گرایش :خصوصی
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد دامغان
دانشکده حقوق
پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته حقوق
گرایش خصوصی
عنوان:
سازش و جایگاه آن در حقوق ایران
استاد راهنما :
دکتر علی مهاجری
آبان ۹۳
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده فارسی . ۱
مقدمه . ۲
فصلاول :کلّیاتدرمفهوم ، ماهیت و پیشینهسازش
مبحثاول : مفهوموماهیتسازش . ۷
گفتار اول : مفهوم سازش ۷
بند اول : مفهوم لغوی سازش ۸
بند دوم : مفهوم اصطلاحی سازش ۸
گفتار دوم : ماهیت سازش ۸
مبحثدوم : پیشینهدینیسازش . ۱۰
گفتار اول : پیشینه سازش در آیات . ۱۰
بند اول : آیاتی که طرفین اختلاف را به صلح وسازش دعوت می کنند ۱۰
بند دوم : آیاتی که سایر مردم را به ایجاد صلح وسازش بین متخاصمان دعوت می کنند . ۱۱
گفتار دوم : پیشینه سازش در روایات ۱۴
بند اول : روایات نقل شده از پیامبر(ص) . ۱۴
بند دوم : روایات نقل شده از ائمه معصوم علیهم السلام . ۱۶
مبحثسوم :پیشینهقانونیسازش . ۱۸
گفتار اول : پیشینه سازش در قوانین سابق . ۱۸
بند اول : قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۳۲۹ هجری قمری . ۱۸
الف ) سازش در محاکم صلحیه ۱۸
۱ ) سازش در مواردی که محکمه صلح ، صلاحیّت صدور حکم دارد ۱۹
۲ ) سازش در مواردی که محکمه صلح صرفاً حق اصلاح ذات البین دارد ۲۰
ب ) سازش در محکمه ابتدایی . ۲۱
۱ ) سازش در محکمه ابتدایی در مقام رسیدگی استینافی . ۲۱
۲ ) سازش در محکمه ابتدایی در مقام رسیدگی بدوی . ۲۲
ج ) صلح و سازش در مراحل مختلف محاکمه حقوقی . ۲۲
بند دوم : قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸ . ۲۳
الف) سازش در دادگاههای بخش ۲۴
۱ ) جایگاه سازش در موردی که رسیدگی و صدور حکم می شد . ۲۴
۲) جایگاه سازش در رسیدگی های اصلاحی دادگاه بخش . ۲۵
ب) سازش در تمامی دادگاهها . ۲۷
گفتار دوم : جایگاه سازش در قوانین جاری ۲۹
بند اول : سازش در قوانین ماهوی ۲۹
بند دوم : سازش در قوانین شکلی ۳۰
الف) قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ . ۳۰
ب) قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۳۸۷ ۳۱
ج) قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ ۳۳
د) سازش در سایر قوانین ۳۴
مبحثچهارم : شرایط لازمجهتدرخواستوتحققسازش ۳۶
گفتار اول : شرایط مربوط به طرفین جهت درخواست سازش ۳۶
بند اول : اهلیت قانونی . ۳۶
بند دوم : داشتن سمت ۳۸
الف ) اصیل . ۳۸
ب ) نمایندگی و اقسام آن ۳۹
۱ ) نمایندگی قانونی . ۳۹
۲ ) نمایندگی قضایی ۴۰
۳ ) نمایندگی قراردادی ۴۲
بند سوم : ذینفع بودن . ۴۲
بند چهارم : بررسی سایر شرایط اقامه دعوا ۴۳
گفتار دوم : شرایط لازم جهت تحقق سازش . ۴۴
مبحثپنجم :دعاویقابلسازش ۴۸
گفتار اول : دعاوی که سازش در آن ممنوع است ۴۸
گفتار دوم : دعاوی که برای سازش با محدودیت مواجه اند . ۴۹
بند اول : سازش در اموال عمومی و دولتی . ۴۹
الف) مفهوم اموال عمومی و دولتی . ۵۰
۱ ) مفهوم مال . ۵۰
۲ ) مفهوم اموال عمومی ۵۰
۳ ) مفهوم اموال دولتی ۵۱
ب) بررسی سازش در اموال عمومی و دولتی براساس اصل ۱۳۹ قانون اساسی . ۵۲
۱ ) منظور از صلح دعوا ۵۳
۲ ) زمان اجرای تشریفات مقرر در اصل ۱۳۹ ق.ا ۵۵
ج ) بررسی اموال شرکتهای دولتی ۵۵
۱ ) مفهوم شرکت دولتی ۵۶
۲ ) بررسی شمول یا عدم شمول اصل ۱۳۹ ق.ا بر اموال شرکت های دولتی ۵۶
بند دوم : بررسی سازش در دعاوی تاجر ورشکسته . ۵۷
الف) مفهوم ورشکستگی ۵۷
۱) مفهوم عرفی ورشکستگی ۵۷
۲) مفهوم حقوقی ورشکستگی . ۵۸
ب) وضعیت سازش در دعاوی تاجر ورشکسته ۵۸
۱) سازش در دعاوی غیر مالی . ۵۹
۲) سازش در دعاوی مالی . ۵۹
ج) بررسی قرارداد ارفاقی ۶۱
گفتار سوم : بررسی سازش در برخی امور خاص ۶۲
بند اول : سازش در امور حسبی ۶۲
الف) مفهوم امور حسبی . ۶۲
ب) مصادیق امور حسبی و بررسی سازش در آنها ۶۳
بند دوم : سازش در امور کیفری . ۶۷
الف) سازش در جنبه عمومی . ۶۷
ب) سازش در جنبه خصوصی . ۶۸
مبحثششم : بررسیسازشوامکانیاعدمامکاندخالتشخصثالث ۶۹
گفتار اول : سازش و ورود ثالث ۶۹
گفتار دوم : سازش و دعوت از ثالث ۷۰
گفتار سوم: سازش و تعهد ثالث . ۷۰
گفتار چهارم: سازش و ضمانت ثالث . ۷۲
مبحثهفتم: نقشقضاتووکلادرتحققسازش . ۷۳
گفتار اول: نقش قضات در تحقق صلح و سازش ۷۳
بند اول: تکلیف، اختیار یا ممنوعیت قاضی برای تشویق طرفین دعوا به سازش . ۷۳
بند دوم: ضمانت اجرای استنکاف قاضی از قبول درخواست سازش . ۷۴
گفتار دوم: نقش وکلا در تحقق صلح و سازش ۷۵
بند اول: وظیفه وکلای دادگستری برای تشویق به سازش . ۷۵
بند دوم: وضعیت حق الوکاله، وکلای دادگستری در صورت سازش ۷۶
بند سوم: وکیل مجاز برای نیابت در سازش . ۷۷
مبحثهشتم: تدابیرقانونیجهتصلحوسازشدردعاویخانوادگی . ۷۹
گفتار اول: تأخیر جلسه دادرسی تا دو مرتبه ۷۹
گفتار دوم: تأسیس مراکز مشاوره خانواده . ۷۹
گفتار سوم: ارجاع به داوری . ۸۱
گفتار چهارم: ارجاع به شورای حل اختلاف ۸۳
گفتار پنجم: توافق در بی اعتباری گواهی عدم امکان سازش ۸۴
فصل دوم: بررسی سازش در حقوق ایران
مبحث اول : مراجع صالح جهت سازش قبل از اقامه دعوا وبعد از آن . ۸۵
گفتار اول : سازش در دادگاه . ۸۵
بند اول : دادگاه دارای صلاحیت . ۸۶
بند دوم : تشریفات سازش در دادگاه، قبل از اقامه دعوا ۸۹
الف) اقدامات خواهان سازش . ۸۹
۱ ) درخواست کتبی سازش ۸۹
۲ ) ضمائم درخواست . ۹۰
۳ ) هزینه درخواست . ۹۱
ب) اقدامات دادگاه پس از وصول درخواست سازش . ۹۱
۱ ) ارجاع به یکی از شعب و تعیین وقت جلسه سازش ۹۱
۲ ) دعوت به جلسه سازش ۹۲
ج) عکس العمل خوانده نسبت به دعوت نامه سازش . ۹۲
۱ ) عدم تمایل به سازش ۹۳
۲) تمایل و رغبت به سازش . ۹۳
بند سوم : نتایج جلسه مذاکرات اصلاحی . ۹۴
الف) عدم حصول سازش و آثار آن . ۹۴
۱ ) آثار عدم حصول سازش نسبت به طرفین . ۹۵
۱-۱ ) بررسی اقرار در مذاکرات اصلاحی ۹۵
۲-۱ ) امکان تجدید درخواست سازش ۹۶
۲ ) آثار عدم حصول سازش نسبت به دادگاه رسیدگی کننده . ۹۷
ب) حصول سازش و آثار آن ۹۷
۱ ) آثار سازش نسبت به طرفین . ۹۸
۲ ) اثر سازش نسبت به دادگاه رسیدگی کننده . ۱۰۰
بند چهارم : سازش در دادگاه پس از اقامه دعوا ۱۰۱
الف) سازش در صورت تعدد طرفین دعوا ۱۰۲
ب) محدوده ی دعاوی قابل سازش ۱۰۴
ج ) مفهوم مرحله دادرسی و بررسی سازش در مراحل مختلف دادرسی . ۱۰۵
۱ ) سازش در مرحله بدوی . ۱۰۵
۲ ) سازش در مرحله تجدیدنظر ۱۰۶
۳ ) بررسی سازش در مرحله فرجام خواهی ۱۰۸
۴ ) بررسی سازش در مرحله واخواهی ۱۱۰
د ) بررسی سازش در مرحله اجرا . ۱۱۱
هـ ) مفهوم مقطع دادرسی و بررسی سازش در برخی مقاطع دادرسی . ۱۱۳
۱ ) سازش در حین اجرای قرار ۱۱۴
۲ ) سازش پس از اعلام ختم دادرسی و پیش از انشای رأی ۱۱۵
گفتار دوم : سازش در دفترخانه اسناد رسمی ۱۱۶
گفتار سوم : سازش در نهاد داوری ۱۱۸
بند اول : طرق مختلف سازش در نهاد داوری ۱۱۸
الف ) اعطای نیابت طرفین به داور . ۱۱۹
ب ) سازش از سوی طرفین در جریان داوری . ۱۲۰
ج ) اعطای نیابت یک طرف و سازش طرف دیگر . ۱۲۱
بند دوم : تصمیم داور و نحوه ی اجرای آن . ۱۲۱
بند سوم : بررسی سازش در داوری بین المللی ۱۲۲
گفتار چهارم : سازش در شورای حل اختلاف ۱۲۳
بند اول : درخواست سازش از سوی طرفین . ۱۲۳
بند دوم : ارجاع دادگاه رسیدگی کننده ی دعوا . ۱۲۸
گفتارپنجم : بررسی سازش نامه عادی ۱۳۰
مبحث دوم : گزارش اصلاحی ۱۳۳
گفتار اول : مفهوم گزارش اصلاحی ۱۳۴
گفتار دوم : ماهیت گزارش اصلاحی . ۱۳۹
گفتار سوم : اجرای گزارش اصلاحی . ۱۴۶
نتیجه گیری ۱۵۴
پیشنهادات ۱۵۷
فهرست منابع . ۱۵۸
چکیده انگلیسی ۱۶۴
« علایم اختصاری »
آ. ش. ح. ا. آیین نامه شوراهای حل اختلاف
ج جلد
ر ک رجوع کنید به
ص صفحه
صص صفحات
ق. ا. قانون اساسی
ق. ا. ا. م. قانون اجرای احکام مدنی
ق. ا. ح. قانون امور حسبی
ق. ا. م. ح. قانون اصول محاکمات حقوقی
ق. آ. د. م. قانون آیین دادرسی مدنی
ق. ت. قانون تجارت
ق. ث. قانون ثبت
ق. ح. خ. قانون حمایت خانواده
ق. د. ت. ب. قانون داوری تجاری بین المللی
ق. ش. ح. ا. قانون شوراهای حل اختلاف
ق. م. ا. قانون مجازات اسلامی
ق. م. قانون مدنی
چکیده
از بهترین روش های حل اختلاف و پایان دادن به دعوا ، توسل به مصالحه و سازش می باشد که چنانچه بصورت آزادانه و با رضایت کامل طرفین باشد اختلاف و کدورت ها را نیز ریشه کن خواهد کرد . اشخاص در مورد اموری که حق دخل و تصرف دارند می توانند سازش نمایند . برای مصالحه و سازش می توان به شورای حل اختلاف ، دادگاه و دفترخانه اسناد رسمی مراجعه نمود.
همچنین در مواردی که رسیدگی به دعوا در صلاحیت داور می باشد طرفین می توانند اختیار سازش را به او محوّل کرده یا خودشان راساً در نزد او سازش نمایند . چنانچه سازش در دادگاه یا شورای حل اختلاف ایجاد گردد، این مراجع اقدام به صدور گزارش اصلاحی می نمایند که این سند ماهیتی قراردادی داشته ، قطعی و غیر قابل تجدید نظر است و مانند حکم دادگاه به موقع اجرا گذاشته می شود ؛ امّا می توان در صورت جمع بودن شرایط و با رعایت ماده ۷۶۱ قانون مدنی، ابطال یا فسخ آن را از دادگاه خواست .
واژگان کلیدی : دعوا ، سازش ، حقوق ایران ، گزارش اصلاحی .
مقدمه
بروز اختلاف و ایجاد دعوا بین اشخاص از امور انکار ناپذیر زندگی اجتماعی است و نمی توان از تحقق آن در جامعه جلوگیری نمود .
این دعاوی ممکن است با طرح در دادگاه و رسیدگی قضایی ، توسط قاضی منجر به صدور رأی گردند ، رأی صادره از سوی دادگاه مسلماً به سود یک طرف (محکوم له) و به ضرر دیگری (محکوم علیه) می باشد . در این حالت دعوا در ظاهر پایان یافته ولی در واقع اختلاف و خصومت بین طرفین ، همچنان پایدار است ؛ به همین علّت است که غالباً در مرحله ی اجرای رأی نیز با مشکلاتی روبرو می شوند. چه خوب است که اختلافات و دعاوی ایجاد شده ، با توافق طرفین پایان یابد و آنها با رضایت قلبی نسبت به دعوا مصالحه و سازش نمایند که دیگر اثری از کدورت ها و اختلافات باقی نماند .
بی دلیل نیست که ضرب المثلی فرانسوی می گوید :« یک سازش بد ، بهتر است از یک دادرسی خوب ». اهمیّت ایجاد مصالحه و سازش در تعلیمات دینی ما نیز دارای ریشه و سابقه ی قوی است ، به گونه ای که آیات متعددی از قرآن کریم و روایات بسیاری به این موضوع پرداخته است .
همچنین قوانین کشور ما از زمان های گذشته تا کنون به بحث سازش توجّه ویژه ای داشته اند و موادی را به آن اختصاص داده اند . توجّه به این موضوع در نظام حقوقی ما به حدی رسید که منجر به تشکیل نهادی به نام شورای حل اختلاف ، برای ایجاد مصالحه و سازش بین مردم گردید ، امّا این نهاد علی رغم فعالیت های ارزنده در ایجاد سازش بین مردم ، متأسفانه در حال فاصله گرفتن از رسالت اصلی خود می باشد و بیشتر به سمت و سوی رسیدگی های قضایی و صدور رأی متمایل گردیده است .
یکی از مشکلات پیش رو برای ایجاد سازش این است که ، سازش در فرهنگ عامّه ما چندان جایگاه خوبی ندارد و اشخاص معمولاً تمایلی به آن نشان نمی دهند . حتّی اغلب افراد آشنا با علم حقوق نیز با ایجاد مصالحه و سازش در دعاوی چندان مأنوس نیستند که به نظر می رسد بخشی از این مشکلات ریشه در دانشکده های حقوق دارد ، چون در کلاس های درس آیین دادرسی مدنی به محض شروع به تدریس ، سخن از صلاحیت دادگاه ، نحوه ی اقامه ی دعوا و . به میان می آید و بحث از مصالحه و سازش یا هرگز مطرح نمی گردد و یا به صورتی گذرا و جزئی اشاره ای به آن می شود . در اغلب موارد می توان همان نتیجه ای را که از دادرسی و رسیدگی قضایی حاصل می شود ، از طریق سازش نیز به آن دست یافت ، امّا با این تفاوت که هزینه های کمتر و رضایتمندی بیشتری را به همراه دارد ، پس بهتر است که ابتدا توجّه ویژه ای به تلاش در جهت مصالحه و سازش گردد و بعد از آن به مباحث مربوط به رسیدگی قضایی پرداخته شود ؛ چون پس از اقامه ی دعوا و پرداخت هزینه های دادرسی ، معمولاً تلاش برای ایجاد سازش با سختی و مشکلات بیشتری روبرو خواهد شد .
در عرصه ی جهانی نیز سازش از چنان اهمیّتی برخوردار است که ، نظام حقوقی موسوم به نظام حقوقی کشورهای خاور دور ( که شامل کشورهایی همچون : چین ، ژاپن ، مغولستان ، کره و . می شود. ) را ایجاد کرده است . تربیت اجتماعی و خلق و خوی ملّی این کشورها اقتضا می کند که در وهله ی نخست ترجیح می دهند با توسل به میانجی گری و سازش، اختلافات فی مابین را حل کنند و تنها در صورت عدم حصول نتیجه از این راه ، به ناچار به دادگاه مراجعه و طبق قانون فصل خصومت نمایند.( واحدی ، ۱۳۸۹ ،ص۷۵ ).
سوالات تحقیق
سوالات تحقیق به شرح زیر می باشد :
۱- آیا سازش در هر مقطعی از دادرسی امکان پذیر است ؟
۲- در صورت تحقق سازش در مرحله تجدیدنظر تکلیف رأی بدوی چیست ؟
۳- آیا سازش در مرحله اجرای حکم امکان دارد ؟
۴- آیا گزارش اصلاحی محاکم خارجی در ایران قابل اجراست ؟
۵- آیا سازش در امور حسبی امکان دارد ؟
فرضیه های تحقیق
فرضیه های طرح شده عبارتنداز :
۱- با توجه به عدم منع قانون گذار در هر مقطع از دادرسی ، سازش امکان پذیر است .
۲- در صورت سازش در مرحله تجدیدنظر ، همان مرجع ، رأی بدوی را نقض و در گزارش اصلاحی به آن
اشاره می کند .
۳- سازش در مرحله اجرای حکم امکان پذیر است .
م خارجی به عنوان سند رسمی ، در ایران قابل اجراست .
