جامعه المصطفی (ص)– واحد کابل
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده و استاد راهنما در سایت درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
چکیده
کرامت ذاتی انسان به نوع شرافت و حیثیتی گفته می شود که تمام انسانها به جهت داشتن توانایی تعقل، تفکر، قدرت انتخاب، آزادی اراده، اختیار و وجهه و نفخه الهی، به طور فطری و یکسان از آن برخوردارند این نوع کرامت، امر ذاتی و غیر قابل انفکاک از انسان بوده و برخلاف آنچه که برخی فلاسفه و اندیشمندان معتقیدند چیزی نیست که با ارتکاب جرم و جنایت علیه خود یا دیگران زایل شود.
کرامت ذاتی بشر که در مقابل کرامت اکتسابی است، در نظام بین الملل حقوق بشر و اسناد بین المللی دارای آنچنان اهمیتی است که پایه و اساس حقوق، امتیازات و تکالیف انسانی شناخته می شود، تاآنجا که حتی تحقق ارزشهای چون عدالت، آزادی و برابری بدون آن ممکن نیست. این کرامت در حقوق کیفری نیز از اهمیت فوق العاده برخوردار است. این کرامت درشکل گیری، اصلاح و تغییر، تفسیر و توجیه، مشروعیت یا عدم مشروعیت قواعد کیفری نقش اساسی دارد. کرامت ذاتی انسان مراحل جرم انگاری و دادرسی کیفری را معیاری و نهادینه نموده و ازمداخله غیر ضروری و تبعیض آمیز حقوق جزا در فضای آزاد رفتاری شهروندان جلوگیری میکند. و با ارائه معیارها و ضوابطی مثل: عدالت، آزادی بیان، برابری و انصاف و منع رفتار ها و مجازاتهای ظالمانه و غیر انسانی، خود سرانه و نا متناسب و همچنین منع مجازات و محاکمه مضاعف، شکنجه و آزار و به طور کلی استفاده ابزاری از انسان بزهکار و بزه دیده در مراحل کیفری، حاکمیت کیفری مطلق و انحصاری دولت ها را محدود کرده و زمینه را برای همگرایی بیشتر در فرایند جهانی شدن حقوق کیفری فراهم می آورد. با آنکه در مجموعه قوانین و مقررات حاکم بر حقوق کیفری افغانستان خصوصاً مقررات قانون اساسی افغانستان و قانون جزای افغانستان تضمین های جهت رعایت کرامت ذاتی انسان و لوازم و مقتضیات آن در نظر گرفته شده است، در عین حال بررسی تطبیقی قانون جزا حکایت از برخورد متناقض آن باکرامت انسانی دارد که مورد بررسی قرار گرفته است.
کلید واژه ها :کرامت انسانی، حقوق کیفری، حقوق بشر، حقوق کیفری افغانستان.
فهرست مطالب
مقدمه. ۱
الف : بیان مسئله. ۱
ب: پرسشهای تحقیق: ۲
ج : فرضیههای تحقیق: ۲
د: سابقه و ضرورت تحقیق. ۳
هـ : اهداف تحقیق. ۴
و: روش تحقیق. ۴
ز: کاربردهای تحقیق. ۵
فصل اول : کلیات
طلیعه. ۷
مبحث اول: مفهوم کرامت انسانی ۷
گفتار اول: تعریف لغوی کرامت انسانی. ۸
گفتاردوم : تعریف اصطلاحی کرامت انسانی. ۹
مبحث دوم : مبانی نظری کرامت ذاتی انسانی ۱۲
گفتار اول: نظریه کرامت مبتنی بروحی. ۱۲
گفتار دوم: نظریه حقوق طبیعی. ۱۳
گفتار سوم : نظریه مکتب اصالت فرد ۱۵
گفتارچهارم: مکتب خود آیینی کانت ۱۶
گفتار پنجم : مبانی نظری کرامت از نظراسلام. ۱۷
گفتار ششم: مبانی نظری کرامت دراسناد بین المللی حقوق بشر ۱۹
مبحث سوم : پیشینه کرامت انسانی در فقه اسلامی ۲۰
گفتار اول : نپذیرفتن نقش کرامت انسانی دراستنباطات فقهی. ۲۲
گفتار دوم : کرامت ذاتی انسان، مبنای برخی گزاره های فقهی. ۲۳
مبحث چهارم : کرامت انسانی دراسناد بین المللی ۲۹
گفتاراول : پیشینه انسانی کردن حقوق کیفری دراسناد حقوق بشر ۲۹
گفتاردوم : ریشه های تاریخی نقش کرامت درمسایل کیفری ۳۱
گفتارسوم : بازتاب اندیشه های کرامت انسانی در اسناد بین المللی. ۳۷
گفتارچهارم : کرامت ذاتی انسان٬ مبنای حقوق بشر ۴۰
گفتار پنجم : بنیان های حقوق بشر در اسلام و غرب ۴۳
مبحث پنجم : ماهیت، معیار و اقسام کرامت انسانی ۴۶
گفتار اول : ماهیت و معیار کرامت انسانی. ۴۷
گفتار دوم : اقسام کرامت انسانی. ۵۳
فصل دوم: جایگاه کرامت انسانی در حقوق کیفری
مبحث اول : جایگاه کرامت انسانی در قواعد جدید کیفری و انسانی کردن مجازاتها ۶۳
مبحث دوم : اهداف مجازات ۶۴
گفتار اول: اهداف مجازات در نظام جزایی اسلام. ۶۶
گفتار دوم: اهداف مجازات در حقوق جزای غرب و اسناد حقوق بشری ۷۸
مبحث سوم : جایگاه کرامت انسانی در تحولات حقوق کیفری ۹۱
مبحث چهارم : اعمال مغایر باکرامت انسانی ۹۲
گفتار اول: شکنجه. ۹۳
گفتار دوم : رفتارهای، غیر انسانی یا تحقیر کننده ۹۸
گفتار سوم : ممنوعیت مجازات ها ی ظالمانه، غیر انسانی و تحقیر کننده ۱۰۰
گفتار چهارم : مجازاتهای خودسرانه. ۱۰۱
گفتارپنجم : ممنوعیت مجازاتهای نامتناسب ۱۰۶
مبحث پنجم: جایگاه کرامت انسانی در حقوق کیفری افغانستان. ۱۱۶
گفتار اول : کرامت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی افعانستان. ۱۱۶
گفتاردوم : موارد حمایت قانون اساسی از کرامت انسانی . ۱۱۷
گفتار چهارم : نقض کرامت انسانی در قانون کیفری افغانستان (مجازات خودسرانه ) ۱۳۰
نتیجه گیری و پیشنهاد ها ۱۳۲
فهرست منابع ومآخذ. ۱۳۵
مقدمه
الف : بیان مسئله
امروزه کرامت انسانی از موضوعات بسیار مهم و اساسی درحوزه حقوق بشر تلقی گردیده است و فلسفه آن بیشتر بدان جهت است که کرامت انسانی خود پایه و اساس بسیاری از تکالیف، حقوق و امتیازات انسانی شناخته می شود. همانگونه که در اعلامیه ها وکنوانسیونهای مختلف بین المللی (خصوصاٌ منشور بین الملل حقوق بشر[۱]) به آن اشاره شده است، امروزه کرامت انسانی نه صرفاً به عنوان یک حق و یا مجموعه از حقوق غیر قابل سلب و انتقال بلکه محور و مبنای حقوق بشرتلقی می شود. حفظ ارزشهای چون عدالت، برابری، آزادی و صلح مستلزم رعایت کرامت انسانی است و همچنین توسعه پایدار، پیشرفت و ترقی جامعه، خود نمود از رعایت و توجه به کرامت انسانی میباشد، کممهری و بی توجهی به این اصل جامعه را عقب مانده، گرفتار و بدور ازصلح و ثبات نموده و درنتیجه جامعه پر از ظلم، فساد بیعدالتی و خشونت خواهیم داشت، به دلیل نقش محوری و اساسی این موضوع دانشمندان فلسفه در صدد پاسخگویی به این سوال برآمدند که چرا و به چه مبنایی انسان دارای کرامت ذاتی است؟ و آیا این کرامت قابل سلب است؟حقوقدانان نیز کرامت انسان را یک موضوع محوری و اساسی دانسته و مباحث زیاد را در این موضوع با روی کرد حقوقی انجام داده اند اما این مباحث کامل و راه گشاه نبوده است، موضوعات مهم و اساسی که جای بحث و تأمل نظر دارد، از قبیل اینکه نقش کرامت انسانی در مراحل جرم انگاری چیست؟ وهمچنین در موضوعات تعیین و اعمال مجازات دادرسی کیفری موضوع کرامت انسانی به خوبی بحث و تبیین نشدهاست، و این نیز معلوم نیست که کرامت انسانی با مجرمیت چه رابطه ی دارد و آیا رفتار مجرمانه ، کرامت ذاتی را از انسان سلب می کند؟ با عنایت به آنچه گفته شد اکنون سوالات این پژوهش را مطرح مینمایم.
ب: پرسشهای تحقیق:
سوال اصلی:
مهم ترین پرسشهای که این تحقیق در راستای پاسخگویی به آن تدوین شده است عبارت اند از:
۱_ جایگاه کرامت انسانی درحقوق کیفری افغانستان واسناد بین الملل چگونه و چیست؟
سوالات فرعی تحقیق:
۱_ معنا و مفهوم کرامت انسانی چیست؟
۲- مفهوم کرامت انسانی در دیدگاه حقوق دانان و فلاسفه چیست؟
۳- کرامت انسانی در اسناد بین المللی به چه معنا بکار رفته است؟
۴- کرامت انسانی در حقوق افغانستان چه جایگاه دارد؟
ج : فرضیههای تحقیق:
با توجه به پرسشهای فوق می توان فرضیه های این پژوهش را چنین تبیین کرد:
کرامت ارزش ذاتی انسان است که هرکس از هر نژاد، طبقه و خانواده اجتماعی که باشد به دلیل «نیروی فطری عقل» از آن برخوردار است. اندیشمندان فلاسفه و حقوق، کرامت ذاتی انسان را قایم به ذات انسان و جدا از فعل او می دانند لذا مرتکب جرم به سبب ارتکاب جرم، کرامتش زایل نگردیده بلکه فقط فعل او قابل سرزنش و مجازات میباشد لذا تلاش شده تا اراده دولت ها در جعل و اجرای قوانین همسو با کرامت ذاتی انسان باشد .
کرامت انسانی در اسناد بین المللی ارزش ذاتی و عینی بوده و از چنان اهمیت برخوردار است که محور و مبنای اصلی حقوق بشر تلقی میگردد.
در قانون اساسی جدید افغانستان کرامت انسانی بعنوان یکی از محدودیتهای قانونی، قضایی، و اجرایی مورد توجه قرار گرفته است اما قانون جزا در بعضی موارد کرامت ذاتی انسان را نادیده انگاشته و این خود حاکی از برخورد تناقض آمیز و دوگانه باکرامت ذاتی می باشد.
د: سابقه و ضرورت تحقیق
با مطالعه و جست و جوهای انجام شده در باره این موضوع مشخص شد که کتابها، مقالات و پایان نامه های به طور مستقیم یا غیر مستقیم درمورد کرامت ذاتی انسان نگاشته شده است. از کتاب های مربوط به این موضوع کتاب علامه محمد تقی جعفری با عنوان حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب، کتاب های فلسفه حقوق بشر و کرامت درقرآن از آثار آیت الله جوادی آملی را میتوان نام برد، در دوکتاب اول بصورت کلی به مسایل حقوق بشر در غرب و اسلام پرداخته شده است و نویسندگان مبانی نظری حقوق بشر غربی را نقد کرده اند ولی در باره موضوع مورد نظر بحث قابل توجهی نیامده است. و در کتاب کرامت در قرآن نیز به مسایل اخلاقی و تفسیری کرامت انسان پرداخته شده است. تنها کتابی که با رویکرد حقوقی به جایگاه کرامت انسان نگارش یافته اثر دکتر اسماعیل رحیمی نژاد به نام کرامت انسانی در حقوق کیفری است که نویسنده بدون تبیین علمی نقش کرامت درمسایل حقوقی شکلی وماهوی، با معیار قرار دادن پذیرش اسناد حقوق بشری در زمینه مجازات مطالب غربیان را تکرار نموده است، کتاب دیگری که دراین زمینه نگارش یافته است اثر عید محمد احمدی با عنوان کرامت انسانی و مجازات های بدنی ازمنظر اسلام و حقوق بشر غربی است که بحث جامع درموضوع کرامت انسانی درحقوق کیفری ارایه نکرده است، همچنین دو پایان نامه با عنوان «حمایت قانونی از کرامت انسان در قوانین ایران» به وسیله یعقوب خاوری و «مجازات های بدنی درحقوق بین الملل و حقوق اسلام با توجه به مفاهیم حقوق بشر » توسط عباس علی نظر جانی در دوره کار شناسی ارشد تدوین شده است.
با توجه به اهمیت فراوان و مفید بودن همه این کتاب ها و پایان نامه ها نگاه کلی و هدف اصلی این اثر را بر آورده نمی سازد پژوهش حاضر که در نوع خود تحقیق تازه و موضوع نسبتا جدید است بعد از بررسی مبنا و مفاهیم کرامت به طرح بحث با موضوع جایگاه کرامت انسانی در حقوق کیفری افغانستان پرداخته است، که بررسی آن درهچ یک ازتحقیقات و منابع یاد شده گرد آوری نشده است.
هـ : اهداف تحقیق
اهداف تحقیق عبارت اند از:
۱_ تبیین و تحلیل مفهوم و مبانی کرامت انسانی
۲_ تبیین و تحلیل جایگاه کرامت انسانی در حقوق کیفری
۳_ تبیین و تعیین نوع برخورد حقوق جزایی افغانستان با کرامت انسانی
