میشود. در چنین جوامعی ارتباطات یکی از مهمترین عوامل توسعه و تعالی و موفقیت انسان است (آهنچیان،1381).
هشتاد درصد افرادی که در کار خود شکست می خورند فقط یک دلیل برای آن دارند،آنان قادر نیستند به خوبی با دیگران رابطه برقرارکنند.بهره وری یک فرد به عنوان سرپرست یا مدیر،پرستار یا منشی،مسؤول بهداشت روانی یا سرایدار، کارگر ،وکیل ،پزشک ،فروشنده و یا وزیراز طریق کسب توانایی برقراری یک ارتباط خوب افزایش می یابد.در واقع تصور شغلی که در آن ارتباط عامل مهمی نباشد،کاری بس دشوار است(بولتون،1386 ،ص28). ارتباط مهارت است ،هنر است علم است و یا.؟می توان گفت ارتباط همه ی این هاست و پیچیدگی ها و ظرایف خاصی دارد. به همین دلیل ،برقراری ارتباط بین افراد آنگونه که به نظر می رسد،کار ساده ای نیست.ارتباط موثر به شناخت ،تمرین و ارزیابی مستمر نیاز دارد.بخش مهمی از میزان رضایت مندی هریک از ما از زندگی با توانایی هایمان در برقراری ارتباط ،قابل تفسیراست (اصلانی،1390،ص 44).همان طور که ارتباطات برای انسان حیاتی است ،برای انجام عملیات سازمانی یابه عبارت بهتر برای شکل گیری بقای سازمان نیز حیاتی می باشد. هربرت سایمون[3] می گوید: «بدون ارتباطات، سازمانی وجود نخواهد داشت و به همین   علت میتوان گفت امکان تأثیر گروه بر رفتار فرد نیز غیرممکن خواهد بود»(دعایی،1373،ص36).یکی از مهمترین سازمانهای موجود در جامعه سازمان های آموزشی و به عبارتی سیستم های اجتماعی مدارس هستند.آموزش ،بدون ایجاد رابطه معنایی نخواهد داشت .معلمان در همان آغاز کار خود پی می برند که نحوه برقراری ارتباط با دانش آموزان بسیار اهمیت دارد (معینی آرانی1384). از مهمترین توانایی های آموزگار به عنوان شخصیتی تاثیرگذار در سرنوشت  انسانها ،برقراری ارتباط صمیمی و موثر با دانش آموزان است.همه ی ما خاطرات شیرینی از معلمانی به یاد داریم که از توانایی ارتباطی خوبی برخوردار بوده اند.ارتباط بین دانش آموز و معلم یکی از بهترین انواع روابط انسانی است که هر دوی آنها در طول زندگی تجربه خواهند کرد (اصلانی ،1390،ص 46).اغلب معلم ها خواهان آن هستند که بدانند چگونه می توان در دانش آموز انگیزه ی یادگیری ایجاد کرد. پاسخ این است که در او احساس اطمینان و اعتماد ایجاد کنید تا بتواند شکست را متحمل شود. زیرا مهم ترین مانع یادگیری ترس است؛ ترس از شکست، ترس از توبیخ و ترس از نادان به حساب آمدن. اما معلم موفق این امکان را برای هر دانش آموز فراهم می آورد که وقتی اشتباه می کند خودش را از تنبیه و مجازات در امان بداند. از میان بردن ترس در دانش آموز، زمینه ای برای تلاش و کوشش دراوایجاد میکند. پذیرفتن اشتباه دانش آموز با روی خوش، او را به یادگیری تشویق می کند»(فراهانی  ،1389، ص28).هر چند نظام آموزشی و تربیتی مدرسه برای کودکان فرصت گسترش جستجو برای کسب شایستگی و مهارتها را پیش می آورد اما در مدرسه از کودک توقعات و انتظارات جدیدی پدید می آید.علی رغم اینکه فراگیری اطلاعات تازه می تواند برای اکثر کودکان هیجان انگیز باشد اما در مورد برخی کودکان می تواند موجب  ناتوانی و محرومیت و به شکست اعتماد به نفس و تخریب شخصیت آنان منجر شود.مشکلات رفتاری و هیجانی یکی از عوامل تاثیر گذار در شکل گیری شخصیتی کودکان و کیفیت تحصیلی آنان است (کمالی، 1386).یکی از مشکلات رفتاری شایع کودکان دبستانی استرس[4] است.  استرس خیلی زود و از دوران کودکستان شروع می شود . استرس بازی را به رقابت در ورزش و کوشش برای برتری، و دوستی را به روابط اجتماعی تبدیل می کند .در تمام تئوریهای یادگیری، استرس وجود دارد اما اگر استرس با تکامل تداخل داشته باشد این یک مشکل است . گاهی با استرس خیلی زیاد اطفال، کارآئی خود را از دست می دهند (زیبا ،1389،ص24) .از آنجائیکه  مهارتهای ارتباطی یکی از مهمترین مهارت های مورد نیاز معلمان است ،بنابراین دراین پژوهش رابطه مهارتهای ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان مورد بررسی قرار می گیرد.
1-2بیان مسأله
در دنیای امروز ارتباطات موثر یکی از ارکان کلیدی موفقیت به شمار می آید.زندگی انسان با برقراری رابطه و ارتباط آغاز می شود و پیوسته بر تعداد و چگونگی آنها افزوده می شود.اگر چه رابطه و ارتباط دو مفهوم مترادف فرض می شوند اما می توان برای این دو ،مفاهیمی جداگانه در نظر گرفت.رابطه به هر گونه تماس میان افراد یا گروه ها و اشیاء اطلاق می شود،در صورتیکه ارتباط رابطه ای هدفمند و به طور عمده آگاهانه است که بیشتر در حوزه ی افراد بشر مطرح است(شعاری نژاد،1385).ارتباط چیزی است که اجتماع را منسجم نگاه می دارد. (ادگار وسج ویک،1387).
اگر بگوییم ارتباط معجزه یا کاری شبیه معجزه انجام می دهد،سخن مبالغه آمیزی بیان نکرده ایم،زیرا اگر ارتباط نباشد بسیاری از امور دیگر مثل رشد عقلانی،عاطفی و اخلاقی به وجود نخواهد آمدو حتی رشد جسمانی انسان نیز دچار اختلال خواهد شد . موضوع ارتباط در حیات بشر بدیل ندارد. بنابراین می توان گفت: ارتباط زمینه ی  منحصر به فرد انسان ، به ویژه کودک است (ملکی،1390).هر کودک به طور طبیعی حدود هجده هزار ساعت از عمر خود را در مدرسه سپری می کندو تحت تاثیر معلمان، اولیای مدرسه،برنامه ها و ارزش های خاص آنها قرار می گیرد. از آنجاکه بیشتر یادگیری های فرد بعد از سن شش سالگی است،بنابراین می توان گفت که مدارس نقش مهمی را در تربیت کودکان دارند.کودکان در مدارس با مسایل عاطفی و روانی متعددی مواجه اند که یکی از آنها اختلالات عصبی مانند:اضطراب ،حساسیت زیاد،گوشه گیری،غوطه ور شدن در فکرو خیال،احساس ناراحتی بیش از حد و توجه نکردن به اطراف می باشد (پور علی رضا،1391) .اغلب پژوهشگران معتقدند کیفیت ارتباط معلم با دانش آموزان نقش عمده ای در اثربخشی تدریس او و ایجادیادگیری دانش آموزان دارد(دارلینگ هاموند،2007 ،گوردون، کین، و استایجر ، 2006 ؛ نیدلز،1988،) .  وجود معلمان کارآمدتر جهت برقراری روابط مطلوب تر با دانش آموزان در مدرسه حیاتی است (لاک،2004).زیرا معلمان هستند که مدرسه را محیطی می سازند که می تواند افق امید بخشی از دوستی، تعادل، حمایت، امنیت، موفقیت، احترام و سعادت را برای دانش آموزان به ارمغان آورد(کریسته،2002) . بنابراین معلمان برای کمک به دانش آموزان جهت رشد اجتماعی و عاطفی آنها مهمترین موقعیت را دارند (مک لاگلین^[5]،به نقل از اصغری پور ،1391،ص 18) . به عقیده سانتراک  (1387) برای مدیریت و برخورد با تضادهای موجود در کلاس درس نیاز به مهارت های ارتباطی مناسب دارید. محققان مختلف برآورد کرده اندکه بین 20-10درصد کودکان مدرسه ای ،دارای مشکلات عاطفی و رفتاری هستند (کاتلر^[6]  1993؛ورنن^[7]  1993؛سازمان بهداشت روانی^[8] 1999؛تامپسون و رادلف^[9] 2000،به نقل از اصغری پور و همکاران،1391،ص 17 ).پژوهش هاى متعدد نشان مى دهد که از هر ۵ دانش آموز یک نفر به نوعى دچار مشکلات مربوط به سلامت روانى است که متأسفانه به دلیل عدم پیگیرى و مداخلات لازم این گونه اختلالات تا اخذ مدارج تحصیلى بالاتر و حتى در ورود به اجتماع در آنها باقى مى ماند. اضطراب جدایى،استرس، ترس از مدرسه، وسواس و انواع تیک ها اختلالات عادى مانند ناخن خوردن کندن یا کشیدن موى سر کم توجهى و اختلالات عاطفى و خلقى (افسردگى) مشکلات ذهنى و یادگیرى از جمله مهمترین و رایج ترین اختلالات دانش آموزان دوره ابتدایى به شمار مى رود کمالی،1386) .  علائم استرس در دبستان عبارتند از:-ترس و کابوسهای شبانه – منفی بافی و دروغگویی- محرومیت و خجالتی بودن افراطی و شکایاتی مانند دل درد و سردرد؛ کودکان بوسیله سردرد و دل درد می خواهند از چیزی فرار کنند اما این یک مشکل واقعی است و می تواند راهی باشد برای اینکه آنها خود را با استرس ها تطابق بدهند(زیبا،1389،ص27). اگر مشکل این گروه از کودکان در دوران کودکی به ویژه اولین سالهای ورود به مدرسه شناسایی و تحت درمان قرار نگیرد احتمال عود آن در دوران نوجوانی و بزرگسالی و ابتلا به سایر مشکلات اضطرابی و افسردگی در آنها افزایش می یابد.علاوه بر این ،به علت درخواست های مکرر کودکان مضطرب برای ترک کلاس و غیبت های گاه و بی گاه از مدرسه،افت تحصیلی و تکرار پایه در آنها افزایش می یابد (محمد خانی،1392 ،ص 19) .طبق گزارش بخش مشاوره آموزش و پرورش شهرستان قرچک ، مشکل استرس یکی از مشکلات شایع دانش آموزان دبستانی در این شهر است بطوریکه  میانگین ، هفته ای 5 مورد از مراجعات به این دفتر ، مربوط به انواع نشانه های استرس و اضطراب می باشد که اغلب منجر به افت تحصیلی ، تکرار پایه، کاهش اعتماد به نفس و اختلال در روابط با همکلاسی ها می شود (بخش مشاوره ی آموزش و پرورش شهرستان قرچک ) . حال چنانچه به این آمار، تعداد دانش آموزانی که به کلینیک های خارج از بخش مشاوره آموزش و پرورش ، مراجعه می کنند و همچنین تعدادی که با وجود مشکل،هیچگونه پیگیری در خصوص رفع آن انجام نمی دهند ،افزوده شود ،عمق وجود این مشکل در منطقه بهتر نمایان می گردد. . لذا این پژوهش در صدد است به این سوال اساسی پاسخ دهد که آیا بین مهارتهای ارتباطی معلمان و استرس دانش آموزان پایه ششم مدارس ابتدایی شهر قرچک رابطه ای وجود دارد؟

1-3. اهمّیّت وضرورت تحقیق
ارتباطات یکی از مهمترین ابزار جامعه ی متمدن می باشد و می توان گفت که ارتباطات مهم ترین عامل توسعه و تعالی انسانی است ؛ به عبارت دیگر ارتباطات برای موفقیّت انسان امری حیاتی می باشد (مهربان،1379) . مطالعه بر روی افراد شاغل درزمینه های متفاوت نشان داده  است که 70 درصد لحظه های بیداری آنان به برقراری ارتباط می گذرد و از این زمان ،نوشتن 9 درصد ،مطالعه 16 درصد، صحبت کردن 30 درصد و گوش کردن 45 درصد را به خود اختصاص می دهد (بولتون ،1386، ص 58) . برقراری ارتباط موثر همیشه کار آسانی نیست ؛چرا ؟ اگر به مفهوم ارتباط و کارکردهای آن توجه کنیم ، می بینیم که هر یک از عناصر ارتباط (فرستنده،پیام و گیرنده)می توانند دارای مجموعه ای از ویژگی های متنوع و پیچیده باشند. ارتباط مؤثر مستلزم پیش نیازهایی است ،اگر چه در جریان ارتباط و در یک رابطه ی علت – معلولی ،سطح این موارد ارتقا یافته و به پیش نیازهای جدیدی منجر می شوند.
1-آشنایی با ویژگیهای شخصیتی کودکان و نوجوانان (روان شناسی رشد)                                                                              2-شناخت کارکردهای فرهنگ و مؤلفه های فرهنگی                                                                                                 3-درک منطقی از فضای زندگی(خانواده،مدرسه،جامعه)
4-شناخت کارکردهای ابزارهای ارتباط جمعی و رسانه ها
5 – درک قابلیت های مدرسه به عنوان ابزار تربیت رسمی (اصلانی،1389) .
توجه به این نکته ی مهم که در شکل گیری یک جریان ارتباطی ،عناصر متعددی قبل ، ضمن و بعد از ارتباط دخالت دارند  ،شاید مارا بیشتر به اهمیت موضوع واقف سازد (جعفریان،1390).معلمان بر خلاف خلبانها و معمارها یا جراحها ، آموزش فشرده ای در مهارتهای حرفه شان ندیده اند. به نوعی از آنان انتظار می رود که وقتی وارد کلاس می شونددر مورد مسائل پیچیده روابط بشری تجربه و مهارت داشته باشند . از معلمها خواسته می شود که در جریان فعالیت روزانه شان :
1)انگیزه یادگیری ایجاد کنند.                                                                                                                              2) مشوق خود مختاری باشند و عزت نفس را تقویت کنند.                                                                                        3) از شدت اضطراب[10]  بکاهند و ترس را از بین ببرند .                                                                                            4 )یأس و نومیدی[11] را کم کنند.                                                                                                                       5)سبب کاهش تعارضها و کشمکشها[12]شوند و خشم را فرو بنشانند (بیگدلی،1390،ص19) .
معلمان باید علاقه ومحبت خود را هم به صورت کلامی و هم از طریق ابزارهای غیر کلامی چون: توجه تمام و کمال به دانش‎آموزان، حفظ و تداوم ارتباط چشمی با آنان، لبخند زدن و ایماء و اشاره نشان دهند. اکثر دانش‎آموزان برای معلمانی که به آن‎ها محبت می‎کنند و معلمانی که آنها را مورد احترام قرار می‎دهند، هر کاری انجام می‎دهند. دانش‎آموزان حاضرند هر کاری بکنند تا تأیید چنین معلمانی را به دست آورند. پس معلمان باید در ابراز علاقه ومحبت خویش نسبت به دانش‎آموزان صادق باشند و گرنه، احترام آنان نزد دانش‎آموزانی که ریاکاری و دورنگی می‎بینند، رو به افول می‎گذارد (حسینی‎پناه، 1382، ص 17).توانایی و اداره کلاس و ایجاد رفتار مطلوب در دانش‎آموزان، بخشی مهمی از کار معلم و کلاس و زمینه مناسب برای یادگیری است.
به نظر می‎رسد معلم برای اداره مطلوب و منظم کلاس درس به دو مهارت نیاز دارد:                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            1ـ برقراری ارتباط مؤثر و مثبت با دانش‎آموزان
2ـ مدیریت کلاس.
[1]–communication
[2] – Bolton
[3]–H.Simon
4–stress
5-Mc Laughlin
6– Kottler
7 –Vernon
[8]– Mental health foundation
[9] -Thompson and Rudolph

واحد همدان
دانشکده علوم انسانی، گروه کتابداری و اطلاع رسانی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته کتابداری و اطلاع رسانی
گرایش: اطلاع رسانی

عنوان:
بررسی راهکارهای ایجاد طرح‌های همکاری (امانت بین کتابخانه‌ای، اشتراک منابع) در کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور


تابستان 1392

فهرست مطالب
عنوان                                                                                         شماره صفحه
چکیده
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1. مقدمه. 2
1-2. بیان مسئله. 3
1-3. متغیرها 4
1-3-1. متغیرمستقل: راهکارها 4
1-3-2. متغیرتابع: طرح‌های همکاری (امانت بین کتابخانه ای،اشتراک منابع) 4
1-4. اهمیت وضرورت تحقیق 4
1-5. اهداف تحقیق 5
1-5-1. هدف اصلی. 5
1-5-2. اهداف فرعی 5
1-6. استفاده‌ی کاربردی ازتحقیق 6
1-7. فرضیه. 6
1-8. سؤال اصلی تحقیق. 6
1-8-1. سؤال‌های تحقیق 6
1-9. تعاریف مفهومی وعملیاتی 7
1-9-1. تعریف مفهومی 7
1-9-2. تعریف عملیاتی 8
فصل دوم مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه‌ی تحقیق
2-1. مقدمه 9
2-2. تعریف همکاری 9
2-3. ایجادطرح همکاری بین کتابخانه‌ای 10
2-4. روش‌های همکاری. 10
2-4-2. همکاری کتابخانه‌هادردانشگاه وروکلاو. 12
2-5. شرایط لازم برای کسب موفقیت دربرنامه‌های همکاری بین کتابخانه‌ها 14
2-6. انواع همکاری‌های بین کتابخانه‌ای 15
ادامه‌ی فهرست مطالب
عنوان                                                                                شماره صفحه
2-7. اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها 19
2-8. همکاری بین کتابخانه‌ای؛غنی کردن کتابخانه‌های کوچک. 21
2-9. همکاری بین کتابخانه‌هادرمان نه پیشگیری 22
2-10. امانت بین کتابخانه‌ای 24
2-10-1. ایجادنظام امانت بین کتابخانه‌ای 26
2-10-2. رهنمودهای ایفلادرخصوص اصول اجرای امانت بین کتابخانه‌ای وخدمات تحویل مدرک درسطح بین‌الملل  27
2-10-3. اصول ورهنمودهای اجرایی 28
2-10-3-1. مزایای همکاری بین کتابخانه‌ها 28
2-10-3-2. مزایای کتابخانه‌های مشترک 29
2-10-4. پروتکل امانت بین کتابخانه‌ای: پیشرفت وپروژه‌ها 29
2-11. تأثیرنظام‌های رایانه‌ای برخدمات امانت بین کتابخانه‌ای 31
2-12. امانت بین کتابخانه‌ای درایران 32
2-13. امانت بین کتابخانه‌ای درسایرکشورها 33
2-13-1. ایالات متحدۀآمریکا 33
2-13-1-1. کدامانت برای ایالات متحده،توسط کمیته امانت بین کتابخانه‌ای 34
2-13-1-2. پروژۀامانت بین کتابخانه‌ها وتحویل مدرک درآمریکای شمالی. 35
2-13-1-3. مکزیک. 35
2-13-1-4. انگلستان 35
2-13-1-5. استرالیا 36
2-13-1-6. هندوستان. 36
2-13-1-7. دانمارک 37
2-14. اشتراک منابع 37
2-14-1.  نکات اساسی درطرح‌های اشتراک منابع. 39
2-14-2. جایگاه اشتراک منابع درتوسعه خدمات کتابداری واطلاع رسانی. 40
2-14-3. استفاده کنندگان چندگانه ازمنابع اطلاعاتی. 41
ادامه‌ی فهرست مطالب
عنوان                                                                                         شماره صفحه
2-14-4. ضرورت ایجاددستگاه‌های اجرایی مناسب. 42
2-14-5. اشتراک منابع، فراهم‌آوری مشترک 43
2-14- 5-1. تحویل مدرک واشتراک منابع. 44
2-14-6. محدودیت‌هایی که دراشتراک منابع پیش می‌آید. 44
2-15. پیشینه‌های تحقیق. 45
2-15-1. مطالعات انجام شده درخارج ازایران. 45
2-15-1-2. مطالعات انجام شده درداخل ایران 50
2-15-1-3. جمع‌بندی پیشینه‌های تحقیق 58
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
3-1. مقدمه 61
3-2. روش تحقیق 61
3-3. جامعه آماری 62
3-4. حجم نمونه 62
3-5. روش نمونه‌گیری 62
3-6. ابزارگردآوری اطلاعات (روایی،پایایی) 63
3-6-1. ابزارگردآوری اطلاعات. 63
3-6-2. روایی 63
3-6-3. پایایی 63
3-7. روش تجزیه وتحلیل اطلاعات. 64
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
4-1. مقدمه 66
4-2. پرسش اساسی شماره 1: ویژگی‌های جمعیت شناختی جامعه موردمطالعه ازچه خصوصیاتی برخورداراست؟      67
4-2-1. تعدادکارمندان وجنسیت آنهادرکتابخانه‌های نهادرهبری. 67
4-2-2. نوع دانشگاه 68
4-2-3. سال تاسیس دانشگاه 69
ادامه‌ی فهرست مطالب
عنوان                                                                                         شماره صفحه
4-2-4. تعداداعضای کتابخانه‌های نهادرهبری 70
4-2-5. رشته تحصیلی مسئولین کتابخانه‌های نهادرهبری 71
4-2-6. سطح تحصیلاتی مسئولین کتابخانه‌های نهادرهبری. 72
4-3. پرسش اساسی شماره 2: وضعیت کنونی منابع وشیوه تهیه آن درکتابخانه‌های نهادرهبری ازچه ویژگی‌هایی برخورداراست؟ 73
4-3-1. انتخاب منابع کتابخانه به چه صورتی انجام می‌شود؟. 73
4-3-2. خریدمنابع برای کتابخانه به چه صورتی انجام می‌شود؟. 74
4-3-3. چندعنوان کتاب درکتابخانه موجوداست؟. 74
4-3-4. منابع موجوددرکتابخانه به چه نحوی ثبت می‌گردند؟. 75
4-3-5. آیامنابع چاپی والکترونیکی کتابخانه درارتباط بانیازهای آموزشی وپژوهشی دانشکده یادانشگاه می‌باشد؟         75
4-3-6.کدام یک ازمواردزیررابرای استفاده کنندگان کتابخانه مشترک هستید؟. 76
4-3-7. چه تعدادازنشریات ادواری راآبونه هستید؟. 77
4-3-8. گرایشات موضوعی کتابخانه رابه ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 7 مشخص نمائید؟. 78
4-4. پرسش اساسی شماره 3: توانایی مالی کتابخانه‌های نهادرهبری درجهت ایجادطرح‌های همکاری تاچه میزان می‌باشد؟     80
4-4-1. آیاکتابخانه دارای بودجه اختصاصی می‌باشد؟. 80
4-4-2. بودجه اختصاص یافته برای تهیه منابع کتابخانه کافی است؟ 81
4-4-3. تاچه اندازه متمایل به همکاری درجهت مرتفع نمودن واختصاص منابع مالی درایجادطرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای درکتابخانه‌های نهادرهبری می‌باشید؟. 82
4-4-4. تاچه اندازه طرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای رامی‌شناسید؟. 83
4-5. پرسش اساسی شماره 4 : نیروهای انسانی کتابخانه‌های نهادرهبری تاچه میزان نسبت به اصول همکاری وپذیرش آن ازآمادگی لازمه بهره‌مند می‌باشند؟. 84
4-5-1. به نظرشما امانت بین کتابخانه‌ای تاچه اندازه درتأمین نیازهای اطلاعاتی کاربران مؤثراست؟ 84

ادامه‌ی فهرست مطالب
عنوان                                                                                         شماره صفحه
4-5-2. چنانچه طرح همکاری بین کتابخانه‌های نهادرهبری ایجادشودبرای حمایت همه جانبه جهت اجرایی شدن آن ازآمادگی لازم برخوردارهستید؟. 85
4-5-3. اگرسازمان نهادرهبری درجهت کمک به بالابردن کیفیت وتوسعه منابع اطلاعاتی به کنسرسیوم‌های اشتراک منابع دانشگاهی بپیوندد، به نظرشمادرجهت اهداف طرح‌های همکاری بین کنابخانه‌ها، طرح مناسبی خواهدبود؟ 86
4-5-4. درچارچوب قوانین ومقررات کتابخانه، شرایطی که برای ایجادطرح همکاری بین کتابخانه‌های نهادرهبری درنظرگرفته می‌شود رامی‌پذیرید؟. 87
4-6. پرسش اساسی شماره 5 : وضعیت امکانات وتجهیزات موجوددرکتابخانه‌های نهادرهبری تاچه میزان مناسب است؟ 89
4-6-1. چه تعداد دستگاه کامپیوتردرکتابخانه موجوداست؟. 89
4-6-2. آیاازنرم افزارکتابخانه‌ای استفاده می‌کنید؟. 90
4-6-3. برای دسترسی اعضاءبه کتابخانه ومنابع آن ازچه امکاناتی بهره‌برداری می‌کنید؟ 90
4-6-4. آیا از وجودمنابع الکترونیکی (E- books) درکتابخانه برخوردارهستید؟. 91
4-6-5. کتابخانه ازکدام امکانات وتجهیزات جانبی ذیل برخورداراست؟. 92
4-6-6. برای به اشتراک گذاری منابع دربین کنابخانه‌های نهادرهبری،ازکدام نوع مواردفناوری اطلاعاتی بهره‌مند هستید؟ 92
4-6-7. تاچه اندازه امکانات وتجهیزات موجود درکتابخانه‌های نهادرهبری را برای پیاده سازی طرح‌های همکاری مناسب ارزیابی می‌کنید؟. 93
4-7. پرسش اساسی شماره 6 : ساختارومقررات سازمانی نهاد رهبری تا چه میزان از ایجادطرح‌های همکاری استقبال وپشتیبانی می‌کند؟. 94
4-7-1. برای ایجاد هماهنگی درهمکاری‌های بین کتابخانه‌ای کدامیک ازمواردزیرضروری است؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 5 مشخص نمائید. 94
4-7-2. جهت برقراری همکاری مؤثربین کتابخانه‌هاکدامیک از شرایط واقدامات زیربایدتأمین گردد؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید. 95
4-7-3. انجمن‌های حرفه‌ای نقش مهم وتعیین کننده‌ای درتوسعه همکاری بین کتابخانه‌‌ای دارند. بانظریه موافق هستید؟  97
ادامه‌ی فهرست مطالب
عنوان                                                                                         شماره صفحه
4-8. پرسش اساسی شماره 7: کدام زمینه‌ها درباب همکاری بین کتابخانه‌ها، از ارزش واولویت بیشتری برخورداراست؟ 98
4-8-1. کدام یک ازموارد زیردراستفاده مشترک ازمنابع مهم‌تراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 5 مشخص نمائید. 98
4-8-2. کدام یک ازموارد زیردرمورد فهرست‌نویسی تعاونی ازاهمیت بیشتری برخورداراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید. 99
4-8-3. کدام یک ازموارد زیردرموفقیت اشتراک منابع درکتابخانه‌ها ازاهمیت بیشتری برخورداراست؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید. 101
4-8-4. همکاری واشتراک منابع رادرخصوص چه نوع منابعی ضروری‌ترومهم‌ترمی‌دانید؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 6 مشخص نمائید. 102
4-9. پرسش اساسی شماره 8 : چه راهکارهایی درخصوص ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری قابل ارائه هستند؟. 103
4-9-1. کدامیک ازراهکارهای ذکرشده درخصوص ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری مفید می‌باشد؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 6 مشخص نمائید. 104
4-9-2. باتوجه به ضرورت ایجادطرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری،کدام یک ازگزینه‌های زیرراپیشنهاد می‌دهید؟به ترتیب اولویت ازعدد 1 تا 4 مشخص نمائید. 106
4- 10. سؤال بازتحقیق 107
4-11. آزمون فرضیه‌های پژوهش. 108
4- 11-1. آزمون فرضیه اول 108
4- 11-2. آزمون فرضیه دوم 108
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات
5-1. مقدمه 112

5-2. یافته‌های تحقیق. 112

5-3. بحث ونتیجه‌گیری 119
5-5. پیشنهادهای تحقیق. 120
5-5-1. پیشنهادهای اجرایی. 120
ادامه‌ی فهرست مطالب
عنوان                                                                                         شماره صفحه
5-5-2. پیشنهادهایی برای آینده 120
5-6. محدودیت‌های پژوهش. 121
5-6-1. محدودیت‌های در اختیار محقق. 121
5-6-2. محدودیت‌های خارج از اختیار تحقیق 121
منابع و مأخذ
فهرست منابع فارسی. 124
فهرست منابع انگلیسی 128
پیوست‌
چکیده انگلیسی

فهرست جداول
عنوان                                                                                    شماره صفحه
جدول 4-1: توزیع فراوانی ودرصدتعدادکارمندان کتابخانه‌های مورد بررسی وجنسیت آنها 67
جدول 4-2 توزیع فراوانی ودرصدنوع دانشگاه‌های مورد بررسی به لحاظ کتابخانه‌های نهاد رهبری درغرب کشور 68
جدول 4-3: توزیع فراوانی ودرصد سال تاسیس دانشگاه‌های مورد بررسی به لحاظ کتابخانه‌های نهاد رهبری درغرب کشور 69
جدول 4-4: توزیع فراوانی ودرصدتعداداعضاءکتابخانه‌های نهادرهبری دردانشگاه‌های غرب کشور 70
جدول 4-5: توزیع فراوانی ودرصدرشته تحصیلی مسئولین کتابخانه‌های نهاد رهبری دردانشگاه‌های غرب کشور 71
جدول 4-6: توزیع فراوانی ودرصدسطح تحصیلاتی مسئولین کتابخانه‌های نهاد رهبری دردانشگاه‌های غرب کشور 72
جدول 4-7: توزیع فراوانی ودرصدشیوه انتخاب منابع واطلاعات توسط کتابخانه های نهاد رهبری دردانشگاههای غرب کشور. 73
جدول 4-8:  توزیع فراوانی ودرصدشیوه تهیه وخریدمنابع توسط کتابخانه‌های نهاد رهبری دردانشگاه‌های غرب کشور 74
جدول 4-9: توزیع فراوانی ودرصد تعداد عناوین کتب موجود در کتابخانه‌های نهادرهبری دانشگاه‌های غرب کشور. 74
جدول 4-10 : توزیع فراوانی ودرصدشیوه ثبت منابع موجوددرکتابخانه های نهاد رهبری دانشگاههای غرب کشور. 75
جدول 4-11:توزیع فراوانی ودرصدمیزان ارتباط منابع چاپی والکترونیکی بانیازهای آموزشی وپژوهشی درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور 75
جدول 4-12 : آزمون تی – استیودنت تک نمونه‌ای نتایج بدست آمده ازنظرات درباب ارتباط منابع چاپی والکترونیکی بانیازهای آموزشی وپژوهشی درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور. 76
جدول 4-13:توزیع فراوانی ودرصداشتراک مواد درکتابخانه‌های نهادرهبری غرب کشور 76
جدول 4-14: توزیع فراوانی ودرصدتعدادآبونمان نشریات ادواری درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور. 77

ادامه‌ی فهرست جداول
عنوان                                                                                         شماره صفحه
جدول 4-15: توزیع فراوانی ودرصدگرایشات موضوعی منابع درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور 78
جدول 4- 16: خروجی آزمون فریدمن جهت سنجش رتبه های میانگین گرایشات موضوعی منابع درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور 79
جدول 4-17:  توزیع فراوانی ودرصدبرخوردارای ودارابودن بودجه اختصاصی درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور. 80
جدول 4-18:  توزیع فراوانی ودرصدکفایت بودجه اختصاصی درکتابخانه‌های نهادرهبری دانشگاه‌های غرب کشور. 81
جدول 4-19 : آزمون تی – استیودنت تک نمونه‌ای نتایج بدست آمده ازنظرات، درباب کفایت بودجه اختصاصی درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور. 81
جدول 4-20:  توزیع فراوانی ودرصدتمایل به همکاری درجهت مرتفع نمودن واختصاص منابع مالی درایجادطرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای درکتابخانه‌های نهاد رهبری . 82
جدول 4-21 : آزمون تی – استیودنت تک نمونه‌ای نتایج بدست آمده ازنظرات،تمایل به همکاری درجهت مرتفع نمودن واختصاص منابع مالی درایجادطرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای درکتابخانه‌های نهاد رهبری. 82
جدول 4-22:  توزیع فراوانی ودرصدمیزان شناخت طرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای توسط کارمندان کتابخانه‌های نهاد رهبری. 83
جدول 4-23 : آزمون تی – استیودنت تک نمونه ای نتایج بدست آمده ازنظرات، درباب میزان شناخت طرح‌های همکاری بین کتابخانه ای توسط کارمندان کتابخانه های نهاد رهبری 83
جدول 4-24:  توزیع فراوانی ودرصدمیزان تاثیرامانت بین کتابخانه‌ای درتأمین نیازهای اطلاعاتی کاربران ازنظرکارمندان کتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور 84
جدول 4-25 : آزمون تی – استیودنت تک نمونه ای نتایج بدست آمده ازمیزان تاثیرامانت بین کتابخانه‌ای درتأمین نیازهای اطلاعاتی کاربران ازنظرکارمندان کتابخانه‌های نهادرهبری غرب کشور 85
جدول 4-26:  توزیع فراوانی ودرصدمیزان آمادگی برای اجرایی شدن طرح همکاری بین کتابخانه‌های نهاد رهبری درغرب کشور 85

ادامه‌ی فهرست جداول
عنوان                                                                                         شماره صفحه
جدول 4-27 : آزمون تی – استیودنت تک نمونه‌ای نتایج بدست آمده ازمیزان آمادگی برای اجرایی شدن طرح همکاری بین کتابخانه‌های نهاد رهبری درغرب کشور 86
جدول 4-28:  توزیع فراوانی ودرصدمیزان آمادگی برای پیوستن به کنسرسیوم های اشتراک منابع درکتابخانه‌های نهادرهبری درغرب کشور 86
جدول 4-29 : آزمون تی – استیودنت تک نمونه ای نتایج بدست آمده ازمیزان آمادگی برای پیوستن به کنسرسیومهای اشتراک منابع درکتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور 87
جدول 4-30:  توزیع فراوانی ودرصدمیزان پذیرش شرایط ایجاد طرحهای همکاری بین کتابخانه ای درچارچوب قوانین ومقررات ازطرف کارمندان کتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور 87
جدول 4-31 : آزمون تی – استیودنت تک نمونه ای نتایج بدست آمده ازمیزان پذیرش شرایط ایجاد طرح‌های همکاری بین کتابخانه ای درچارچوب قوانین ومقررات ازطرف کارمندان کتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور 88
جدول 4-32:  توزیع فراوانی ودرصداولویت‌ها درطرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای کتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور 88
جدول 4-33: خروجی آزمون فریدمن جهت سنجش اولویت‌ها درطرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای کتابخانه‌های نهادرهبری غرب کشور 89
جدول 4-34:  توزیع فراوانی ودرصدمیزان تعداد دستگاه کامپیوترموجود درکتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور 89
جدول 4-35:  توزیع فراوانی ودرصدمیزان استفاده ازنرم افزارکتابخانه‌ای درکتابخانه های نهاد رهبری غرب کشور 90
جدول 4-36:  توزیع فراوانی ودرصدامکانات دسترسی اعضاء به کتابخانه ومنابع آن درکتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور 90
جدول 4-37:  توزیع فراوانی ودرصدموجودیت منابع الکترونیکی (E- books )درکتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور 91
جدول 4-38:  آزمون تی – استیودنت تک نمونه‌ای نتایج بدست آمده ازموجودیت منابع الکترونیکی (E- books )درکتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور 91

ادامه‌ی فهرست جداول
عنوان                                                                                         شماره صفحه
جدول 4-39:  توزیع فراوانی ودرصد برخورداربودن کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور از امکانات وتجهیزات جانبی برای کتابخانه 92
جدول 4-40:  توزیع فراوانی ودرصد بهره مند بودن کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشورازمواردفناوری اطلاعاتی برای به اشتراک گذاری منابع کتابخانه 92
جدول 4-41:  توزیع فراوانی ودرصدارزیابی ازامکانات وتجهیزات موجود درکتابخانه‌های نهاد رهبری برای پیاده سازی طرح‌های همکاری مناسب. 93
جدول 4-42: آزمون تی – استیودنت تک نمونه‌ای نتایج بدست آمده ازامکانات وتجهیزات موجود درکتابخانه‌های نهاد رهبری برای پیاده سازی طرح‌های همکاری مناسب  93
جدول 4-43:  توزیع فراوانی ودرصدایجادهماهنگی درهمکاری بین کتابخانه‌ای درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور 94
جدول 4- 44:خروجی آزمون فریدمن جهت ایجادهماهنگی درهمکاری بین کتابخانه‌ای درکتابخانه‌های نهادرهبری دانشگاه‌های غرب کشور 95
جدول 4-45:  توزیع فراوانی ودرصدجهت برقراری همکاری مؤثربین کتابخانه‌هادرکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشورکه کدام یک از شرایط واقدامات تأمین شود 95
جدول 4- 46:خروجی آزمون فریدمن جهت برقراری همکاری مؤثربین کتابخانه‌هادرکتابخانه‌های    نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشورکه یکی ازشرایط واقدامات تأمین شود 96
جدول 4-47: توزیع فراوانی ودرصدنقش انجمن‌های حرفه‌ای درتوسعه همکاری بین کتابخانه‌ای، کتابخانه‌های نهادرهبری دانشگاه‌های غرب کشور 97
جدول 4-48: آزمون تی – استیودنت تک نمونه ای نتایج بدست آمده ازنقش انجمن‌های حرفه‌ای درتوسعه همکاری بین کتابخانه‌ای، کتابخانه‌های نهادرهبری دانشگاه‌های غرب کشور 97
جدول 4-49:  توزیع فراوانی ودرصدمواردمهم دراستفاده مشترک ازمنابع درکتابخانه‌های نهادرهبری دانشگاه‌های غرب کشور 98
جدول 4- 50: خروجی آزمون فریدمن جهت مواردمهم دراستفاده مشترک ازمنابع درکتابخانه‌های نهادرهبری دانشگاه‌های غرب کشور 99
جدول 4-51:  توزیع فراوانی ودرصدمواردپراهمیت درموردفهرست نویسی تعاونی درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور 99
ادامه‌ی فهرست جداول
عنوان                                                                                         شماره صفحه
جدول 4- 52: خروجی آزمون فریدمن جهت درموردفهرست‌نویسی تعاونی درکتابخانه‌های نهادرهبری دانشگاه‌های غرب کشور 100
جدول 4-53:  توزیع فراوانی ودرصداولویت هادرمواردپراهمیت موفقیت اشتراک منابع درکتابخانه های نهادرهبری غرب کشور 101
جدول 4-54:خروجی آزمون فریدمن جهت سنجش مواردپراهمیت موفقیت اشتراک منابع درکتابخانه‌های نهادرهبری غرب کشور 101
جدول 4-55:  توزیع فراوانی ودرصدمنابع مهم درهمکاری واشتراک منابع کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور 102
جدول 4- 56:خروجی آزمون فریدمن جهت منابع مهم درهمکاری واشتراک منابع کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور 103
جدول 4-57:  توزیع فراوانی ودرصدراهکارهای موردنظردرایجادطرح‌های همکاری مابین کتابخانه‌های نهادرهبری دانشگاه‌های غرب کشور 104
جدول 4- 58 : خروجی آزمون فریدمن جهت راهکارهای موردنظردرایجادطرح‌های همکاری مابین کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور 105
جدول 4-59:  توزیع فراوانی ودرصداولویت‌هادرخصوص پیشنهاد موارد برای ضرورت ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهادرهبری. 106
جدول 4- 60 : خروجی آزمون فریدمن جهت پیشنهاد موارد برای ضرورت ایجاد طرح‌های همکاری درکتابخانه‌های نهاد رهبری. 106
جدول 4- 61: آزمون همبستگی پیرسون بین میزان تحصیلات وشناخت نسبت به طرح‌های همکاری. 108
جدول 4- 62.آزمون تی– استیودنت جهت مقایسه میانگین عوامل مربوط به آمادگی وشناخت نسبت به طرح‌های همکاری. 109

فهرست نمودارها
عنوان                                                                                         شماره صفحه
نمودار 4-1: توزیع فراوانی ودرصدتعدادکارمندان کتابخانه‌های مورد بررسی وجنسیت آنها درکتابخانه‌های نهاد رهبری غرب کشور. 68
نمودار 4-2: توزیع فراوانی ودرصد نوع دانشگاههای مورد بررسی به لحاظ کتابخانه‌های نهاد رهبری درغرب کشور 69
نمودار4-3: توزیع فراوانی ودرصدسال تاسیس دانشگاه‌های موردبررسی به لحاظ کتابخانه‌های نهاد رهبری در غرب کشور 70
نمودار 4-4: توزیع فراوانی ودرصد تعداداعضاءکتابخانه‌های نهاد رهبری دردانشگاه‌های غرب کشور. 71
نمودار 4-5: توزیع فراوانی ودرصدرشته تحصیلی مسئولین کتابخانه‌های نهاد رهبری دردانشگاه‌های غرب کشور 72
نمودار 4-6: توزیع فراوانی ودرصدسطح تحصیلاتی مسئولین کتابخانه‌های نهادرهبری دردانشگاه‌های غرب کشور 73
نمودار 4-7: توزیع فراوانی ودرصداشتراک مواد درکتابخانه های نهاد رهبری غرب کشور. 77
نمودار 4-8: توزیع فراوانی ودرصدگرایشات موضوعی منابع درکتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور 80

فصل اول
کلیات تحقیق
 

1-1. مقدمه

گسترش دانش بشری، محدودیت امکانات مالی و فیزیکی کتابخانه­ها و افزایش روزافزون بهای منابع اطلاعاتی، کتابخانه­ها را در زمینه تهیه‌ی منابع اطلاعاتی مورد نیاز کاربران خود با مشکل مواجه ساخته است؛ به گونه­ای که امروزه هیچ کتابخانه­ای نمی­تواند نیازهای اطلاعاتی مراجعان خود را به تنهایی برآورده سازد. و خودکفا بودن کتابخانه­ها، به مفهوم در اختیار داشتن همه‌ی مدارک، نه امکان پذیر و نه مقرون به صرفه است. از این رو سیاست کتابخانه­ها از مالکیت بر منابع، به دسترسی به منابع اطلاعاتی تغییر کرده است. همکاری بین کتابخانه­ای اصطلاحی جامع برای طیف گسترده‌ای از فرآیندهایی است که درجریان آن گروهی از کتابخانه­ها برای بهره­برداری بیشتر از منابع خود در شکل­های گوناگون مانند فهرست نویسی تعاونی، تبادل اطلاعات کتاب‌شناختی، فهرستگان، اشتراک منابع ، امانت بین کتابخانه­ای آی. ال.ال[1] و مانند آن با یکدیگر به همکاری می­پردازند. همکاری بین کتابخانه­ای ممکن است یک منظوره و یا چند منظوره باشد. در همکاری یک منظوره، کتابخانه­های عضو تنها از یک نوع همکاری مانند فهرست نویسی تعاونی و یا امانت بین کتابخانه­ای بهره می­برند. در حالی که در همکاری چند منظوره، این کتابخانه­ها در دو یا چند زمینه با یکدیگر همکاری می­کنند. سابقه همکاری بین کتابخانه­ای در جهان ظاهراً به نخستین کنفرانس کتابداران در 1853 باز می­گردد که در آن پیشنهادی مبنی بر فهرستگان ملی ان، یو، سی[2] مطرح گردید، اما اقدامات اساسی و برنامه­ریزی شده در این زمینه پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد. همکاری بین کتابخانه­ای از جنبه­های مختلف قابل تأمل و بررسی است. مهم‌ترین آنها همکاری در سازماندهی منابع و مجموعه‌سازی است (بهمن آبادی، 1389، 1).
به نظر می‌رسد همکاری در بین کتابخانه‌ها در هر نوع و اندازه‌ای که باشد تفاوت ندارد. اگر کتابخانه‌های همکار با هم، هم موضوع باشند یعنی اکثر منابع و اطلاعات موجود در کتابخانه‌ها در یک حوزه‌ی خاص باشد بهتر می‌توانند در طرح‌های همکاری مشارکت داشته باشند و حتی الامکان در به اشتراک گذاری منابع خود نیز راه‌‌هایی در پیش بگیرند. تا ضمن بهره‌مندی از مزایا و امکانات مشارکت در همکاری، به کاربران و استفاده کنندگان خود خدمات بهتر ارائه دهند. در مورد اشتراک منابع، هنگامی که منابع خود را به اشتراک می‌گذارند کاربران هر کتابخانه می‌توانند از منابع و اطلاعات دیگر کتابخانه‌ها نیز استفاده نمایند. از طریق مجموعه‌سازی، خدمات تحویل مدرک، امانت بین کتابخانه‌ای و اشتراک منابع در کتابخانه‌های کوچک، مانند کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌ها به مجموعه اطلاعات، در رابطه با انتظارات و نیاز جامعه کمک می‌شود. و این پدیده، در بین کتابخانه‌ها سبب می‌شود به شبکه‌ای نمودن آنها نیز در آینده‌ی نزدیک بتوان اندیشید. که از طریق شبکه، اطلاعات و منابع سریع‌تر و قابل دسترس‌تر در اختیار کاربران قرار گیرد. جامعه‌ی استفاده کننده در این کتابخانه‌ها را دانشجویان، اساتید و پژوهشگران تشکیل می‌دهند که با این اقدام کارایی کتابخانه‌ها در جهت تهیه منابع و اطلاعات مورد نیاز آنان به صورت شایسته انجام می‌شود.

1-2. بیان مسئله

همکاری میان کتابخانه­ها عبارت است از: «کار مشترک میان دو یا چند کتابخانه به منظور تهیه و تدارک خدمات بهتر برای مراجعان با استفاده از امکانات و فناوری مناسب» (نشاط، 1382، 7).
همکاری میان کتابخانه­ها ممکن است مربوط به دو کتابخانۀ عمومی در دو شهر کوچک مجاور هم به قصد امانت گرفتن متقابل کتاب برای شهروندان هر دو شهر یا ارتباط و همکاری چند کتابخانه‌ی دانشگاهی در همان مجموعه باشد که با توجه به موافقت­نامه­ای مشترک، اقدام به مجموعه‌سازی می­کنند تا بدین طریق ورود کتاب­های تکراری را کاهش دهند و از بودجۀ خود به نحو مؤثرتر و کارآمدتری استفاده کنند. این همکاری می­تواند به منظور تهیه‌ی کارت­های فهرست‌نویسی برای جامعۀ کتابداری باشد که در سطح وسیع انجام می­گیرد. ایجاد هماهنگی در مجموعه‌سازی و همکاری­های بین کتابخانه­ای در تهیه انواع مختلف منابع یکی دیگر از اقداماتی است که به منظور مقابله با مشکلات رشد سریع اطلاعات و عدم تسهیلات مالی، نیروی انسانی و فضا پیش بینی شده است. البته به رغم مشکلات مذکور نباید خدمات جامع و کامل اطلاع‌رسانی به مراجعان و پژوهشگران در کتابخانه­ها دچار وقفه و اخلال شود (همان، 10).
امانت بین کتابخانه­ای نوع دیگری از همکاری بین کتابخانه­ای است که در حیطه‌ی اشتراک منابع مطرح می‌شود. در نظام امانت بین کتابخانه­ای مراجعان هر کتابخانه می­توانند به شکل غیر مستقیم به منابع اطلاعاتی سایر کتابخانه­ها دسترسی پیدا کنند. هنگامی که کتاب یا مدرک توسط یکی از اعضای کتابخانه به امانت رفته یا به دلایل دیگری دسترسی به آن امکان پذیر نباشد و یا اصولاً کتابخانه فاقد آن مدرک باشد، می­تواند آن را به صورت امانت از کتابخانۀ دیگری درخواست کند. این درخواست به صورت کتبی و یا از طریق تلفن، پست تصویری، پست الکترونیکی، و جزء آن طبق شرایط و ضوابط خاصی صورت می‌گیرد. طرح­های امانت بین کتابخانه­ای معمولاً موفقیت آمیزترین رویکردهای همکاری بین کتابخانه­ای هستند. نظام امانت بین کتابخانه‌ای به شیوه‌ی جدید، با پیشرفت حرفه‌ی کتابداری در آمریکا و در اواخر قرن نوزدهم شکل عملی به خود گرفت (دایره المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی،1385،1888، ج 1).
با مشاهداتی که در منابع گوناگون صورت گرفته، با توجه به روند رو به رشد تولیدات علمی که تولید کننده اصلی اطلاعات کشورهای پیشرفته هستند، برای افزایش میزان همکاری بین کتابخانه­ای، روش داد وستد، می‌تواند راهگشا باشد. اما برای ایجاد طرح همکاری بین کتابخانه­ای نیاز به یک بستر مناسب است. هرچند که تاکنون پژوهش‌های زیادی در این خصوص صورت گرفته، اما با جدیدیت پیگیری نشده است و در حال حاضر به طور محدودی همکاری بین کتابخانه‌ای وجود دارد. ایجاد نظام همکاری در بین کتابخانه‌ها می‌تواند راه مناسبی باشد برای اینکه بتوانیم همانند کشورهای پیشرفته دست به تولید اطلاعات بزنیم. با اینکه روزانه شاهد بسیاری از نوآوری‌ها در عرصه‌های گوناگون علمی در کشورمان هستیم، ضرورت دارد که در کتابخانه‌ها تبادل اطلاعات به صورت گسترده انجام شود. اگر  بتوانیم نظام همکاری را راه‌اندازی نماییم البته این بار به شکل کاربردی به این مسئله پرداخته شود، می‌شود زمینه‌های مطالعاتی بیشتری را بوجود آورد. ما نیز با انجام تحقیق حاضر درصدد هستیم در بین کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور نظام همکاری ایجاد شود.

1-3. متغیرها

1-3-1. متغیر مستقل: راهکارها

1-3-2. متغیر تابع: طرح­های همکاری (امانت بین کتابخانه­ای، اشتراک منابع)

1-4. اهمیت و ضرورت تحقیق

کتابخانه‎های دانشگاهی یکی از مراکز مهم اطلاع‌رسانی در جامعه پژوهشی و علمی می‎باشند. از لحاظ منابع و اطلاعات باید به گونه‎ای باشند که پژوهشگران و محققان جامعه کتابخانه دانشگاهی بتوانند به منابع و اطلاعات مورد نظر خود دستیابی سریع داشته باشند. اهمیت و ضرورت تحقیق حاضر، مشخص نمودن وضعیت کتابخانه‎های نهاد رهبری مستقر در دانشگاه‎های غرب کشور و رسیدن به راهکارهای ایجاد طرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای می‌باشد. منظور از طرح همکاری، امانت بین کتابخانه‌ای و اشتراک منابع  است و هم‌چنین شناسایی منابع و امکانات موجود در کتابخانه‌هاست که با بررسی آنها بتوانیم طرح همکاری را ایجاد نماییم. از آنجایی که این کتابخانه‌ها در محیط دانشگاه قرار دارند و مراجعه کنندگان آنان را دانشجویان و پژوهشگران تشکیل می‎دهند، لذا باید از جایگاه و اهمیت ویژه‎ای برخوردار باشند. در حالیکه هر کدام از این کتابخانه‎ها دارای منابع اندکی هستند به گونه‎ای که در اکثر موارد پاسخگوی نیاز مراجعان نمی‎باشند. با همکاری و مشارکت، کتابخانه‌ها منابع اطلاعاتی را به صورت امانت در اختیار کاربران و مراجعان خود قرار ‎می‌دهند. و این در حالی است که در هزینه‎های خرید منابع نیز صرفه جویی بوجود می‎آید. صرفه جویی به معنی اینکه چون توان خرید منابع را ندارند، از امکانات موجود طرح همکاری می‌توانند استفاده نمایند.کتابخانه‎های نهاد رهبری از جمله کتابخانه‎های هم موضوع می‎باشند که به راحتی می‎توانند منابع و اطلاعات خود را به اشتراک گذاشته و از خدمات آن بهره‎مند شوند که در نهایت رضایت مراجعان و استفاده کنندگان از کتابخانه را برآورده سازند.

1-5. اهداف­تحقیق

1-5-1. هدف اصلی

هدف اصلی در این تحقیق، ارائه برخی راهکارهای ایجاد طرح‌های همکاری (امانت بین کتابخانه­ای، اشتراک منابع) در کتابخانه­های نهاد رهبری دانشگاه­های غرب کشور می­باشد.

1-5-2. اهداف فرعی

1. شناسایی خصوصیات و ویژگی‌های جمعیت شناختی جامعه مورد مطالعه؛

2.شناسایی وضعیت کنونی منابع، ویژگی‌ها و شیوه‌ی تهیه‌ی آن در کتابخانه‌های نهاد رهبری؛

3. شناسایی توانایی مالی کتابخانه‌های نهاد رهبری در جهت ایجاد طرح‌های همکاری؛

4.تعیین کتابخانه‌های نهاد رهبری از نظر نیروی انسانی نسبت به میزان آمادگی پذیرش اصول همکاری؛

5. تعیین وضعیت امکانات و تجهیزات موجود در کتابخانه‌های نهاد رهبری؛

6.شناسایی ساختار و مقررات سازمانی نهاد رهبری که تا چه میزان از ایجاد طرح‌های همکاری در بین کتابخانه‌ها استقبال و پشتیبانی می‌کند؛
7.تعیین ارزش‌ها و اولویت‌ها در باب همکاری بین کتابخانه‌های نهاد رهبری دانشگاه‌های غرب کشور؛

دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی
پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی
عنوان:
بررسی عملکرد اجرایی طرح 18 ماهه (ممتاز) سازمان آموزش فنی و حرفه­ای اصفهان
 
شهریور 1393

فهرست مطالب
عنوان                                                                                            صفحه
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه. 2
بیان مساله. 3
اهمیت وضرورت تحقیق 6
اهداف تحقیق 10
هدف های جزئی 10
تعاریف مفهومی و عملیاتی اصطلاحات پژوهش. 10
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مقدمه. 17
آموزش های فنی و حرفه‌ای 17
تاریخچه آموزش های فنی و حرفه‌ای 21
ضرورت آموزش های فنی و حرفه‌ای 26
انواع اصلی نظام آموزش فنی و حرفه‌ای 30
1- نظام آموزش حرفه‌ای 30
2- نظام حرفه آموزی بازار کار یا آموزش مبتنی بر مرکز حرفه آموزی 31
3- نظام حرفه‌ای آموزی بنگاه اقتصادی 32
تفاوت شیوه های مختلف آموزش و حرفه آموزی 33
1-آموزش حرفه‌ای یا مدرسه محور. 33
2- حرفه آموزی بازار کار یا آموزش مبتنی بر مرکز. 33
3- حرفه آموزی بنگاه اقتصادی(درون بنگاهی) 34
ورودی ها، فرآیندهای آموزشی و خروجی های آموزش های فنی و حرفه ای 35
فراگیران دوره های آموزش های فنی و حرفه‌ای 35
مربیان و مدرسان دوره های آموزش های فنی و حرفه‌ای 35
خروجی های دوره های آموزش های فنی و حرفه‌ای 35
آموزش های فنی و حرفه‌ای در ایران. 36
دلایل ایجاد نظام مهارت آموزی در ایران و اصول حاکم بر آن. 40
سند راهبردی مهارت و فناوری سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای 42
مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای 48
1-آموزش در مراکز  ثابت. 48
الف) آموزش در زندان ها 49
ب) آموزش در پادگان ها 49
2- آموزش در واحدهای سیار. 49
3- آموزش در صنایع. 50
الف- آموزش در مراکز جوار کارگاهی و بین کارگاهی 50
ب- آموزش من کار. 50
ج- آموزش خودیاری فنی 50
4- آموزش در مراکز آزاد فنی و حرفه‌ای 51
استفاده از شبیه سازی برای مهارت آموزی 51
مزایای استفاده از شبیه سازی در مهارت آموزی 52
وضعیت نظام آموزش فنی و حرفه‌ای ایران و چالش های آن. 53
چالش های های بیرونی و درونی سیستم های آموزش فنی و حرفه ای ایران. 59
الف) چالش های درونی سیستم آموزش فنی و حرفه‌ای: 59
ب- چالش های بیرونی سیستم آموزش فنی و حرفه‌ای: 60
سایر چالش های پیش رو. 62
تاثیر جهانی شدن  در آموزش های فنی و حرفه‌ای 65
1- آینده ی مهارت سازی: مسائل فشار زا و ارزیابی ها 66
2- ارتقا مهارت های نیروی کار. 67
3- فرصت ها و ظرفیت های اجتماعی 67
چالش های آموزش فنی و حرفه‌ای در قرن بیست و یکم. 68
1- اقتصاد آموزش حرفه‌ای 69
2- موقعیت اجتماعی آموزش حرفه‌ای 70
3- جنبه های منطقه ای و بین اللملی آموزش حرفه‌ای 71
2- معرفی سطوح آموزش های فنی و حرفه‌ای 72
گواهی مهارت درجه دو. 72
گواهی مهارت درجه یک. 72
گواهی مهارت تخصصی (طرح 18 ماهه) 72
معرفی طرح آموزش ممتاز (طرح 18 ماهه) : 73
مقدمه. 73
اجرای اولین دوره آموزش نمونه کارگر ماهر. 76
ویژگی‌های آموزش های طرح 18 ماهه. 79
3- کارایی 80
4- پیشینه تحقیق 83
تحقیقات داخلی 83
تحقیقات خارجی 87
پیشینه پژوهشی کارایی 88
تحقیقات داخلی 88
تحقیقات خارجی 90
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
مقدمه. 94
روش شناسی پژوهش. 94
جامعه، نمونه و ذینفعان. 97
نمونه و روش نمونه گیری 98
حجم نمونه در بخش کمی پژوهش. 99
حجم نمونه در بخش کیفی 100
ابزار گردآوری داده ها 101
ابزار گردآوری داده ها در بخش کمی پژوهش. 101
روال مصاحبه. 106
تجزیه و تحلیل داده ها 107
بخش کمی 107
بخش کیفی 107
فصل چهارم: یافته­های پژوهش

1. یافته های توصیفی مربوط به ویژگی های نمونه تحقیق 110

2- یافته های مربوط به کارآموزان. 111
2-3-  مقیاس توانمندی مربیان از دیدگاه مربیان. 136
3-3 مقیاس امکانات و تجهیزات از دیدگاه مربیان. 138
5-3- مقیاس نیاز بازار کار از دیدگاه مربیان. 145
4- یافته های مربوط به مدیران و کارشناسان. 147
5-4- مقیاس نیاز بازار کار از دیدگاه مدیران و کارشناسان. 158
2-5- مقیاس توانمندی مربیان از دیدگاه کارفرمایان. 164
3-5- مقیاس امکانات و تجهیزات مرکز از دیدگاه کارفرمایان. 166
4-5- مقیاس استاندارد آموزشی از دیدگاه کارفرمایان. 169
5-5- مقیاس نیاز بازار کار از دیدگاه کارفرمایان. 171
نتیجه گیری کلی از دیدگاه های کارآموزان، مربیان، مدیران-کارشناسان و کارفرمایان. 175
 
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
مقدمه. 178
محدودیت های تحقیق 226
پیشنهادهای پژوهشی 226
پیشنهادات کاربردی 228
منابع فارسی 236
منابع انگلیسی 248
 
 
 فهرست جداول
عنوان                                                                                            صفحه
جدول 1-2 تعاریف آموزش های فنی و حرفه‌ای 20
جدول 2-1- طبقهبندی مهارتهای مورد نیاز در عصر اطلاعات و ارتباطات. 40
جدول 2-2- سرفصل دروس و مهارت های آموزشی در دوره های 18 ماهه. 75
جدول 1-3 مراحل انجام پژوهش را نشان می دهد. 96
جدول شماره 3-3 حجم نمونه در بخش کمی پژوهش. 100
جدول شماره 4-3 : حجم نمونه در بخش کیفی پژوهش. 101
جدول شماره 5-3 : نتایج ضریب پایایی برای هر یک از عوامل تأثیرگذار بر عملکرد اجرایی طرح 18 ماهه در سازمان فنی و حرفه ای شهر اصفهان. 104
جدول 1-4 توزیع کارآموزان بر حسب وضعیت شغلی را نشان می دهد. 110
جدول 2-4 توزیع کارآموزان بر حسب رشته های طرح 18 ماهه مورد مطالعه. 110
جدول 3-4 توزیع کارآموزان طرح 18 ماهه بر حسب مدرک تحصیلی 111
جدول 4-4 توزیع میانگین کارآموزان بر حسب دلایل انتخاب رشته های طرح 18 ماهه برای کسب مهارت   112
جدول 5-4 توزیع کارآموزان بر حسب امکان انتخاب مجدد رشته های طرح 18 ماهه. 113
جدول 6-4 توزیع میانگین پاسخ کارآموزان نسبت به مدیریت طرح 18 ماهه. 113
جدول 7-4 توزیع میانگین پاسخ کارآموزان به توانایی و صلاحیت مربیان طرح 18 ماهه. 119
جدول 8-4 توزیع میانگین پاسخ کارآموزان به امکانات و تجهیزات طرح 18 ماهه. 122
جدول 9-4 توزیع میانگین پاسخ کارآموزان به مطلوبیت استاندارد آموزشی طرح 18 ماهه. 126
جدول 10-4 توزیع میانگین پاسخ کارآموزان به تناسب آموزش ها با نیازهای بازار کار. 128
جدول 11-4 توزیع میانگین پاسخ کلی کارآموزان به عملکرد اجرایی طرح 18 ماهه. 130
جدول 12-4 توزیع میانگین پاسخ مربیان نسبت به مقیاس مدیریت طرح 18 ماهه. 131
جدول13-4 توزیع میانگین پاسخ مربیان به توانایی و صلاحیت مربیان طرح 18 ماهه. 136
جدول14-4 توزیع میانگین پاسخ مربیان به امکانات و تجهیزات طرح 18 ماهه. 139
جدول15-4 توزیع میانگین پاسخ مربیان به مطلوبیت استاندارد آموزشی طرح 18 ماهه. 142
جدول16-4 توزیع میانگین پاسخ مربیان به تناسب آموزش ها با نیازهای بازار کار. 145
جدول 17-4 توزیع میانگین پاسخ کلی مربیان به عملکرد اجرایی طرح 18 ماهه. 147
جدول 18-4 توزیع میانگین پاسخ مدیران و کارشناسان نسبت به عوامل مدیریتی طرح 18 ماهه. 148
جدول19-4 توزیع میانگین پاسخ مدیران و کارشناسان به توانایی و صلاحیت مربیان طرح 18 ماهه 151
جدول 20-4 توزیع میانگین پاسخ مدیران و کارشناسان به امکانات و تجهیزات طرح 18 ماهه. 154
جدول21-4 توزیع میانگین پاسخ مدیران و کارشناسان به مطلوبیت استاندارد آموزشی طرح 18 ماهه 156
جدول 22-4 توزیع میانگین پاسخ مدیران و کارشناسان به تناسب آموزش ها با نیازهای بازار کار. 158
جدول 23-4 توزیع میانگین پاسخ کلی مدیران و کارشناسان به عملکرد اجرایی طرح 18 ماهه. 160
جدول 24-4 توزیع میانگین پاسخ کارفرمایان نسبت به عوامل مدیریتی طرح 18 ماهه. 161
جدول 25-4 توزیع میانگین پاسخ کارفرمایان به توانایی و صلاحیت مربیان طرح 18 ماهه. 164
جدول 26-4 توزیع میانگین پاسخ کارفرمایان به امکانات و تجهیزات طرح 18 ماهه. 167
جدول 27-4 توزیع میانگین پاسخ کارفرمایان به مطلوبیت استاندارد آموزشی طرح 18 ماهه. 169
جدول 28-4 توزیع میانگین پاسخ کارفرمایان به تناسب آموزش ها با نیازهای بازار کار. 171
جدول 29-4 توزیع میانگین پاسخ کلی کارفرمایان به عملکرد اجرایی طرح 18 ماهه. 173
جدول 30-4  مقایسه توزیع میانگین نظرات پاسخگویان بر حسب مقیاس های مورد مطالعه. 174
جدول 1-5 طبقه بندی نقاط قوت، ضعف و فرصت ها و تهدیدات بر اساس تحلیل دورنی و بیرونی مرکز اجرا کننده رشته های طرح 18 ماهه استان اصفهان. 206
جدول2-5 مشکلات موجود طرح 18 ماهه، مسائل کلیدی از دیدگاه پاسخگویان (مربیان، کارآموزان، مدیران- کارشناسان و کارفرمایان) نسبت به این مشکلات و راهکارهای قابل ارائه برای حل مشکلات موجود. 217
 
 
 
فصل اول
«کلیات پژوهش»
 
 

مقدمه

امروزه نقش آموزش در افزایش کارایی[1]، بهره­وری و توسعه اقتصادی کشورها بیش از پیش اهمیت یافته است چرا که در دنیای کنونی داشتن کارخانه ها، زمین، ابزار و ماشین آلات سرمایه اصلی محسوب نمی شوند، بلکه ثروت در منابع انسانی نهفته است. از این رو توجه به امر آموزش در مرکز توجه دولت ها و سازمان های بزرگ قرار گرفته است. آموزش های فنی و حرفه ای[2] با هدف افزایش توانمندی و اشتغال افراد مطرح شد و مفهوم اصلی آن توسعه ی مهارت[3]­ها به سمت فرصت ها و چالش­های فعلی و آینده به منظور کاهش بیکاری جوانان، فقر و رقابت پذیری بین المللی می­باشد. آموزش فنی و حرفه ای روشی است برای آشنا ساختن و تمرین دادن افراد برای پرورش مهارتهای فکری، عملی و اجتماعی، بنابراین پهنه ای بسیار گسترده دارد. برای انجام هر کاری، نیاز به مهارتی است که باید روش کسب آن آموخته شود و بر اثر ممارست اعتلا یابد (آقازاده، 1386). هدف کلی از برنامه­های درسی فنی و حرفه ای این است که کارآموزان روابط معناداری بین دانش، مهارت و نگرش های شان هم در مدارس حرفه ای و هم در محل کار بدست آورند (دی بررویج بارتمن[4]، 2011). در آموزش فنی و حرفه­ای دو مسیر اصلی وجود دارد: مسیر مبتنی بر مدرسه و مسیر مبتنی بر کار (OECD، 2009). در مسیر مبتنی بر مدرسه؛ کارآموزان در مدارس و شرکت در محیط­های کاری مختلف به عنوان بخشی از مسیر کلی حرفه ای شان یاد می­گیرند. در مسیر مبتنی بر کار؛ کارآموزان شصت درصد وقت خود رادر سازمان­های حرفه­ای کار می­کنند (نلن و همکاران،2010،[5] OECD 20). نظام آموزش فنی و حرفه‌ای، با فراهم آوردن انواع مهارت ها برای همگان و منابع و فرایندهای تولیدی نقش موثری در ایجاد اشتغال و توسعه یک کشور ایفا می کند. لذا محاسبه کارایی و ارزیابی آموزش های مراکز آموزشی سازمان آموزش فنی و حرفه ای جهت سوق دادن بهتر آموزش این مراکز به سمت نیازهای بازار کار لازم و ضروری است. با ارزیابی کارایی از ابعاد مختلف در این مراکز، می توان موانع عدم پیشرفت آموزش­ها را شناسایی نمود و در رفع آنها اقدامات لازم را به عمل آورد. همچنین با ارزیابی کارایی، منابع سازمان بهتر و مفیدتر به کار گرفته می شوند چون کارایی ارتباط نزدیکی با کنترل فرایند و کاربرد منابع طی اجرای فرایند دارد. ارزیابی کارایی و بررسی وضعیت آموزش در آموزشگاه های تابعه سازمان آموزش فنی و حرفه ای و کمک به رفع کمبودها و مشکلات آن ها لازم و ضروری است و در این راستا استفاده از تکنیک های اصولی به منظور دستیابی به کارایی بهتر، می تواند از ابزارهای مهم در جهت بهبود عملکرد باشد.

بیان مساله

در کشور ما، وظیفه ی بخشی از آموزش های مهارتی بر عهده ی سازمان آموزش فنی و حرفه ای قرار داده شده است. در مراکز این سازمان آموزش های متفاوت و در قالب های متفاوتی به متقاضیان ارائه می شود. این آموزش ها مطابق با 5000 استاندارد سازمان فنی و حرفه ای ارائه می شوند که شامل چهار گروه استاندارد صنعتی، خدماتی، کشاورزی و فرهنگی و هنری است. هر یک از این استانداردها شامل خلاصه استاندارد (تعریف مفاهیم، سطوح یادگیری، مشخصات عمومی شغل، شایستگی، ویژگی های کارآموز ورودی، طول دوره ی آموزشی، روش ارزیابی مهارت کارآموز، ویژگی نیروی آموزشی)، فهرست توانایی های شغل (شامل عنوان توانایی هایی که کارآموز باید در پایان دوره داشته باشد و اهداف و ریز برنامه درسی که با توجه به پیش بینی های توانایی های لازم طراحی می شوند و شرح توانایی و زمان آموزشی شامل نظری و عملی را روشن می کند) و آخرین مورد فهرست منابع و نرم افزارهای آموزشی است.
یکی از این آموزش ها، که در مراکز ثابت سازمان فنی و حرفه ای ارائه می شود طرح های 18ماهه فنی و حرفه ای است. این طرح بر اساس موافقتنامه ای که بین سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور و اتحادیه صنایع فدرال آلمان در سال 1364به امضا رسیده است به افراد علاقه مند و واجد شرایط، به مدت 18 ماه آموزش تخصصی برابر استانداردهای مصوب، ارائه می شود و افرادی که این دوره آموزشی را با موفقیت طی می کنند، به عنوان نیروی کار ماهر[6]با درجه ممتاز شناخته می شوند. حداقل مدرک تحصیلی مورد نیاز برای ورود به این دوره آموزشی ممتاز، داشتن دیپلم در رشته های فنی و ریاضی و فیزیک می باشد. این دوره های تخصصی در 8 رشته الکترونیک صنعتی، برق صنعتی، مکانیک صنایع، مکانیک اتصالات، صنایع اتومبیل، ماشین ابزار تراش و فرز، مکانیک تاسیسات ساختمان برگزار می شود. کارآموزان در طول یکسال اول برگزاری دوره، از آموزش های عمومی که در سرفصل دروس هر یک از 8 رشته وجود دارد بهره مند می شوند و در 8 ماهه آخر طرح، در یکی از 8 رشته مذکور آموزش های تخصصی را فرا می گیرند و در صورت کسب حد نصاب در آزمون های کتبی و عملی که توسط دفتر ارزشیابی مهارت سازمان برگزار می شود، گواهینامه مهارت دریافت خواهند نمود. در دوره آموزشی مهارت درجه ممتاز، طی 2800 ساعت آموزش در ظرف 18 ماه، کارگر ماهری تربیت می شود که به اعتبار دانش فنی و تجربی ای که کسب کرده است، توانایی انجام دادن یک یا چند وظیفه را در شغل معین و کارهای فنی دارد. در مصاحبه های اولیه ای که با مربیان و مدیران – کارشناسان و کارآموزان طرح 18 ماهه سازمان فنی و حرفه ای شهر اصفهان و همچنین کارفرمایان در ارتباط با عملکرد و کارایی طرح و همچنین مشکلات طرح انجام شد معلوم گشت که طرح 18 ماهه با مشکلات و موانعی در اجرای طرح مواجهه است که همین مشکلات و موانع منجر به تعطیلی طرح از سال 1390 گشته است. این مشکلات در سه بخش کلی بوده اند که شامل مشکلاتی مربوط به ورودی ها، فرایندها و خروجی های طرح 18 ماهه می باشد. ورودی های طرح 18 ماهه دارای مشکلاتی همچون عدم تناسب توانایی ها، استعداد، انگیزه و. کارآموزان شرکت کننده در رشته­های طرح 18 ماهه با شرایط مندرج در استاندارد آموزشی هر رشته، نداشتن شرایط روحی- جسمی و انگیزشی لازم و متناسب با حرفه، عدم تمایل کارآموزان به یادگیری همه سرفصل­ها می­باشد. مشکلات فرایندهای آموزشی شامل عدم ارائه آموزش های مندرج در استاندارد آموزشی هر رشته به کارآموزان به دلیل فقدان مربی با تجربه، عدم تجهیز کارگاه های طرح 18 ماهه متناسب با نیازهای آموزش و استاندارد آموزشی و سرفصل هر رشته و به تبع آن حذف قسمتی از استاندارد آموزشی و حذف آموزش برخی از مهارت ها به دلیل نبود تجهیزات لازم، کمبود منابع آموزشی و یکسان نبودن تجهیزات در همه کارگا ها، عدم تناسب اطلاعات علمی مربیان طرح با استانداردهای آموزشی ذیربط و به تبع آن ارائه آموزش های سطحی، عدم بازنگری استانداردهای طرح و به روز نبودن تجهیزات در همه کارگاه ها و از جمله مشکلات خروجی های طرح 18 ماهه ناهماهنگی و عدم تناسب رشته ها و مهارت های آموزش داده شده با نیازهای بازار کار و صنعت و میزان پایین اشتغال کارآموزان به علت استقبال کم کارفرمایان از کارآموزان طرح و. می باشد. لازم به ذکر است که این سه مشکل اساسی ناشی از ضعف و کاستی های پنج مقیاس کلی شامل، مدیریت طرح 18 ماهه، توانمندی مربیان، امکانات و تجهیزات، استاندارد آموزشی رشته ها و مشکلات مربوط به عدم تناسب آموزش ها با نیاز بازار کار می باشد که اجرای طرح 18 را مختل کرده است. با توجه به مستندات ارائه شده، مساله اصلی پژوهش حاضر بررسی عملکرد اجرایی طرح 18 ماهه در شهر اصفهان با توجه به ارزیابی و شناسایی مشکلات و نقایص پنج مقیاس، مدیریت طرح 18 ماهه، توانمندی مربیان، استاندارد آموزشی رشته ها، امکانات و تجهیزات آموزشی و همچنین بررسی مقیاس تناسب آموزش ها با نیاز بازار کار می باشد که همگی بر کارایی درونی و بیرونی و عملکرد اجرایی طرح تاثیر گذار بوده اند. به علاوه با توجه به ارزیابی این پنج مقیاس مساله بعدی بررسی وضعیت ورودی های طرح، فرایندهای آموزشی و خروجی های طرح 18 می باشد. این سه شاخص کلی نشان دهنده ی وضعیت عملکرد اجرایی طرح 18 ماهه می باشند. مساله بعدی شناسایی و ارائه راهکارهایی برای رفع مشکلات و نقایص مربوط به پنج مقیاس ذکر شده به منظور رفع موانع اجرایی طرح و در نهایت بهبود سه شاخص ورودی ها، فرایندها و خروجی طرح های 18 ماهه با توجه به بهبود پنج مقیاس می باشد.

اهمیت وضرورت تحقیق

جوانان جویای کار با آموزش های مبتنی بر نیازهای بازار کار به یکی از سه روش زیر می توانند به داشتن یک اشتغال پایدار امیدوار باشند:
1- استاد – شاگردی
2- بخش خصوصی
3- مراکز آموزش دولتی
در صورتی که فرد بخواهد خودش از طریق آموزش های استاد – شاگردی به مهارت دست پیدا کند مستلزم صرف زمان بسیار زیادی خواهد بود و جوابگوی نیاز تقاضای اجتماعی نمی باشد. چنانچه فرد بخواهد از طریق آموزش های بخش خصوصی به درجه ای از کسب مهارت دست یابد که بتواند شاغل شود مستلزم هزینه بسیار زیادی است که همه متقاضیان از عهده آن بر نمی آیند. لذا برای پاسخگویی به نیازهای امروز و فردای جامعه نیاز مبرمی به آموزش های دراز مدت (طرح 18 ماهه) وجود دارد تا بتوان مهارت های چندگانه لازم را با کیفیت بالا به جوانان جویای کار ارائه داد و همچنین پاسخگوی نیاز صنعت و بازار کار باشیم. همچنین، مهارت گرایی در مقابل مدرک گرایی صرف می تواند جوانان را از علاقه مندی به انجام کارهای اداری به سمت فعالیت های با تولید محصول مورد نیاز جامعه سوق دهد. بنابراین محور قرار دادن شعار” ارتقای آموزش های فنی وحرفه ای” به عنوان لازمه ی افزایش کیفیت تولیدات داخلی و بالا بردن بهروه وری و پر کردن خلاء اشتغال، توجه به آموزش های بلند مدت (طرح 18 ماهه) و ارزشیابی مهارت کارآموزان و نیروی کار نقش مهمی در بهبود فرایند آموزش، کسب توانایی ها و مهارت ها ایفا می نماید. به همین منظور بازنگری و پژوهش در مورد موانع و آسیب های اجرایی این طرح و ارائه الگو و راه حل هایی برای رفع موانع اجرایی طرح ضروری می باشد. از آنجایی که طرح 18 ماهه در سال های پایانی اجرا دچار مشکلات و موانع اجرایی متعددی شده است و همچنین از کارایی درونی و بیرونی کمی برخوردار بوده است و از سال 1390 اجرای این طرح در شهر اصفهان متوقف گشته است. پژوهش حاضر کمک خواهد کرد تا با بررسی پنج مقیاس کلی اثر گذار بر طرح 18 ماهه شامل، مدیریت طرح 18 ماهه، توانمندی مربیان آن، امکانات و تجهیزات آموزشی رشته ها و کارگاه های آن، استاندارد آموزشی و شناسایی مشکلات و کاستی های تناسب این آموزش ها با نیاز بازار کار، مشکلات و ضعف های هر یک از این مقیاس ها را شناسایی کنیم و به دنبال آن راهکارهایی برای رفع کمبودها، ضعف ها و مشکلات هر یک از این مقیاس ها ارائه کنیم. همچنین با شناسایی مشکلات و ضعف این مقیاس ها به ارائه راهکارهایی برای بهبود آن ها دست خواهیم یافت که در نهایت منجر به حل سه مشکل اساسی طرح ( مشکلات مربوط به ورودی های طرح، فرایندهای آموزشی طرح و خروجی های طرح 18 ماهه) خواهد شد. در واقع ارائه این راه حل ها و شناسایی مشکلات و ضعف پنج مقیاس منجر به جذب کارآموزان شایسته تر و توانمندتر برای طرح 18 ماهه خواهد شد (ورودی های طرح)، منجر به بهبود فرایندهای آموزشی که وابسته به توانمندی مربیان، امکانات و تجهیزات آموزشی و استاندارد آموزشی است می شود (فرایندهای آموزشی) و همچنین با شناسایی مشکلات و عوامل مربوط به عدم تناسب آموزش ها و میزان پایین اشتغال کارآموزان باعث بالا رفتن کارایی خروجی های طرح 18 ماهه (خروجی های طرح) خواهد شد. به طور کلی پژوهش حاضر اطلاعات طبقه بندی شده ای از مشکلات این طرح و همچنین ارائه راه حل هایی برای رفع آن ها برای مدیران ارشد سازمان  فراهم می کند که باعث کمک به مدیران برای اقدام جدی به منظور رفع مشکلات ذکر شده در ارتباط با عملکرد طرح شده که در نهایت منجر به راه اندازی دوباره طرح می شود طرحی که می تواند فواید زیادی برای رفع بیکاری جوانان و همچنین فراهم کردن نیروی کار ماهر برای تولیدات بهتر صنایع و شرکت ها داشته باشد. به علاوه در صورت اجرای صحیح طرح کارآموزان دارای مهارت های چندگانه ای می شوند و می تواننند در اشتغال خودشان و تولید محصولات بهتر سهیم باشند و در صورت توقف اجرای طرح این فرصت از جوانان برای داشتن مهارت های تخصصی و اشتغال و همچنین از جامعه برای داشتن نیروی کار ماهر و با کیفیت گرفته می شود. . نتایج به دست آمده از اجرای دقیق و علمی سنجش و ارزشیابی مهارت فارغ التحصیلان آموزش های ممتاز (طرح 18 ماهه) گویای آن است که در همه دوره های آموزشی تعدادی از شرکت کنندگان به دلایل مختلف از ادامه آموزش باز می مانند و یا در آزمون های کتبی و مهارتی پایان دوره موفق به دریافت گواهینامه مربوطه نمی شوند، این امر موجب پایین آمدن انگیزه کارآموزان، عدم ثبت نام کارآموزان و اتلاف هزینه و سرمایه نیروی انسانی در اثر فرصت های از دست رفته است که می توانست در اختیار افراد مستعد دیگری قرار گیرد. به علاوه خروجی های طرح به علت آموزش های سطحی و بی کیفیت و نداشتن مربیان با تجربه و متخصص و همچنین کار با تجهیزات قدیمی و آموزش دیدن مهارت هایی با استانداردهای آموزشی قدیمی نتوانسته اند مهارت هایی متناسب با نیاز بازار کار را کسب کنند در نتیجه نتوانسته اند در بازار کار مشغول به کار شوند بنابراین از کارایی بیرونی کمی برخوردار بوده اند. از اینرو ایجاد هر گونه تغییر و نوآوری در روند بهینه سازی نظام آموزش فنی و حرفه ای و توسعه آموزش ها به طوری که سطح بیشتری از اقشار مردم را پوشش دهد، لازم است نحوه ی ارایه این گونه آموزش ها مورد بازنگری و تعیین ساختار جدید و ارائه الگویی مناسب تر قرار گیرد. با توجه به این که طرح 18 ماهه سازمان فنی و حرفه ای یکی از طرح های موفق در ایجاد اشتغال بالا برای کارآموزان و همچنین تامین نیروی انسانی حرفه ای و با کیفیت بالا و متناسب با نیاز صنعت و بازار کار ایران بوده است این سازمان در پی بوجود آمدن مشکلاتی که در بالا به آنها اشاره شد و همچنین، بوجود آمدن مشکلات دیگر در عملکرد اجرایی این طرح و عدم تحقق اهداف مورد نظر طرح، بدنبال آسیب ش
ناسی و شناسایی نقاط ضعف و قوت این طرح و همچنین بررسی عملکرد اجرایی طرح برآمده
[1]. efficiency
[2]. vocational and technical education
[3]. Skill